Bertrand Piccard (Solar Impulse): ‘De klimaatstrijd is de industriële markt van de eeuw’

Bertrand Piccard wil met zijn stichting Solar Impulse in twee jaar duizend geloofwaardige én rendabele milieuoplossingen selecteren. Hij wordt er wanhopig van dat zo veel mensen milieu en economie nog altijd tegen elkaar uitspelen. “We weten al tien jaar dat milieubescherming en economie verzoenbaar zijn. Het wordt dringend tijd dat we er werk van maken.”

De Zwitserse savanturier (wetenschapper-avonturier) Bertrand Piccard neemt volgende maand deel aan de vijfde editie van het Trade Forum van Credendo en Trends-Tendances. De vader van Solar Impulse is een groot pleitbezorger van de economische kansen die de strijd tegen de opwarming van het klimaat kan bieden. In de lokalen van zijn stichting in Lausanne zet hij zijn visie uiteen. De opstandigheid van de jongeren die een ambitieus klimaatbeleid eisen, heeft Piccard niet verbaasd. “Ik vind het onbegrijpelijk dat ze niet eerder op straat gekomen zijn. We verwoesten de planeet.”

Nochtans vinden veel mensen dat die jongeren beter zouden studeren in plaats van te manifesteren.

BERTRAND PICCARD. “Dat is zo idioot. Wat heb je aan studeren als de aarde straks onleefbaar is? Dit is het antwoord dat je hen moet geven: “We hebben jullie boodschap gehoord en we komen in actie, we zullen alle nodige maatregelen treffen.” Zo stel je ze gerust en kunnen ze weer gaan studeren.”

Kijken mensen door die mobilisatie nu anders aan tegen een stichting als Solar Impulse?

PICCARD. “De regeringen wel. Hun jongeren zeggen ‘doe iets’ en wij wijzen oplossingen aan. We zijn perfect complementair.

“De bedrijven beseffen dat jongeren willen werken voor ondernemingen die dezelfde waarden hebben als zij. Ze zijn soms heel ambitieuze verbintenissen aangegaan. In Frankrijk hebben 101 bedrijven de French Business Climate Pledge ondertekend. In de Verenigde Staten hebben 181 bedrijven van een zeer hoog niveau zelfs hun statuut veranderd. Hun doel is niet langer waarde te creëren voor de aandeelhouders, maar voor alle stakeholders van de onderneming. Dat zijn aanzienlijke veranderingen.”

Gelooft u dat ze oprecht zijn?

PICCARD. “De leiders van grote bedrijven redeneren dat ze niet minder winst, maar wel langer winst zullen maken. De milieumaatregelen die ze nu nemen, zijn gewoon slim.

“De strijd tegen de klimaatverandering is een kans. Ze biedt ons de grootste industriële markt van de eeuw. We moeten alle vervuilende dingen vervangen door zaken die het milieu kunnen beschermen. Dat is rendabel, omdat energie bespaard en natuurlijke grondstoffen efficiënt gebruikt zullen worden. We hebben een prachtige kans om het milieu te verbeteren, werkgelegenheid te scheppen en winst te maken. Laten we dat dan ook doen.”

Dat is de theorie. Staat de wetenschap daar ver genoeg voor?

PICCARD. “Met wat nu voorhanden is, dus zonder bijkomende innovatie, kunnen we de uitstoot van broeikasgassen met de helft verminderen. Woningisolatie, ledlampen, elektrische auto’s, warmtepompen, nieuwe industriële en agrarische processen… Al die dingen bestaan, je moet ze alleen op grote schaal toepassen.”

Zal dat volstaan of moeten we ook ons gedrag aanpassen?

PICCARD. “Met bestaande oplossingen kunnen we de helft van het werk doen. Daarmee moeten we dus gauw beginnen. Als blijkt dat dat niet volstaat, kun je offers van de mensen vragen. Waarom zou je ze vragen minder vaak de auto te nemen, als ze al veel zuiniger auto’s kunnen kopen? Waarom zou je ze vragen kleiner te gaan wonen, als er al manieren bestaan om hun huizen beter te isoleren? Zo riskeer je de mensen te bruuskeren in plaats van ze mee te krijgen.”

De dagelijkse kleine inspanningen dienen dus nergens toe?

PICCARD. “Dat heb ik niet gezegd. Je kunt je gezond verstand gebruiken en individuele inspanningen leveren zonder dat je daar dingen voor moet opofferen. Zo kun je een drinkbus gebruiken in plaats van een plastic fles, ledlampen installeren, lokaler consumeren en geen vlees eten van dieren die gevoerd zijn met soja uit ontboste Amazonegebieden. Onze persoonlijke inspanningen kunnen regeringen ertoe dwingen maatregelen te nemen die eigenlijk vanzelfsprekend zouden moeten zijn.

