De 2 basisregels van goede economische politiek

I n de huidige maatschappij moet alles snel gaan. Snelle, intuïtieve oplossingen voor grote economische uitdagingen zijn echter meestal de minst efficiënte en minst duurzame. Daarom twee basisregels om op een snelle en goede manier economische maatregelen te nemen.

Het is leerzaam om te zien hoe elk westers land vandaag de drie grote economische uitdagingen voor de toekomst – vergrijzing, globalisering en energie – aanpakt. Het land dat de beste strategie kiest voor die drievoudige economische problematiek, zal morgen tot de welvarendste naties behoren. De andere zullen nog een vierde probleem moeten oplossen op het moment dat de drie andere zich al volop manifesteren, namelijk sociale spanningen.

Economie is tegen-intuïtief. Het probleem is dat de beste economische maatregelen in het begin vaak weerstand oproepen. Omdat ze tegen de intuïtie ingaan.

Hoelang hebben beleidsmakers in het verleden niet gedacht dat bedrijven in moeilijkheden moesten worden gesubsidieerd? Het lijkt zo intuïtief juist: de goede hebben geen hulp nodig, de slechte geef je vanuit de overheid de nodige steun. Tot ze na lange tijd inzagen dat dit subsidiesysteem perverse effecten had: de slechte bedrijven werden alleen maar slechter, en vroegen nog meer steun, terwijl de goede bedrijven almaar zwaarder werden belast en ook in moeilijkheden kwamen. Gelukkig behoort dit beleid tot het verleden, hoewel nog geregeld een onervaren beleidsmaker de piste eens suggereert, omdat ze intuïtief zo logisch lijkt …

Maar soms blijven intuïtieve en inefficiënte economische maatregelen hardnekkig overleven. Zo tonen alle economische studies aan dat bedrijven makkelijker jobs creëren als ze ook vlotter mensen mogen afdanken. Landen met een soepele ontslagregeling creëren meer jobs, en werklozen worden er ook makkelijker opnieuw in het arbeidsproces opgenomen. Toch blijft die visie stuiten op de intuïtieve logica dat afdanken slecht is, en dat je bedrijven moet verhinderen om dat makkelijk te doen. Alsof ondernemingen graag werknemers ontslaan. Het gevolg is wel dat in veel Europese landen je makkelijker van je huwelijkspartner kan scheiden dan van je werknemer.

De beste economische oplossing roept met andere woorden weerstand op. Ze is dikwijls tegen-intuïtief, en de voordelen en nadelen zijn vaak niet goed verdeeld. De nadelen komen bij de beste economische oplossingen in vele gevallen eerst, terwijl pas later de voordelen te zien zijn. Een politicus moet de kritiek bij de initiële nadelen overleven om de voordelen van zijn maatregel te kunnen zien. En dus gebeurt het dikwijls dat zijn opvolger een andere politiek belooft, maar gewoon de vruchten begint te plukken van het vroegere beleid. Het ontmoedigt alleen maar om goede economische maatregelen te nemen …

Economie voor beginners. Economen hebben de nare gewoonte dikke handboeken te schrijven die niet gelezen worden. Twee elementaire basisregels zijn echter voldoende als gids voor efficiënte en duurzame economische oplossingen.

Regel 1: Pas je zo snel mogelijk aan aan een trend die onvermijdelijk is (en los dus vooral het probleem niet op wanneer het opduikt).

Regel 2: De meest efficiënte oplossing is deze die ook samenvalt met het eigenbelang van de mens op lange termijn.

Uit regel 1 volgt dat je niet te veel mag focussen op de korte termijn. Uit regel 2 volgt dat elke maatregel die de overheid moet afdwingen, minder efficiënt is dan eentje die door de markt wordt aangemoedigd. Kijk naar Kyoto: veel discussie en veel regelgeving, maar enkele jaren van dure olie hebben door marktwerking al veel meer zoden aan de dijk gezet. Politici hebben het moeilijk met regel 2, omdat al vlug de connotatie asociaal weerklinkt. Eigenbelang hoeft echter niet asociaal te zijn. Dit is misschien opnieuw erg … contra-intuïtief! Neem het individu dat vooruit wil, ja zelfs rijk wil worden. In zijn streven creëert hij bedrijven, of nieuwe diensten en producten. Daar geniet de hele maatschappij van. Uit regel 2 volgt inderdaad dat landen die ambitie en zelfontplooiing, ja zelfs succes aanmoedigen, op lange termijn de welvaart van hun hele bevolking zien stijgen.

Stookoliecheques als antwoord op dure olie bewijzen dat de basisregels van de economie in België totaal onbekend zijn. Tenzij men overtuigd is dat dure olie een tijdelijk fenomeen is, schept het alleen de illusie dat politici het probleem begrepen hebben en snel kunnen oplossen. Elke euro in een stookoliefonds is verloren en een gemiste kans om die euro te investeren in duurzame oplossingen die onze economie en onze gezinnen minder afhankelijk maken van vervuilende en niet- duurzame energievormen.

Of droomt er iemand dat we ooit goedkoop olie zullen vinden op Mars? Het welvarendste land slaagt er altijd in om het verst vooruit te kijken, en laat de economie en niet de overheid de problemen oplossen. (T)

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM VERMOGENSBEHEER. REACTIES: visienoels@trends.be

Geert Noels