CODE-LIPPENS VOOR BEGROTINGSMINISTERS

Het structurele tekort van de begroting 2007 bedraagt meer dan 3 miljard euro, of 1 % van het bruto binnenlands product. Na de klassieke debudgetteringstechnieken uit de jaren negentig schudt de paarse regering aan de lopende band eenmalige maatregelen uit de mouw, die voor een kunstmatig evenwicht zorgen. Maar dat is een vertekening van de werkelijkheid. Vroeg of laat betaalt de belastingbetaler toch de rekening, die telkens maar blijft oplopen. Zo belopen de extra huur- en pensioenlasten in 2008 al respectievelijk 225 en 250 miljoen euro.

Na de verplichte invoering van corporate governance voor beursgenoteerde bedrijven (code-Lippens) in 2006 is de tijd rijp voor deugdelijk bestuur bij de overheid. Sinds september 2006 buigt het Centrum voor Public Governance – een initiatief van het voormalige Instituut voor Bestuurders – zich over het thema. Want vandaag ziet niemand door de bomen het bos in de nationale rekeningen. Hoewel de grondlegger van de statistiek, Adolphe Quételet (1796-1874), een Belg is, beschikt ons land amper over accurate cijfers van de overheidssector. Hoe kun je dan ooit een financieel beleid op lange termijn voeren?

Toch bestaat er nu al een maatregel om de stroom van opsmukoperaties een halt toe te roepen. Al sinds mei 2003 legt een wet het principe van dubbel boekhouden op aan de federale overheid. Dat is een eerste stap naar transparantie. Maar de regering stelt deze verplichting jaarlijks uit, nu tot 2008. In de praktijk zal deze maatregel pas ten vroegste in 2010 van kracht worden, aangezien de rekeningen van de gemeenschappen en gewesten ook in de federale balans gegoten moeten worden. Bovendien blijft de omschakeling naar een meer transparant systeem slechts beperkt. Begrotingsminister Freya Van den Bossche (SP.A) is namelijk enkel van plan de transacties op het ogenblik van de economische prestaties te boeken. Dat is beter dan de huidige kasboekhouding, maar betekent geen opmaak van een balans met activa en passiva. Zo zullen de huidige schulden als gevolg van de overgenomen pensioenlasten onzichtbaar blijven. Hetzelfde geldt voor andere kosten, die systematisch naar de toekomst overgeheveld worden.

Ondanks de sterke economische groei in 2006 ligt de schuldgraad nog altijd schrikwekkend hoog: 87 % van het bbp. Ook blijven de primaire uitgaven tussen 2002 en 2006 stijgen met 3,2 % van het bbp. Als de regering deze toename had kunnen indijken – halveren bijvoorbeeld – zou er een werkelijk overschot van 4,8 miljard euro op de balans staan om het nijpende probleem van de vergrijzing aan te pakken. Maar hier knelt het schoentje. Paars deelt liever geschenken uit dan noodzakelijke besparingen door te voeren. Dat is het probleem van politici die op korte termijn denken, van verkiezing tot verkiezing (om de twee jaar dus). Het neerleggen van de nationale rekeningen binnen aanvaardbare termijnen is trouwens nooit een prioriteit van de regering geweest (gemiddeld duurt het een decennium). Anderzijds heeft het parlement de ministers nooit echt voor hun verantwoordelijkheid geplaatst wegens overtredingen van het begrotingsrecht. Het is een regelrechte schande.

Eric Pompen