Belgische kaart op wereldvaart
Drie elektronische geldbeugels voeren een oorlog zonder genade op de wereldmarkt. Maar de Belgische technologie, Proton, ligt een straatlengte voor.
Boven het wereldwijde slagveld van de elektronische portemonnee wappert de Belgische vlag. Banksys, de onderneming die door de Belgische banken belast is met het beheer van het Bancontact/Mister Cash-netwerk, behaalt met zijn troetelkind Proton internationale successen. En discreet blijft de elektronische betaalkaart z’n stapje voor hebben op twee gereputeerde concurrenten : Visa met zijn Visa Cash-kaart, en Mondex, een filiaal van MasterCard.
Een gedetailleerd zicht op de situatie blijft moeilijk te krijgen, want alle betrokkenen geven blijk van overdreven optimisme en verwarren soms heden en toekomst in hun cijfers en beschrijvingen. De inzet is namelijk groot : betaalverkeer zónder contant geld is voor de banken en de betalingsorganismen een nieuwe, onontgonnen markt.
UNIEK.
De Proton-kaart is al in België, Nederland en sinds 29 januari jongstleden in Zwitserland alom verspreid. Een eerste unieke troef, zo blijkt. “We hebben gekozen om onmiddellijk op nationale schaal te starten, zonder pilootstad, omdat de Proton-technologie zichzelf reeds bewezen heeft in België en Nederland,” benadrukt Jacques Birschoff, directeur van Europay Suisse, dat onlangs een chipkaart, Cash gedoopt, gelanceerd heeft voor rekening van de Zwitserse banken.
Op dit ogenblik zijn er al meer dan 14 miljoen exemplaren van deze kaart besteld. De geldkaart “made in Belgium” is dan ook het meest verspreide systeem over de hele wereld. Het verrassingsakkoord dat Banksys en American Express sloten in november ’96 heeft de uitstraling van het systeem nog versterkt. Dankzij deze deal kan AmEx, één van de grootsten in de wereld op het gebied van betaalkaarten, de Proton-technologie testen en er de globale licentie van verwerven. AmEx wil echter nog niets loslaten over de manier waarop het bedrijf de technologie van Banksys zal gebruiken.
Krediet- en debetkaarten zijn er al. De “portemonnee-” of “geldbeugelkaart” want dat is de Proton zal dan ook sneller dan zijn voorgangers doorbreken. “Het heeft vijf jaar geduurd vooraleer Bancontact en Mister Cash zijn doorgedrongen,” vertelt Guy Alloin, gedelegeerd bestuurder van Banksys. “Met Proton denken we deze termijn met de helft te kunnen verminderen.”
Visa, dat ook van zijn Visa Cash de populairste geldbeugelkaart wil maken, heeft al meer dan 4 miljoen exemplaren op de markt verspreid, maar de meeste zijn wegwerpkaarten. Mondex, recent overgenomen door MasterCard, stelt een ambitieuzer model voor dat zich echter nog in het proefstadium bevindt met minder dan 50.000 operationele kaarten.
AMBITIES.
In juli ’93, toen de vertegenwoordigers van de ongeveer 50 banken-aandeelhouders van Banksys het licht op groen zetten voor het Proton-project, waren hun ambities nochtans iets minder internationaal. De Bancontact/Mister Cash-kaarten bleken te duur voor transacties onder de 500 frank.
En op een dag vroeg Interpay, de Nederlandse evenknie van Banksys, om Proton te testen. De Nederlanders hadden vroeger bij Banksys een autorisatieprogramma gekocht voor betalingen met debetkaarten. “Wij hebben dan de juiste opties gekozen,” vervolgt een bestuurder van Banksys. Een veiligheidssysteem en vooral de weigering om geld van de ene kaart naar de andere over te brengen maken deel uit van deze opties.
De omzet van Banksys in het buitenland kent al een gestadige groei dankzij de verkoop van betaalautomaten en software. Ze steeg van 20 miljoen frank in ’85 naar 250 miljoen in ’95, op een totale omzet van 3,6 miljard frank. Met Proton zou het omzetcijfer voor de export rond de 900 miljoen moeten liggen.
