Brugpensioen schaadt de gezondheid

D e sigaret voor de sportman. Tot in de jaren zestig prees een Belgisch sigarettenmerk zichzelf met die slogan aan. Vandaag ondenkbaar maar nauwelijks enkele decennia geleden de gewoonste zaak ter wereld. Het was de tijd dat roken nog cool was. Ondertussen weten we wel beter. Geleidelijk werden de catastrofale gevolgen voor de gezondheid duidelijk en vandaag haalt niemand het in zijn hoofd om een nicotineverslaving te verdedigen als een individuele of maatschappelijke zegening.

De brugpensioenverslaving lijkt veel moeilijker uit de wereld te helpen, ondanks de stilaan overweldigende economische bewijslast. Wie verslaafd is, vindt altijd argumenten om zijn gedrag goed te praten. Sommige goedgelovige zielen houden nog vast aan het fabeltje dat door brugpensioen uitstappende ouderen plaatsmaken voor werkzoekende jongeren. Dat is larie: de hoeveelheid beschikbare arbeid is geen statisch gegeven, maar groeit op langere termijn. Noord-Europese landen waar ouderen langer aan de slag blijven, zijn tegelijk landen waar ook jongeren gemakkelijk werk vinden. In een flexibele arbeidsmarkt met voldoende opleidings- en omscholingsmogelijkheden is er plaats voor iedereen. Brugpensioen kost de maatschappij niet alleen handenvol geld, het is bovendien een verspilling van kostbaar talent. De inactiviteit van ouderen verlaagt de draagkracht van de economie en jaagt alle andere werkenden op kosten. Ja, ook de jongeren die zogenaamd de vrijgekomen arbeidsplaatsen zouden moeten opvullen. Ondanks alle economische bewijslast lijkt afkicken zeer moeilijk en rationaliseren de vakbonden hun verslaving.

Ondertussen is er echter ook medische bewijslast: een recente studie van de professoren Kuhn, Wuellrich en Zweimüller (2010) toont aan dat brugpensioen slecht is voor de gezondheid. Mensen die vervroegd stoppen met werken, hebben een substantieel grotere kans om sneller te overlijden. Het onderzoek gebruikt gegevens uit Oostenrijk, voor arbeidsmarktprestaties vergelijkbaar met België. Om de crisis in de Oostenrijkse staalsector eind jaren tachtig het hoofd te bieden, kwamen staalarbeiders uit sommige regio’s in aanmerking om vervroegd te stoppen met werken. In andere regio’s was dat niet het geval. Daardoor kon de gezondheid en mortaliteit van beide groepen perfect met elkaar worden vergeleken. De resultaten zijn ontluisterend: per jaar dat vroeger wordt gestopt, verhoogt de kans op voortijdig overlijden met 13 procent in vergelijking met collega’s die wel aan de slag blijven. Het verlies aan status en een ongezonder leefpatroon voor wie vroeger stopt, zijn de belangrijkste verklaringen.

De resultaten zijn des te overtuigender omdat er geen sprake is van omgekeerde causaliteit. Een veelgehoord argument is dat laaggeschoolden op zich al een minder gezonde levensstijl hebben, over het algemeen fysiek zwaarder werk verrichten en daardoor minder lang aan de slag kunnen blijven. Zo zou een slechte gezondheid de verklaring zijn voor een korte carrière en niet omgekeerd. De professoren tonen echter overtuigend aan dat het verband in de omgekeerde richting verloopt: wie vroeger stopt, sterft vroeger. Ook de levenskwaliteit stijgt niet noodzakelijk na het einde van een carrière.

Nog een onderzoek, dit keer door de Universiteit van Maastricht (2010), toont aan dat wie langer werkt, veel langer mentaal fit blijft en zelfs het optreden van de ziekte van Alzheimer kan uitstellen. Sommigen hangen nog altijd het beeld op dat ‘de mensen’ moeten worden beschermd tegen hun job of tegen langer werken. Het tegendeel is het geval: mensen moeten beschermd worden tegen het brugpensioen. Het schaadt hun mentale gezondheid en verkort hun leven.

Vandaag is er een verbod op tabaksreclame, een verbod op roken in openbare plaatsen en wordt roken financieel zwaar bestraft. Ondanks de grote maatschappelijke kosten en individuele gevolgen voor de gezondheid mag een schadelijk fenomeen als brugpensioen nog altijd ongestraft worden gepromoot. Tijd om die slechte gewoonte af te zweren.

Peter De Keyzer – Chief economist van Petercam

Peter De Keyzer

Mensen die vervroegd stoppen met werken, hebben 13 procent meer kans om sneller te overlijden.