Beter investeringsklimaat?

Hoge olie-inkomsten leverden de cash voor Poetins oorlog in Tsjetsjenië. De oorlog kwam zijn populariteit ten goede en verzekerde hem aldus het presidentschap van Rusland. “Maar het Tsjetsjeense virus is alomtegenwoordig. In de overheidsdiensten, in de industrie, in de provincies,” herhaalde Vladimir Poetin (47) voortdurend tijdens de campagne. Hij pleit voor “een dictatuur van de wet.” Houdt de gewezen KGB-agent grote schoonmaak in een systeem waarin overheden meer smeergeld opstrijken dan belastingen? Alexandre Repkine van de New Economic School in Moskou, die zopas aan de KU Leuven een doctoraat behaalde over industriële herstructureringen in de overgangseconomieën van Oost-Europa, meent dat herstel van de rechtszekerheid een topprioriteit wordt. “En dat is goed voor ondernemers.”

TRENDS. Treedt met Poetin een nieuwe generatie aan of leeft de Jeltsin-dynastie verder?

ALEXANDRE REPKINE (NEW ECONOMIC SCHOOL, MOSKOU). Poetin is de eerste president met een universitaire opleiding. Hij is nooit een overtuigd communist geweest en is al begonnen met het vervolgen van leden van de Jeltsin-clan. Dat stemt hoopvol. Aan de andere kant is hij uit de KGB gestapt toen bleek dat de politiek meer carrièremogelijkheden bood. Die heeft hij gekregen van Boris Jeltsin. In ruil zal Poetin de belangen van de Jeltsin-familie blijven beschermen. Hij is dus nog deels een man van het verleden, maar kan het systeem ook veranderen.

Kan Poetin een eigen machtsbasis consolideren zonder te breken met het ‘wilde kapitalisme’ van oligarchen zoals Boris Berezovsky?

Berezovsky heeft in 1996 de herverkiezing van Jeltsin mogelijk gemaakt. Poetin heeft publiekelijk verklaard dat hij een einde wil maken aan de vervlechting van Berezovsky’s politieke invloed en economische macht. JevgenyPrimakov heeft dat eerder als eerste minister ook geprobeerd, maar werd door Jeltsin teruggefloten. Dit wordt dus een cruciale test. Om de macht van de oligarchen te breken, heeft Poetin een sterke staat nodig. Dat zal hij niet bereiken zolang de oligarchen niet aan politieke invloed hebben ingeboet. Afwachten dus of Poetin die vicieuze cirkel kan doorbreken. Hij kan echter steunen op zijn oude KGB-connecties. Ondanks het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de naamsverandering in FSB, de Federale Veiligheidsdienst, blijft dit een machtige organisatie. Poetins KGB-vrienden waren, zeker in de laatste tien jaar van het sovjetsysteem, geen aanhangers van het communisme.

Poetins economische visie is wazig. Heeft de ‘ Club 2015‘ van jongere, vrijemarktgezinde ondernemers invloed?

Club 2015 vertegenwoordigt de grootste Russische bedrijven, dus de belangen van de oligarchen. Het Center for Strategic Development weegt echter zwaarder, want staat in direct contact met de president. Beide worden genoemd als de economische denktanks van Poetin. Recep(Russian Economic Center for Economic Policy) is kwalitatief van een hoger niveau, het wil een nieuw centrum voor economische beleidsbepaling zijn. Maar of Recep al rechtstreeks gehoor krijgt bij de president is onduidelijk. Recep wordt gefinancierd door de Europese Unie en is een uitvloeisel van de New Economic School. Met de steun van de Soros Foundation stuurt die school jonge Russische economen, zoals ikzelf, uit om aan westerse universiteiten een doctoraat te behalen. Wij zijn de eerste lichting die echt met de markteconomie vertrouwd is.

Is Poetin een gaullist met een voorkeur voor een stevig centraal gezag en een sterke staatssector?

Charles De Gaulle is Poetins idool. De manier waarop hij de Franse economie in de jaren vijftig optilde, geldt als een model om orde te brengen in de Russische chaos. De Gaulle zag geen tegenstelling tussen een sterke staat en de vrije markt. Dat gaullistische model kan verouderd zijn, maar in de huidige situatie is een sterke centrale macht in Rusland noodzakelijk om die vrijemarkteconomie een kans te geven. Alleen een sterk centraal gezag kan de investeerders zekerheid geven.

Dat verklaart ook de investeringswetten op maat van grote bedrijven. Vinden de Glaverbels en de Solvays in Rusland makkelijker hun weg dan KMO’s?

De prioritaire vraag is niet of Rusland grote of kleine investeringen moet aantrekken. De vraag is: hoe moeten we de navolging van de wetten afdwingen? Antwoord: door een stevig centraal gezag, dat de willekeur en corruptie van de oligarchen en de provinciegouverneurs aan banden legt.

Hoe lang doet een overgangseconomie erover om vrije markt en democratie te assimileren? Andere presidentskandidaten hadden nauwelijks toegang tot de media.

Een studie van het Internationaal Monetair Fonds concludeerde onlangs dat de overgangseconomieën, met een groei van 2 à 3% per jaar, er gemiddeld dertig jaar over zullen doen om het huidige bruto nationaal product (BNP) per capita van de drie armste leden van de Europese Unie bij te benen. Tsjetsjenië zou dat niveau kunnen bereiken na tien jaar, Rusland moet rekenen op dertig jaar. Het blijft gissen naar welk soort economisch bestel Rusland over enkele decennia zal zijn geëvolueerd. Het zou best een mengeling kunnen worden van het autocratische kapitalisme uit het Verre Oosten, dat tijdens de Azië-crisis zwaar onder vuur is genomen, en de vrijemarktorganisatie in de EU. Een economie zoals die in het Westen functioneert, is zeker niet voor morgen.

En of de westerse democratie over afzienbare tijd in Rusland ingeburgerd raakt? Het zou kunnen, met wat geduld. Het is niet omdat Poetin een KGB-agent is geweest dat we moeten vrezen voor een terugkeer naar stalinistische methoden. Tot nu heeft Poetin niet de indruk gewekt dat hij de vrije meningsuiting wil beknotten of zijn politieke tegenstanders wil muilkorven. Daarentegen heeft hij de media en de informatie over de oorlog in Tsjetsjenië wel stevig onder controle. Dat heeft alles te maken met zijn verlangen om law and order te herstellen.

erik bruyland