Het geld van Arco is voortaan gewaarborgd door de Belgische overheid. De andere bankencoöperaties Cera (KBC), Lanbokas (Landbouwkrediet) en Argen-Co (Argenta) kunnen ook voor die waarborg kiezen, maar ze vrezen dat het dan lijkt alsof ze ook in de problemen zitten.
De meer dan 700.000 coöperanten van Arcopar, Arcofin en Arcoplus genieten sinds vorige week van een overheidswaarborg op hun geïnvesteerde centen. Het coöperatieve model van Arco, de holding van de christelijke arbeidersbeweging ACW, ontstond toen de beweging een eigen spaarbank had, BAC. Na een reeks fusies ging die bank in 2001 op in Dexia. Door de val van Dexia dreigden de Arco-coöperanten hun geld kwijt te spelen, maar daar paste de overheid een mouw aan door een staatsgarantie toe te kennen. Arco greep maar wat graag de reddingsboei.
Om niet beschuldigd te worden van discriminatie, biedt de overheid alle erkende coöperatieve vennootschappen die minstens de helft van hun vermogen in banken of verzekeraars beleggen, de mogelijkheid de waarborg te krijgen. In de praktijk gaat het om drie coöperaties. Cera, dat via de holding KBC Ancora een van de referentieaandeelhouders van KBC Groep is; Lanbokas/Agricaisse, die de helft van Landbouwkrediet controleren; en Argen-Co, een coöperatie die vorig jaar in het leven werd geroepen en 11,5 procent van Argenta verwierf.
Herstel van vertrouwen
Met zijn 420.000 leden is Cera de grootste bankencoöperatie na Arco. Tot 1998 participeerden de coöperanten, vaak met roots in de landbouwersbeweging, in Cera Bank. Na de fusie van die spaarbank met Kredietbank en ABB Verzekeringen in 1998, en de fusie van KBC Bank & Verzekeringen met moedermaatschappij Almanij in 2005, werden ze rechtstreeks (7 %) en onrechtstreeks (23 %) aandeelhouders van KBC Groep.
Franky Depickere, gedelegeerd bestuurder van Cera, staat positief tegenover de toekenning van een overheidswaarborg aan coöperatief kapitaal. “De regering had de maatregel al aangekondigd in 2008 bij het uitbreken van de eerste bankencrisis. De beslissing kan bijdragen tot het herstel van het vertrouwen in het Belgische financiële stelsel.”
Of Cera voor zijn coöperanten de staatsgarantie aanvraagt, is nog niet uitgemaakt. Voor de waarborg moet een vergoeding betaald worden van 15 basispunten op het te beschermen gestorte kapitaal en de raad van bestuur wil eerst de voorwaarden grondig onderzoeken. Cera heeft ook geen plannen voor de uitgifte van nieuwe coöperatieve aandelen.
Geen echte aandeelhouders
Een coöperatie die wel een kapitaalronde heeft lopen, is de combinatie Lanbokas/Agricaisse, die deel uitmaakt van de groep Landbouwkrediet. Deze bank nam eerder dit jaar Centea over van KBC en betaalde daarvoor 527 miljoen euro. Om de 50/50-aandeelhoudersverhouding tussen het Franse Crédit Agricole en de twee Belgische landbouwkassen gelijk te houden, willen Lanbokas en Agricaisse samen 200 miljoen euro kapitaal ophalen tegen eind 2012.
Een leek zou denken dat dat gemakkelijker lukt als de spaarder weet dat de staat zijn geld waarborgt, maar toch trad Landbouwkrediet niet tot het systeem toe. “Tot hiertoe slagen we er heel goed in onze coöperanten uit te leggen dat Landbouwkrediet en Centea zo’n waarborg uit financiële overwegingen niet nodig hebben”, verklaart Luc Versele, directievoorzitter van Landbouwkrediet. De campagne lijdt er ook niet onder. “Ze loopt heel goed. Na een maand hebben we al meer dan 50 miljoen euro vers coöperatief kapitaal opgehaald.”
Versele volgt de redenering dat coöperanten in de strikte zin ‘geen echte aandeelhouders’ zijn. “Het zijn veeleer trouwe spaarders die hun geld investeren in een coöperatieve vennootschap waarvan ze het doel kennen en waarmee ze een langetermijnrelatie aangaan. Ze zijn niet uit op meerwaarden, maar verwachten wel een aantrekkelijk rendement. De nominale waarde van hun deelbewijs schommelt niet, speculeren is onmogelijk.”
Wie coöperant wordt bij Landbouwkrediet, tekent in op maatschappelijke aandelen van Lanbokas (Vlaanderen) of Agricaisse (Wallonië). Dat zijn coöperatieve banken die een eenheid vormen met de nv Landbouwkrediet, waarvan ze aandeelhouders zijn. En, allerbelangrijkst, Landbouwkrediet is niet beursgenoteerd.
“Onze coöperanten investeren niet in een beursgenoteerde bankgroep, maar in een solide Belgische retailbank met een voorzichtig beleid. Daarin schuilt de paradox van Arco: allicht hebben ook hun coöperanten het profiel van voorzichtige, trouwe spaarders. Maar Arcofin heeft, net als Cera, het geld wel belegd in een beursgenoteerde bankgroep.”
En zo’n groep concentreert zich meer op aandeelhouderswaarde en rendement, en durft daardoor gemakkelijker onverantwoorde risico’s te nemen, laat Versele verstaan zonder het met zoveel woorden te zeggen. “Ik stel vast dat de staatswaarborg er alleen kwam als gevolg van de problemen met de grote, beursgenoteerde banken.”
Volgens Versele heeft zowel Arcofin als Cera eind 2008 aangedrongen op een staatswaarborg, gelet op de problemen bij Dexia en KBC. “In 2009 kreeg ook Landbouwkrediet de vraag om tot het systeem toe te treden, maar wij hebben dat niet gedaan. Omdat wij die staatsgarantie niet nodig hebben. Als we zouden toetreden, zou dat ten onrechte geïnterpreteerd kunnen worden alsof we financieel niet gezond zijn.”
Ook Argenta wil dit jaar weer coöperatieve aandelen uitgeven. Vorig jaar stelde de bank voor het eerst haar kapitaal open. 50.000 coöperanten, vooral klanten en agenten, brachten toen 139 miljoen euro aan.
Op 10 november houdt de coöperatie Argen-Co haar eerste algemene vergadering. Dan wordt de hoogte van het eerste coöperatieve dividend bekendgemaakt. De bestuurvoorzitter van Argenta, Jan Cerfontaine, verwacht op die vergadering ook vragen over de staatswaarborg, geeft hij toe. Maar voorlopig is de groep er nog niet uit, en zolang doet Cerfontaine er liever het zwijgen toe. Hij wijst net als Depickere van Cera naar de voorwaarden die aan het systeem verbonden zijn, en die behoorlijk arbitrair lijken. Daarnaast is hij er zich van bewust dat bij de coöperanten een perceptie kan ontstaan dat een staatswaarborg extra veiligheid biedt. “Je moet rekening houden met de concurrentiële omgeving. Stel dat alle coöperaties een waarborg aanvragen. Kunnen wij dan achterblijven?”
PATRICK CLAERHOUT
“Als we zouden toetreden, zou dat ten onrechte geïnterpreteerd kunnen worden alsof we financieel niet gezond zijn” Luc Versele, Landbouwkrediet
