De heilige graal van de Belgische overheidsfinanciën blijft onvindbaar. Het bijna sacrale structurele begrotingsevenwicht – van alle overheden samen – ligt nog ongeveer 10 miljard euro buiten handbereik, en veel vooruitgang is er de jongste jaren niet geboekt. Officieel streeft de federale regering naar een structureel evenwicht tegen 2018, maar de politieke geesten rijpen om zich een jaar extra respijt te geven en te mikken op 2019 als nieuwe deadline.
Op zich hoeft dat geen ramp te zijn. Een begrotingstekort is geen synoniem voor wanbeleid en een begroting in evenwicht is geen garantie op gezonde overheidsfinanciën. De paarse regeringen bijvoorbeeld leverden begrotingen in evenwicht af, maar klaarden die klus vooral door de bons van de dalende rentelasten soldaat te maken, wat de Belgische overheidsfinanciën kwetsbaar maakte voor de vergrijzing en economische tegenspoed. De regering-Di Rupo deed ook een inspanning om het tekort kleiner te maken, maar deed dat in de eerste plaats door de belastingen te verhogen, wat op termijn geen rendabele strategie is.
Veel belangrijker is wat er zich onder de motorkap afspeelt. Ook de regering-Michel brak nog geen potten in de strijd tegen het structurele begrotingstekort. De verbetering is minimaal en vooral te danken aan lagere rentelasten. Maar de kwaliteit van het tekort is wel gevoelig beter. In plaats van een mix van hogere lopende uitgaven en hogere belastingen kiest de regering-Michel voor de combinatie van minder snel stijgende uitgaven en een lichte daling van de fiscale druk. Daarnaast nam de regering ook structurele maatregelen die pas op termijn zullen renderen, zoals de pensioenhervorming die de toekomstige vergrijzingsfactuur verlaagt, en de taxshift die de concurrentiekracht een zetje geeft en via private banencreatie voor extra inkomsten en dalende uitgaven moet zorgen.
Overweldigend is het allemaal nog niet. Wie schuift met belastingen in plaats van ze structureel te verlagen via extra besparingen, komt vrij snel zichzelf tegen. De gerealiseerde btw-verhogingen bijvoorbeeld veroorzaken een portie slechte inflatie en een uitholling van de concurrentiekracht. De regering kan dus alles behalve op de lauweren rusten. Het is hoopgevend dat tijdens de huidige begrotingscontrole opnieuw structurele ingrepen op tafel liggen, zoals het counteren van het stijgend aantal arbeidsongeschikten, de flexibelere arbeidsmarkt en de verdere hervorming van het ambtenarenpensioen. Het valt natuurlijk af te wachten wat daarvan overblijft aan het eind van de onderhandelingen.
Een ander denkspoor dat ook meer aandacht verdient, is het uitstel van het evenwicht om overheidsinvesteringen te financieren. De behoefte aan en het rendement op zulke investeringen is hoog, maar botsten ook op een Europese boekhoudkundige fatwa. Al is die strenge behandeling er ook gekomen omdat politici in het verleden te vaak misbruik maakten van perfide debudgetteringen van investeringen, die enkel als doel hadden de begroting op te smukken en de lopende uitgaven te verhogen.
Een uitstel van het begrotingsevenwicht is daarom geen catastrofe, als dat uitstel gepaard gaat met maatregelen die de economie en de overheidsfinanciën gezonder maken. Dat mag natuurlijk ook geen excuus worden om de sanering te verdagen tot sint-juttemis, want door de hoge Belgische staatsschuld blijft de schatkist heel kwetsbaar voor tegenslagen. Een positieve renteschok zit niet meteen in de kaarten, maar een groeivertraging of zelfs een recessie kan op middellange termijn niet worden uitgesloten.
Hopen, of zeg maar gokken op een groeimirakel om de boeken gezond te maken, zou bijzonder onverantwoord zijn. Maar via een mix van verstandige besparingen en structurele maatregelen komt de heilige graal binnen handbereik, zonder dat we intussen op het Europese strafbankje komen. Liever een gezond evenwicht in 2019 of 2020 dan een slecht en haastig bij elkaar belast evenwicht in 2018.
DAAN KILLEMAES
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier