Breek de nieuwe Maginotlinie af

De Maginotlinie loopt opnieuw door Europa. Gelukkig is het niet langer een militaire verdedigingslijn tussen de Fransen en Duitsers, maar wel een economische breuklijn tussen het noorden en het zuiden van het eurogebied.

En die lijn loopt opnieuw tussen Frankrijk en Duitsland. En ook verder dwars door België, tussen Vlaanderen dat dichter bij de Duitse economische logica aansluit, en Wallonië dat hechter bij de Latijnse huishoudkunde aanleunt.

Het noorden van het eurogebied zweert bij een sterke munt, een competitieve exportsector, spaardeugd en fiscale orthodoxie. Het zuiden moet het in principe hebben van seriële devaluaties, van consumptie op krediet en van deficit spending. Beide blokken in één munt proppen, was destijds meer een daad van hoop dan van rede. Het Stabiliteits- en Groeipact hoorde het euroverbond te verzegelen, maar het verweerde tot een waardeloos vodje papier. In plaats van de spanningen te verzachten, scherpte de euro de economische tegenstellingen zelfs aan via de ongebreidelde kapitaalstromen die van noord naar zuid op gang kwamen.

De crisis heeft deze nieuwe Maginotlinie op scherp gezet. De meest logische oplossing is dat elk blok zijn eigen weg gaat, en zijn eigen munt hanteert – een sterke neuro in het noorden, en een zwakke sudo in het zuiden. Maar beide blokken zijn via het Europese banksysteem zo verweven met elkaar, dat deze Siamese tweeling op korte termijn niet zonder levensgevaar gescheiden kan worden. Bovendien is het politieke project van Europese integratie nog altijd onaantastbaar, zeker in een veranderde wereld waarin Europa dreigt te marginaliseren. De europartners zijn daarom veroordeeld tot elkaar, maar om samenleven mogelijk te maken zijn nieuwe wetten nodig. Dan is de vraag is wiens wetten: die van het noorden of die van het zuiden. Of preciezer nog: Duitse of Franse wetten?

Duitsland wil zijn financiële machtspositie als hefboom gebruiken om de macht te grijpen. Frankrijk verzet zich. De machtsstrijd verklaart het wild om zich heen schoppen van Nicolas Sarkozy (zou gedreigd hebben de euro te verlaten) en Angela Merkel (uitte twijfels bij eigen reddingsplan). Als Duitsland zijn zin krijgt, zal het Frankrijk in de feiten onder economische curatele plaatsen. Frankrijk is met zijn tweelingtekort op begroting en lopende rekening dé tikkende tijdbom onder de euro. Maar Sarkozy die onder Duits dictaat zou moeten besparen en saneren? Net zo min wil Merkel aan competitiviteit inboeten om op Frans verzoek meer te spenderen.

Als de euro de zuiderse schuldencrisis overleeft, overleeft de munt op middellange termijn deze Frans-Duitse spanningen niet. Het europroject heeft daarom nood aan een grote vredesconferentie, waar afspraken worden gemaakt om op een ordentelijke manier uit elkaar te gaan, of beter nog: waar de monetaire unie wordt verankerd met nieuwe krachtige instituties en afdwingbare regels. Meer economische convergentie, en meer politieke unie zullen dan met de hulp van de tand des tijds de Maginotlinie wegslijten. Het reddingsplan van 750 miljard euro doet dat niet. Dat plan koopt alleen maar tijd om deze conferentie voor te bereiden.

Daan Killemaes, chief economist van Trends