Betere steden

De aswolk bracht even uitstel, maar nu ben ik er dan toch geraakt. Stockholm. Ik logeer in het appartement van een vriend, een gepensioneerde diplomaat met een mooie staat van dienst. Goran was de ambassadeur voor Zweden bij de Europese Unie. Zijn fin de carrière bracht hem in Palestijns gebied. Het werd hem op een haar na fataal. Tijdens gesprekken met een man als Goran komen de ver-van-je-bedberichten op het journaal plots heel erg dichtbij. En het houdt maar niet op, daar in Gaza. Een raid op een hulpkonvooi onder Turkse vlag, als dat maar niet uit de hand loopt.

Twee dagen Stockholm. Ik kom er graag. Het is hier goed wonen en werken. Op mijn programma staat een bestuursvergadering van ECHO, de European Concert Hall Organisation waarvan Bozar een van de initiatiefnemers is, en een reeks ontmoetingen met Zweden die een band hebben met het Middellandse Zeegebied. Nadat de Zweden in 1995 waren toegetreden tot de EU, lieten ze al vlug hun interesse blijken voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Zweden opende in Alexandrië een Zweeds instituut in een voormalig protestants zeemanshuis.

Vandaag is het Zweedse Instituut in Alexandrië een neutrale ontmoetingsplaats voor het Midden-Oosten, vertelt Goran me. Arabische intellectuelen uit verschillende landen komen er vaak voor het eerst samen om te discussiëren over allerlei hete hangijzers, zonder dat westerlingen hun visie opdringen. “Het doel van onze dialoog is het versterken van universele waarden als tolerantie en respect, democratie en mensenrechten”, verklaarde Anna Lindh, de Zweeds minister van Buitenlandse Zaken, tijdens de officiële opening in 2000. “Culturele verschillen zijn op zich niet slecht. Creativiteit, en dus vooruitgang, komt vaak voort uit de interactie van verschillende waarden en ideeën.” Drie jaar later, op de omineuze datum elf september, werd Anna Lindh neergestoken in een winkelcentrum in Stockholm. Haar naam leeft voort in de Anna Lindh Foundation for the Dialogue between Cultures, een initiatief van het Euro-Mediterranean Partnership (EuroMed) met thuishaven in de Bibliotheca Alexandrina in Egypte.

Twee dagen Stockholm. Het is hier goed en – relatief – veilig wonen. Dat heb ik niet alleen van horen zeggen en zien, het blijkt ook uit de Quality of Living Worldwide City Ranking 2010, de lijst die het Londense consultingbureau Mercer zonet publiceerde. De ranglijst vergelijkt de leefomstandigheden in 221 steden op basis van een veertigtal factoren. Stockholm prijkt op de twintigste plaats, Brussel op de vijftiende. Wenen biedt inwoners de meeste levenskwaliteit, Bagdad de minste. Better Life, Better City. Het is ook de centrale gedachte van de wereldexpo in Sjanghai.

De ranglijst wil overheden en multinationals een houvast bieden om hun werknemers te compenseren tijdens hun internationale opdrachten. Welke markten bieden zich aan en hoe kan ik mijn mensen eerlijk belonen? Het bruto binnenlands product is al lang niet meer de heiligmakende maatstaf om welzijn te meten, laat staan om een subjectief begrip als geluk in kaart te brengen. Dat dacht ook de Franse president Nicolas Sarkozy. Het is niet omdat het bbp per hoofd in Frankrijk 73 procent van dat van Amerika bedraagt, dat la douce France haar dierbare inwoners minder levenskwaliteit te bieden zou hebben Om het bredere plaatje in beeld te krijgen, zette Sarkozy sociale wetenschappers aan het werk in La Commission sur la Mesure de la Performance Économique et du Progrès Social onder het voorzitterschap van de Nobelprijswinnaars Joseph Stiglitz en Amartya Sen.

Europa scoort in de top 25 nog altijd het best, met 16 steden. Voor het Midden-Oosten voeren Dubai (75) en Abu Dhabi (83) de ranking aan. Economische en politieke belangen vertalen zich in de Verenigde Arabische Emiraten in een nooit geziene bouwwoede, stelde ik in maart ter plekke vast. De culturele city marketing blijft niet achter. Frank Gehry ontwerpt voor Abu Dhabi een Guggenheim, Jean Nouvel een zusje van het Louvre, Zaha Hadid een performing arts centre.

Amper zes Afrikaanse steden halen de top 100. Een gebrek aan moderne infrastructuur en de luchtvervuiling zijn de twee belangrijkste factoren.

Deze zomer plaatst Bozar met het festival Visionair Afrika de Afrikaanse stadscultuur op de voorgrond. Het is het begin van een Afrika-project dat we de komende drie jaar verder uitbouwen. De ultieme betrachting? In Afrika een Instituut voor Afrikaanse Studies tot stand helpen brengen. Om de betreurde Anna Lindh te citeren die de Iraanse dichter Fidawsi citeerde: “De machtige is diegene met kennis”. Zelfkennis.

DE AUTEUR IS DIRECTEUR-GENERAAL VAN HET PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN.

Paul Dujardin

Het bruto binnenlands product is al lang niet meer de heiligmakende maatstaf om welzijn te meten, laat staan om een subjectief begrip als geluk in kaart te brengen.