Besparen is niet genoeg

Voorlopig houden de spoorbonden zich koest. Ook de reizigerslobby slikte haar kritiek op het besparingsplan van de spoorwegoperator NMBS in. Nochtans volstaat het plan niet om de fundamentele problemen op te lossen.

De spoorwegen willen 3,4 miljard in veiligheid investeren, stond vorige week te lezen in de krant. Pendelaars moeten even hebben gedacht dat Marc Descheemaecker van de spooroperator NMBS zijn besparingsplannen probeerde te verdrinken in goed nieuws. Die laatste plannen vielen overigens milder uit dan gedacht. Er worden geen stations gesloten en er worden slechts 193 treinen afgeschaft, in plaats van de eerder geopperde 600. Bovendien gaat het enkel om treinen met minder dan 40 reizigers.

Het schrappen van treinen moet 13,7 miljoen euro opleveren. Het gros van de besparingen in het saneringsplan van bijna 100 miljoen komt dus van andere zaken. Lees: wat gemorrel aan de efficiëntie in de technische werkplaatsen en het bedingen van een korting op de facturen die de NMBS-Holding stuurt naar de spoorwegoperator NMBS.

In 2010 maakte de spoorwegexploitant nog een operationeel verlies van 266 miljoen euro. Daarvan zat ongeveer 211 miljoen bij de goederendivisie; de rest bij het personenvervoer. Amper 100 miljoen besparen volstaat dus niet. Dat de raad van bestuur eindelijk akkoord was gegaan met een besparingsplan, was wel goed nieuws. De onenigheid over de besparingsmaatregelen sleepte al meer dan een half jaar aan. Maar gaat het plan ver genoeg? “De maatregelen stellen de NMBS in staat tegen 2015 een evenwichtige kasstroom te bereiken”, antwoordt Descheemaecker. “De gezondmaking van de NMBS is het fundament om na 2015 op een duurzame manier te blijven groeien binnen het financiële kader van de NMBS Groep. Die genereert vandaag al een positieve kasstroom.”

Efficiëntieverbetering

Volgens het VBO kunnen de Belgische spoorwegen hun diensten nog een pak goedkoper leveren. Een studie van de werkgeversorganisatie vergelijkt de Belgische spoorwegen met die in Nederland en Zwitserland. Conclusie: de NMBS kan met 8000 werknemers minder functioneren. De overheidsdotatie van 3 miljard euro, kan volgens de VBO-studie zelfs met bijna één miljard dalen zonder kwaliteitsverlies. “Die vergelijking gaat niet helemaal op”, zegt de NMBS-topman. “De Nederlandse NS en de Zwitserse SBB hebben helemaal niet de groei gekend die wij hebben opgetekend. Wij vervoeren 44 procent meer reizigers dan tien jaar geleden. Die groei heeft gewogen op onze kwaliteit: we zijn het slachtoffer van ons eigen succes. Maar het klopt dat nogal wat studies wijzen op nieuwe besparingsmogelijkheden.”

Anders gezegd: het VBO overdrijft, maar er kan nog worden geknipt in het personeelsbestand. Dat slonk sinds 2005 al van 41.000 werknemers tot 38.000. Volgens Descheemaecker kunnen de administratieve diensten het met minder doen. Toch verzekerde de topman vorige week in de VRT-studio’s aan Jos Digneffe van de socialistische bond ACOD dat het aangekondigde besparingsplan geen banen doet sneuvelen. “Wij werven zelfs aan”, zei hij. De vakbondsman gaat er echter van uit dat 1000 banen bedreigd zijn. Hij ziet die vooral sneuvelen in de technische werkplaatsen.

Drieledige structuur

Er is iets vreemds aan de discussies over het NMBS-personeel. Spoormannen en -vrouwen zijn officieel in dienst van NMBS-Holding en worden gedetacheerd bij de andere dochterbedrijven van de NMBS Groep. In 2005 kreeg de spoorwegmaatschappij een drieledige structuur. De spoorweggroep viel uiteen in de NMBS-Holding, de operator NMBS en de infrastructuurbeheerder Infrabel. De holding is verantwoordelijk voor de stations en het personeelsbeleid, NMBS laat de treinen rijden en Infrabel onderhoudt het spoor.

Over die rolverdeling zegt Jannie Haek, ex-kabinetschef van Johan Vande Lanotte (sp.a) en CEO van NMBS-Holding: “Toen de NMBS werd opgesplitst, was dat een goede beslissing in het belang van elk bedrijf van de Groep.” Dat de structuur nu ter discussie staat, neemt de topman van de Holding laconiek op: “We willen opmerken dat in normale omstandigheden ieder bedrijf in de privésector zich juist gelukkig zou prijzen om te kunnen werken met gedetacheerd personeel. Hoe het ook zij, de NMBS-Holding is geen vragende partij voor deze rol.”

Het probleem Logistics

Het ware zorgenkind van de NMBS is de goederendivisie, zo blijkt uit het NMBS-jaarverslag over 2010. Het personenvervoer groeit in België beduidend sneller dan in de ons omringende landen en het verlies in die divisie is minder dramatisch dan in de goederentak. Waarom doekt de NMBS de goederendivisie niet op? Descheemaecker: “Ik vind dat we die activiteiten moeten behouden. Voor de crisis in 2008 waren we op de goede weg, ondanks een structureel verlies. De crisis heeft dat verlies uitgediept. Een zware sanering dringt zich op en alle neuzen moeten in dezelfde richting staan.”

In dat opzicht lijkt het enigszins vreemd dat er van een sanering bij Logistics in het besparingsplan geen sprake is. Opvallend detail: de topman van de Holding is wel bereid om de goederendivisie los te laten. “De NMBS-Holding heeft de goederenactiviteit al ongelooflijk gesteund”, zegt Haek. “We pompten er 135 miljoen euro in. We vinden die activiteit dan ook écht belangrijk. Maar op een bepaald moment is dit verhaal eindig, anders komen wij zelf in de problemen.”

Die uitspraak komt niet uit het niets. Eerder dit jaar moest de NMBS-Holding extra financiële waarborgen beloven om de revisoren het jaarverslag van operator NMBS te laten goedkeuren. Prompt verlaagde Moody’s de rating van de Holding. Volgens dat jaarverslag was de schuld van NMBS aan de NMBS-Holding in 2010 trouwens al opgelopen tot 675 miljoen euro. Een klein detail? Volgens Descheemaecker zou die schuld niet mogen bestaan. “De NMBS zou schuldenvrij zijn als de kapitaalstructuur die in 2005 was opgezet, ook daadwerkelijk was gerealiseerd”, zegt hij. Haek benadrukt dan weer dat “het gevaar bestaat dat er bij de NMBS een idee gaat leven dat een terugbetaling niet echt noodzakelijk is. Daarom heeft de raad van bestuur van de NMBS-Holding uitdrukkelijk gesteld dat er limieten zijn.”

ROELAND BYL