‘Benelux kan de energieproeftuin van Europa zijn’

“Het Belgische energiebeleid heeft wat weg van een metronoom. Het gaat eerst de ene kant op, en dan de andere”, vindt Roland Teixeira de Mattos, directeur Benelux van General Electric. Hij pleit voor meer samenwerking met Nederland.

Iedereen spreekt over het trilemma van de energie: betrouwbaarheid, prijs en duurzaamheid. Maar eigenlijk is het een quadrillema, want het gaat ook om maatschappelijke aanvaardbaarheid. De grote uitdaging is die vier thema’s met elkaar te verzoenen.”

Roland Teixeira, een Nederlander van Portugese afkomst die volledig is ingeburgerd in Waals-Brabant, leidt een divisie met een omzet van 1,3 miljard euro en 2500 werknemers. Een schijntje in de wereld van General Electric, een 148,6 miljard zwaar conglomeraat dat 305.000 mensen tewerkstelt in 175 landen. Maar hoe klein ook, de Benelux biedt enorme opportuniteiten, vindt Teixeira. “Deze regio kan de energieproeftuin zijn, het voorbeeld voor de rest van Europa.”

Sociale aanvaarding

De energiesector is veranderd. De Duitse Energiewende, waarbij kernenergie versneld wordt afgebouwd en hernieuwbare energie zwaar wordt gepromoot, beïnvloedt de energiehuishouding in de buurlanden, en zeker in België en Nederland. “Twintig jaar geleden had je geen ‘onbetrouwbare’ energieproductie, zoals wind en zon die enkel produceren bij de juiste weersomstandigheden. Nu wel.”

In ons land komt daarbij dat het energievraagstuk in de communautaire puzzel is beland. Hernieuwbare energie is grotendeels geregionaliseerd, terwijl het een algemene behoefte blijft, vindt Teixeira. “Dat is niet ideaal, want energie raakt iedereen: u, mij, de competitiviteit en de groeimogelijkheden in elke regio. Tegelijk biedt die situatie misschien ook kansen. Ook Europa moet over de bevoegdheden heen een geïntegreerd energiebeleid ontwikkelen.”

“De grootste vraag is wat we eigenlijk willen”, vindt Teixeira. “We zijn voor meer duurzame energie, maar niemand wil windmolens in zijn buurt, biogas is moeilijk, zonnepanelen zijn niet mooi,… We willen niets, maar wel dat de energiebevoorrading is verzekerd. Daar komt de sociale aanvaarding om de hoek kijken: welke manier van opwekking wordt nog aanvaard, hoe kunnen we het design van windmolens aanpassen? Natuurlijk zijn windmolens hoge torens, maar België is al eeuwenlang bezig met wind. In de middeleeuwen waren er duizenden molens in de Verenigde Provinciën.”

“En dan hebben we het nog niet over fossiele brandstoffen”, zegt Teixeira. “Gasopwekking is niet rendabel, en het biedt geopolitieke problemen, omdat we het voor een flink deel uit Rusland halen. Intussen importeren we nucleaire energie uit Frankrijk, en stroom die in Nederland en Duitsland met kolen is opgewekt.”

Software

Om al die problemen de baas te kunnen, rekent Teixeira op software. “Wij zijn een technologiebedrijf dat rond drie hoofdassen draait: energie, mobiliteit en gezondheid. Maar wist u dat wij tot de wereldwijde top tien van softwarebedrijven behoren? In San Ramon in Silicon Valley hebben wij 1500 software-ingenieurs die rond het industriële internet der dingen werken. Hun werk weegt in beveiliging en operationele performantie veel zwaarder dan dat van de gemiddelde app-bouwer.”

Die ingenieurs schrijven programma’s om de dark data van machines en energiecentrales — temperatuur, performantie, draaiuren,… — te analyseren, en er iets mee te doen. “In Nederland hebben we voor Prominent, een groep van 35 serrekwekers van tomaten, vijftig warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK) geplaatst, die samen goed zijn voor 150 megawatt. Daarmee kunnen ze geld verdienen op de evenwichtsmarkt, door op vraag van de netbeheerder Tennet de motoren af of aan te schakelen.”

“Met een combinatie van soft- en hardware kan je dus naar een meer decentraal model gaan”, zegt Teixeira. “Maar we staan nog maar aan het begin van die ontwikkeling, en van het businessmodel. We kunnen ook WKK-installaties van andere processen erin betrekken. Wij werken aan de software waarmee serres, koelhuizen, zagerijen, slachthuizen enzovoort ook daarop kunnen inspelen.”