“De manier waarop onze samenleving werkt, is absurd. Ze put de natuurlijke rijkdommen uit, ze vervuilt de lucht en de oceanen, ze stopt kankerverwekkende chemicaliën in voeding. Onze wereld denkt niet meer na en houdt geen maat meer. Ze vernietigt haar menselijke kapitaal door de lonen te drukken om op korte termijn winst te maken. Dat is niet alleen moreel verwerpelijk, het is economisch ook dom. Zo houd je veel mensen buiten het consumptiecircuit. En dat is gevaarlijk. Want wie niets meer te verliezen heeft, zal uiteindelijk in opstand komen.

Dan moeten mensen wel nog de middelen hebben om die inspanningen te leveren.

PICCARD. “Tegenwoordig is een huis isoleren of ledlampen gebruiken rendabel. Voor wie zich de initiële investering niet kan veroorloven, moet je in renteloze leningen voorzien. Dat is niet zo moeilijk in een tijd van negatieve rente. Ze zullen terugbetaald worden met de energiewinst van nieuwe installaties en huishoudapparaten. Het is een maatregel die niets kost.

“We weten al tien jaar dat milieubescherming en economie met elkaar te verzoenen zijn. Het wordt dringend tijd dat we er werk van maken. Die weg inslaan is al even logisch als eco-logisch. Het is geen strijd voor de planeet, maar voor de mensheid.”

Je hoort vaak dat de kringloopeconomie, waarin de afvalproducten van het ene bedrijf hulpbronnen worden voor een ander bedrijf, een van de economische modellen van de toekomst is. Kan dat echt voor grote veranderingen zorgen?

PICCARD. “Vanzelfsprekend. Wat doen we in een lineaire economie? Ontginnen, produceren, consumeren en weggooien. We kunnen niet lang meer op die manier doorgaan. We moeten dingen een tweede of zelfs een derde leven gunnen. Ook dat is gewoon logisch. 99 procent van de metalen in een wagen kun je volledig recycleren. In een kubieke meter elektronisch afval uit het Westen zitten meer goud en zeldzame metalen dan in een kubieke meter erts uit Afrika. We exploiteren kolossale mijnen om goud te winnen, terwijl we telefoons weggooien waarin verschillende grammen goud zitten. Dat is absurd.”

Veel investeerders willen op korte termijn zo veel mogelijk winst maken. Is dat te verenigen met de bescherming van de planeet op lange termijn?

PICCARD. “De bescherming van het milieu is verenigbaar met het ware kapitalisme, waar kapitaalgroei centraal staat. Tegenwoordig vernietigen we ons kapitaal. We vernietigen het natuurlijke kapitaal, het menselijke kapitaal, de natuurlijke hulpbronnen. Dat is geen kapitalisme, dat is idiotie. Een waar kapitalisme zou rekening houden met de ware ontwikkelingsfactoren, en niet toestaan dat zulke grote sociale ongelijkheden ontstaan. De helft van de wereldbevolking heeft niet genoeg geld om te consumeren wat de bedrijven produceren. Die geven miljoenen dollars uit aan marketing om hun producten te verkopen, terwijl armoede de helft van de bevolking buiten het consumptiecircuit houdt.”

Misschien dat u de bedrijfsleiders daarvan kunt overtuigen, maar wat met de aandeelhouders? Zij willen rendement zien.

PICCARD. “Je moet het wettelijke kader voor financieel beheer aanpassen. Beheerders die geld beleggen voor anderen, zijn nu verplicht dat tegen het hoogst mogelijke rendement te doen. De CEO van een multinational vertelde me dat de grootste dertig fondsbeheerders het grootste obstakel vormen voor een klimaatbeleid. Zij denken op korte termijn en eisen een maximaal rendement. Het milieu en de werknemers kunnen de pot op. We moeten de reglementering herzien en de beheerders verplichten rekening te houden met het milieu, de ongelijkheden en het maatschappelijk welzijn. Het belang van de aandeelhouder moet het belang van de stakeholder worden. Dan zou de wereld een stuk beter functioneren.”

Belangrijke politieke leiders, zoals de Amerikaanse en de Braziliaanse president, ontkennen de klimaatverandering. Wat is uw boodschap voor hen?

PICCARD. “Dat de bescherming van het milieu tegenwoordig meer opbrengt dan zijn vernietiging. Als je Amerika weer groot wilt maken, is er veel te winnen bij de modernisering en het efficiënt maken van de infrastructuur. En je hoeft niet bang te zijn voor een juridische handelsstrijd. In tegenstelling tot wat veel mensen beweren, staan de regels van de Wereldhandelsorganisatie toe dat landen aan hun grenzen de invoer tegenhouden van alle vervuilende, inefficiënte of toxische producten. Op voorwaarde dat dezelfde producten niet in eigen land worden gemaakt. Aangezien België niet ontbost, kan het bijvoorbeeld gerust de invoer van soja uit ontboste gebieden verbieden. Vrijhandel betekent niet dat je om het even wat kunt exporteren.”