Cocktails shaken in een proefbuisje

Hoe ziet een Vlaamse topwetenschapper eruit? Hij heeft een bleke huid en draagt uiteraard een brilletje, kijkt doordringend en spreekt met zachte stem. Dat is toch het geval bij Rudi Pauwels. Hij is de stichter van Tibotec, het biotechbedrijf dat vorige week een nieuw middel tegen aids aankondigde. Als alles meezit, kan het middel binnen enkele jaren deel uitmaken van de aidscocktails.

Ondanks zijn rustige uitstraling leidt Rudi Pauwels een behoorlijk hectisch leven. Met zijn compagnon Paul Stoffels staat hij aan het hoofd van een biofarmaceutische groep met vestigingen in Belgë, Groot-Brittannië, Ierland en de Verenigde Staten.

Het is amper zes jaar geleden dat hij samen met zijn vrouw Carine Claeys Tibotec oprichtte. Wat toen een familieaangelegenheid leek, is vandaag een internationaal vertakte KMO. Naast Tibotec zijn er Virco en Galapagos (een joint venture met Introgene). Sociale balans: meer dan 300 werknemers. Op de kaart van Vlaamse biotechnologie is de Mechelse cluster rond Rudi Pauwels en Paul Stoffels intussen niet meer weg te denken. In 1998 brachten beide spitsbroeders hun aandelen onder in de holding Pharmabioscience, waartoe ook Luc Verelst van de gelijknamige bouwgroep toetrad. Precies een jaar geleden deden zowel Virco als Tibotec een spectaculaire kapitaalronde bij privé-investeerders. Elk haalde 1,2 miljard frank op.

Tibotec kwam vorige week in het nieuws omdat het een nieuw middel ontwikkelt tegen het HIV-virus. Voor het Mechelse biofarmaceutische bedrijf is dit een eerste belangrijke mijlpaal. Voorlopig heeft het middel zijn potentieel alleen in proefbuizen bewezen, maar de start van klinische proeven met patiënten zou slechts een kwestie van maanden zijn. HIV evolueert snel en ontwikkelt resistentie tegen bestaande therapieën.

Tibotec is geen spin-off van een of andere Vlaamse universiteit. Dus is er ook geen patentportefeuille of onderzoeksstroom van de alma mater om op terug te vallen. En dat maakt de ontwikkeling van een heuse biotechcluster in Mechelen des te opmerkelijker. In de beginjaren gaf dr. Paul Janssen, de stichter van farmaconcern Janssen Pharmaceutica, de nodige ruggensteun. Pauwels en Stoffels noemen hem dan ook steevast hun geestelijke vader. Het nieuwe middel tegen HIV is trouwens het resultaat van die jarenlange samenwerking. Design en synthese van de stof is het werk van Janssen, de ontwikkeling en virologische kennis berust bij Tibotec.

Nochtans leek Rudi Pauwels voorbestemd voor een briljante academische carrière. Pauwels studeerde in 1983 aan de KU Leuven af als apotheker. Hij haalde zijn doctoraat in 1990 met grootste onderscheiding, inclusief felicitaties van de jury. Daarin zetelde ook professor Luc Montagnier, de onderzoeker van het Institut Louis Pasteur die het aidsvirus ontdekte. Zijn academische jaren bracht Rudi Pauwels door aan het Rega-instituut van KU Leuven. Pauwels weet dat hij er op wetenschappelijk vlak boeiend werk afleverde. Niet voor niets werd hij in 1993 door het Amerikaanse Institute of Scientific Information gerangschikt bij de veertig meest invloedrijke wetenschappers uit de wereld. Over die vruchtbare jaren bij het Rega-instituut zegt hij: “In de eerste plaats is academisch onderzoek erop gericht om kennis te delen met de rest van de wetenschap. Ik wou eigenlijk vooral zoeken naar relevante geneesmiddelen.” Sommige insiders beschouwen zijn overstap naar het ondernemerschap evenwel als een gevolg van de beperkte carrièremogelijkheden van apothekers bij het Rega.

In de beginjaren trad Tibotec op als een zuivere contract researcher. Intussen evolueerde het bedrijf naar een geïntegreerd biotechnologiebedrijf. “Wij proberen het geloof in de rationele benadering van de biotechnologie te koppelen aan geautomatiseerde trial and error,” zegt Rudi Pauwels. Daarmee heeft Tibotec een eigen plaats onder de huidige biotechbedrijven. Die dromen ervan op basis van genetische kennis geneesmiddelen te modelleren. Voor Pauwels, sinds 1995 ook gastdocent aan de Vrije Universiteit Brussel, zijn biotechnologie en IT vooral instrumenten om de klassieke farmacie te verfijnen. “De ontwikkeling van geneesmiddelen zal altijd ook natte biologie vergen,” aldus de wetenschapper.

Voor het jonge bedrijf is het middel tegen HIV een eerste belangrijke mijlpaal. De 40-jarige Pauwels had echter al wat sporen verdiend. Hij beschreef eerder drie stoffen die essentieel zijn voor de vijftien bestaande aidstherapieën. Zo droeg hij zijn steentje bij tot de ontwikkeling van 4DT, nu als het product Stavudine gecommercialiseerd door Bristol-Myers Squibb, en PMEA, waarop het Amerikaanse Gilead Sciences zijn therapie baseert. Rudi Pauwels blijft erg bescheiden onder lofbetuigingen. “Ik denk niet dat er nog veel figuren als Paul Janssen in Vlaanderen zullen worden geboren,” zegt hij.

“Mijn enige hobby is de familie,” lacht Pauwels. Hij is – als afstammeling van een West-Vlaams boerengeslacht – plichtsbewust. Hij ontzegt zichzelf tennis en sport “omdat ik de verantwoordelijkheid heb mijn werknemers een toekomst te verzekeren.” Maar eigenlijk heeft hij nog een hobby: automatisering en informatietechnologie. Precies die interesse is een van zijn sterke punten. In zijn jaren aan de universiteit was hij al bezig met het uittesten van de mogelijkheden van computers en automatisering voor zijn laboratoriumwerk. Er waren niet veel collega’s die Rudi’s passie begrepen; computers hadden toch niets te maken met fundamentele wetenschap. Achteraf blijkt juist de ervaring met databases en geautomatiseerde screenings de motor voor de uitbouw van zijn droom: een geïntegreerd biofarmaceutisch bedrijf.

roeland byl