Dat model staat echter nog in de kinderschoenen. In de tussentijd moet België een capaciteitsmarkt opbouwen, vindt Teixeira. Een model waarin energieproducenten gedeeltelijk worden vergoed voor het ter beschikking houden van productiecapaciteit. “Energie is niet aan grenzen gebonden. Daarom pleit ik ervoor de Benelux te gebruiken als een mini-Europese energiemarkt. We werken nu al op veel gebieden samen. Nederland kampt met overcapaciteit, België heeft te weinig energieproductie. Het enige wat ons tegenhoudt, zijn tijdgebrek, wetten en lange debatten. Maar voor de nieuwe CEO van de hoogspanningsnetbeheerder Elia (Chris Peeters, nvdr) is het een belangrijke discussie. In sturing en controle, en softwarecapaciteit bij de distributie- en hoogspanningsnetbeheerders staan ons nog ongelooflijke ontwikkelingen te wachten.”

De netbeheerders moeten bouwen aan een geavanceerd beheerssysteem voor de integratie van hernieuwbare energie. General Electric sloot onlangs een contract met Eandis voor de implementatie van het ADMS-softwareplatform, dat de efficiëntie van de gas- en elektriciteitsnetten en de integratie van hernieuwbare energie verbetert. Eandis weet waar de kabels en de schakelaars liggen. Het bedrijf kent de punten die kunnen falen en oververhitten, zegt Teixeira.

“Nu beginnen we aan fase twee: de reacties van het net beter in kaart brengen. Het ultieme industriële internet is dat we elke schakelaar kunnen controleren, en dat mensen dat zelf kunnen sturen. Breng dat in kaart en laat de evenwichtsmarkt spelen.”

“De derde fase is opslag. Maar ook dat is een vraagstuk waarop het begin van het antwoord nog moet worden gegeven. Autobatterijen zijn te klein om energie op te slaan voor grote petrochemische processen. General Electric is een b2b-bedrijf. Wij hebben het over megawatt en gigawatt, terwijl Tesla het, met alle respect, over kilowatt heeft. Maar we volgen alle ontwikkelingen.”

Europees kader

Hebben kerncentrales een plaats in de toekomstige energiemix? “Het woord ‘mix’ is heel belangrijk. België kan de kerncentrales nu niet sluiten. Met een duidelijk vervangingsbeleid kan je ze langzaam uitfaseren, maar dat heeft tijd nodig. Nu is er geen wetgevend kader, en vooral geen vertrouwen van potentiële investeerders om een nieuwe centrale te bouwen.”

Dat vervangingsbeleid is noodzakelijk. “België kan de verhouding met Nederland optimaliseren, maar mag dat niet als een volledige vervanging van zijn plichten zien. We werken al militair samen, iets wat net zo strategisch en fundamenteel is als energie. Zorg dus dat Elia de capaciteit heeft om kabels te bouwen, en bouw ze dan ook.”

“Van Europa verwacht ik vooral dat ze een kader leveren. Wij hebben in de Benelux een hele geschiedenis van zaken samen te doen, en een grote industrie die betrouwbaarheid nodig heeft. Europa moet een duidelijke visie uitwerken en die implementeren op een centrale markt. Het werken aan die visie is begonnen, met de energie-unie, maar standaarden, processen en technologie ontwikkelen vergt tijd. Met een Benelux-proeftuin kan dat proces worden versneld. Hier is een mature economie, waar alles aanwezig is om innovaties uit te testen, eerder dan in een land waar het energieproductieapparaat nog in opbouw is.”

Gebalanceerde markt

General Electric lanceerde enkele jaren geleden het Ecomagination-programma, waarin alles in het teken van duurzaamheid staat. Dat leverde intussen 15 procent zuinigere vliegtuigmotoren, de WKK-software, en efficiëntere windmolenwieken op. “Wij zijn actief in zowel hernieuwbare als traditionele energie. Maar nieuwe technologie kan je niet stoppen. We gaan naar een gebalanceerde markt, waarin zowel wind, WKK als andere energievormen aanwezig zullen zijn, met veel snelle, flexibele productie. Met software kunnen we die machines, of het nu windmolens, WKK’s of andere toestellen zijn, beter besturen.”

Luc Huysmans

“General Electric behoort tot de wereldwijde top tien van softwarebedrijven”

“Ik pleit ervoor de Benelux te gebruiken als een mini-Europese energiemarkt. Het enige wat ons tegenhoudt, zijn tijdgebrek, wetten en lange debatten”

“België kan de verhouding met Nederland optimaliseren, maar mag dat niet als een volledige vervanging van zijn plichten zien”