Bio-statisticus Tom Wenseleers over omikron: ‘We zijn mogelijk op weg naar een situatie zoals in maart 2020’

‘Omikron kan immuniteit opgebouwd door eerdere infectie of vaccinatie omzeilen, leren de epidemiologische data. Op de koop toe is omikron nog iets besmettelijker dan delta. De vrees bij vele wetenschappers is dat die twee eigenschappen samen ons kunnen terugbrengen naar een situatie zoals in maart 2020’, zegt Tom Wenseleers, bio-statisticus van de KU Leuven.

De nieuwe coronavariant omikron verspreidt zich in Zuid-Afrika als een lopend vuurtje onder een bevolking die eerder al bijna volledig geïnfecteerd is geweest. Ook in landen met een gevaccineerde bevolking, zoals het Verenigd Koninkrijk, neemt het aantal besmettingen met omikron overhand toe.

Hoe ernstig is de situatie?

TOM WENSELEERS. “Het ziet er niet goed uit. De snelheid waarmee omikron oprukt, is zorgwekkend. In Zuid-Afrika is in enkele weken tijd het besmettingsrecord van de eerste piek gebroken. De R-waarde wordt op ongeveer 3 schat, wat bijzonder hoog is. Het is vooral verontrustend dat omikron bijzonder goed de immuniteit opgebouwd door eerdere infectie kan omzeilen. Omikron verschalkt deze immuniteit vier tot vijf keer beter dan de deltavariant. Ook de opgebouwde bescherming dankzij de vaccins kan omikron wellicht even goed omzeilen. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, dat al op grote schaal boostershots heeft gezet, breekt omikron met dezelfde snelheid door als in Zuid-Afrika. Deze resultaten kon je ook verwachten op basis van de vastgestelde mutaties van het virus.

Hoe hoopgevend is de bevinding dat Omikron minder ziekmakend zou zijn?

WENSELEERS. “Het is te vroeg om die conclusie te maken. In Zuid-Afrika is vooral een jonge bevolking besmet geraakt. Tachtig procent van de opgenomen patiënten is onder de 50 jaar oud. We weten dus nog niet wat het effect is van Omikron op een oudere bevolking. Van de 166 patiënten die met Covid werden opgenomen de laatste twee weken in Tshwane – het epicentrum van de omikron-uitbraak – zijn er tot nu 9 gestorven. En van 33 patiënten boven de 60 zijn er 5 al gestorven. Ik maak hier toch niet uit op dat omikron milde infecties veroorzaakt. En zelfs indien omikron 10 keer minder ziekmakend zou zijn dan Delta, dan nog zou onze zorg in de problemen kunnen komen omdat we een tsunami van nieuwe besmettingen over ons heen zouden krijgen.”

Wat kunnen we doen om de impact te verzachten?

WENSELEERS. “Eerlijk gezegd, ik weet het niet. We keren terug naar een situatie die enigszins vergelijkbaar kan zijn met die in maart 2020, omdat we opnieuw een zeer beperkte immuniteit hebben tegen deze nieuwe virusstam. Bovendien is omikron meer dan drie keer besmettelijker dan het originele Wuhan virus. Je kan de boostercampagne uitrollen met een snelheid alsof je leven ervan afhangt. Dat zou zeker helpen, ook al zal de bescherming nog altijd niet optimaal zijn. We kunnen ook alles op alles zetten om een universeel vaccin of een vaccin aangepast aan omikron te ontwikkelen, te produceren en toe te dienen aan de bevolking. Maar dat proces verloopt helaas nog te traag. Omikron wordt vermoedelijk tegen eind deze maand, uiterlijk in januari, de dominante variant. We zouden dus binnen de twee maanden over een aangepast vaccin moeten kunnen beschikken en het toegediend hebben aan de bevolking, maar noch de productielijnen bij de farmaceutische bedrijven, noch het wettelijke kader laten deze snelheid toe. Deze trage reactiesnelheid kan wereldwijd miljoenen doden kosten. En ingrijpende maatregelen – type lockdown – zijn over de lange termijn geen haalbare of wenselijke strategie, want deze maatregelen gaan gepaard met een immense economische en maatschappelijke prijs. Ik hoop dus vooral op een supersnel wereldwijd programma om de vaccins onmiddellijk aan te passen. Voor de mRNA-vaccins, waar er maar een kleine aanpassing nodig is en waar het veiligheidsprofiel exact hetzelfde zou blijven, zou de productie van die aangepaste vorm nu onmiddellijk moeten starten. BioNTech zou echter pas over honderd dagen de eerste aangepaste vaccins kunnen leveren. Zo lang kunnen we helaas niet wachten.”