Cultuur op den buiten

De inwoners van het dorp binden aan het museum. Dat was de bedoeling van de Museumnacht in Ename. Maar iedereen die zin heeft in een avond cultuur wordt in het dorp verwelkomd met duizenden theelichtjes. Dit jaar voor de tiende keer.

Ename is een klein dorpje bij Oudenaarde in de Vlaamse Ardennen. De tijd is er een beetje stil blijven staan, de kerk staat in het midden van het dorp en veel meer dan de wind die door de bomen op het plein ruist, lijkt er niet te beleven. Toch ligt hier een van de interessantste musea van Vlaanderen.

Het Provinciaal Archeologisch Museum Ename (pam) bevindt zich sinds 1998 in het huis Beernaert, een negentiende-eeuwse burgerwoning pal tussen de twee marktpleinen van het dorp. Het museum toont het dagelijkse leven van de Enaamse gemeenschap van de vroege middeleeuwen tot vandaag. De geschiedenis van een boerendorp?

Mis. Ename kent een bijzonder rijke geschiedenis. Toen het Europa van Karel de Grote door het Verdrag van Verdun onder zijn drie kleinzonen werd verdeeld, was de Schelde een grensrivier. De Duitse keizer wilde zijn rijk beschermen en rond 974 bouwde hij drie belangrijke versterkingen langs zijn grens: Valenciennes, Antwerpen en Ename.

Unieke fresco’s

Rond de burcht aan de keizerlijke grenspost Ename ontstond al snel een bloeiende handelsnederzetting met twee kerken. Maar dat mooie liedje was een goede halve eeuw later alweer uit. De graaf van Vlaanderen nam de burcht in bezit, liet ze afbreken en met de stenen liet zijn vrouw een benedictijnenabdij bouwen. De inwoners van de handelsnederzetting trokken weg naar de pas opgerichte stad op de andere oever: Oudenaarde.

De twee kerken bleven bestaan. De ene werd de abdijkerk, de andere de dorpskerk. De abdij kende woelige en voorspoedige tijden, maar zoals alle abdijen in onze contreien werd ze opgedoekt na de Franse revolutie. Nu blijven alleen nog archeologische resten over, de grootste site in Vlaanderen.

“De dorpskerk bestaat nog altijd”, zegt de conservator van pam Ename, Marie-Claire Van der Donckt. “Het is een unieke Ottoonse kerk met de oudste muurschilderingen van de Benelux. De Sint-Laurentiuskerk is maar een van de vier delen van ons erfgoed. Er is uiteraard ook het museum, samen met de archeologische site en het natuurreservaat Bos t’Ename.”

De eerste Museumnacht werd tien jaar geleden georganiseerd als een Vlaams initiatief om de Gulden Sporenslag te herdenken. “In het hele land zetten musea hun deuren open. Dat initiatief bestaat nog in steden als Gent en Antwerpen, maar wij zijn de enige die dat nog in de periode rond 11 juli doen. Het museum is open op een uniek moment en dat alleen al geeft een bijzondere sfeer”, zegt Van der Donckt.

Maar de Museumnacht in Ename is meer dan een Vlaamse kermis, met braadworsten en bier. “Er is een gewone kermis tijdens Feeste t’Ename”, lacht Van der Donckt. “Die valt samen met de paardenmarkt en kent een traditie van duizend jaar.” Tijdens de Museumnacht plaatsen we ons erfgoed in de kijker en komen we naar buiten met woord, muziek, theater en dans. Maar het blijft laagdrempelig en gezellig.”

“In de kerk schuiven we alle stoelen aan de kant, zorgen we voor sfeerverlichting en uitstekende muzikanten. Dit jaar Bl!ndman, een saxofoonkwartet dat de vier Choralpartiten van Bach in een bijzondere uitvoering brengt.”

Geen tweede Gentse Feesten

“Het is ieder jaar weer zoeken naar een interessant thema, dit jaar is dat ‘lumineus’. Dat contrasteert mooi met ‘nacht’. Samen met een klein comité lokale mensen die geïnteresseerd zijn in cultuur, ga ik ieder jaar op zoek naar een mooi programma. Dat gaat zeer breed en staat los van de inhoudelijke collectie van het archeologisch museum.”

“De artiesten zijn van een erg divers pluimage, maar het moeten stuk voor stuk professionals zijn. We geven ook een forum aan groepen uit de buurt, maar dan moeten ze aan onze kwaliteitsnormen voldoen. De buurt is trouwens enorm belangrijk. Zonder de honderden vrijwilligers zouden we dit feest niet in elkaar kunnen steken, de Enaamse jeugd in het bijzonder. Al was het maar om alle 4000 theelichtjes te ontsteken.”

De Enaamse bevolking was altijd betrokken bij het erfgoedproject in haar dorp. “En niet alleen met de Museumnacht. Tijdens het onderzoek naar stabiliteitsproblemen van de kerk kwam het unieke karakter van het gebouw aan het licht. De kerk ging enkele jaren dicht voor restauratie, maar de bevolking werd geregeld uitgenodigd om de werken te volgen. Toen het museum in 1998 opende, waren zij de eerste gasten, vóór de gouverneur en de notabelen.”

“De inwoners zijn trots op hun patrimonium en wij zijn trots op hun betrokkenheid. Toch lokt de Museumnacht al jaren een vast publiek dat niet alleen uit de buurt van Oudenaarde komt. Ook mensen uit pakweg Gent of Antwerpen zijn gecharmeerd door het gezellige cultuurfeest. We krijgen enkele duizenden bezoekers en dat is wel genoeg. We hebben niet de ambitie om een tweede Gentse Feesten te worden, dat zou ook het pittoreske karakter van het dorp verstoren.”

De Ename Museumnacht vindt plaats op zaterdag 9 juli van 20 tot 2 uur en is gratis. Het programma en meer info op www.pam-ename.org.

FREDERIC EELBODE

“Tijdens de Museumnacht plaatsen we ons erfgoed in de kijker en komen naar buiten met woord, muziek, theater en dans” Marie-Claire Van der Donckt, pam Ename