De Belgische markt kan naar verluidt volstaan om de toegestane investeringen af te schrijven. De ontwikkelingskost van Proton wordt geschat tussen de 750 miljoen en 1 miljard frank. Het internationale aspect is de slagroom op de taart. Elke licentie die Banksys toekent, brengt “miljoenen dollars” op. Hierbij komen nog de royalty’s, in functie van het aantal verspreide kaarten. En de onderneming hoopt hierbij ook zijn betaalautomaten te kunnen plaatsen.
Voor American Express heeft de afwezigheid van noodzakelijke marketing minstens even zwaar doorgewogen als de technische aspecten. Banksys dringt het merk Proton niet op. De Belgische onderneming verkoopt een pakket, programma’s en betaalterminals. De klant is vrij ermee te doen wat hij wil. De technologie werd omgedoopt tot Exact in Canada, Cash in Zwitserland en ChipKnip in Nederland. De tarifering wordt overgelaten aan de klant. Het gebruik eveneens : het Proton-systeem laat toe andere functies, zoals getrouwheidskaarten, toe te voegen, en zijn terminals aanvaarden andere betaalkaarten. “Wij willen geen kolonisatoren zijn,” vat Guy Alloin samen. “Dit aspect is uiteraard tegelijkertijd een sterk en een zwak punt. We geven minder stof tot discussie.”
Een ander belangrijk voordeel : de basisactiviteit van Banksys is het transport, de autorisatie en de behandeling van elektronisch betaalverkeer. Het Belgische bedrijf levert “sleutel op de deur”-systemen, die snel op grote schaal kunnen starten. In landen waar meerdere elektronische geldbeugels met elkaar concurreren en het terrein zo snel mogelijk willen innemen, slaat dit aspect enorm goed aan.
HANDICAP ?
Wat de zwakke punten van Proton betreft, moet gezegd dat de kaart beperkt is tot één munt. “Dat is geen handicap,” beweert Joe Barbera van de Banque de Montréal, wiens piloot site zich nochtans in Kingston bevindt, vlak bij de Amerikaanse grens. Een andere mogelijke rem op de expansie van Proton zou de angst van bepaalde handelaars kunnen zijn om het geheel van hun inkomsten geregistreerd te zien.
Minister van Financiën Philippe Maystadt ( PSC) heeft hiervoor al interesse getoond. “Ach, niemand ontvangt 100 % van zijn inkomsten in het zwart. Als het gebruik van de elektronische geldbeugel algemeen wordt in België, zullen de terminals regelmatig in panne vallen op het einde van de maand,” relativeert een bankier.
De aan de handelaar gevraagde commissie blijkt het meest delicate punt. Banksys laat net als Mondex de aangesloten banken bepalen welke bijdrage de kleinhandelaars moeten betalen. In het Belgisch systeem ligt deze bijdrage tussen de 0,7 % en 0,9 % van het bedrag van de transactie. Voor automaten drankautomaten bijvoorbeeld stijgt die commissie vaak tot 2 %. De leefbaarheid van de elektronische geldbeugel staat hier op het spel. De bijdrage mag de handelaar niet afschrikken en moet de investering toch rendabel maken.
Het gebruik van elektronische chips op plastieken betaalkaarten dateert al van meer dan 10 jaar terug. Vanaf het midden van de jaren ’80 begonnen enkele Franse banken hiermee te experimenteren. Een chip die een persoonlijk identificatienummer bevat laat toe de identiteit van de kaarthouder off-line te controleren.
De elektronische geldbeugel Proton gaat nog verder. Want die bevat al het geld dat bedoeld is voor de transactie. De portemonnee is niet meer verbonden aan een zichtrekening en het geld gaat direct van de geldbeugel van de klant in de kassa van de handelaar. De kostprijs per transactie ligt lager dan bij een krediet- of debetkaart. Daardoor is de kaart ideaal voor kleine betalingen. Boeken- en krantenwinkels, bakkers of snackbars zijn dan ook de uitgelezen doelgroep. Zo’n 70 % van de handelaars die in België het Proton-systeem gebruiken, hadden daarvóór geen betaalsysteem met kaart in gebruik.
KILLER.
Maar dé killer application, het gebruik dat de kaart bijna onmisbaar maakt, is de betaalautomaat. Traditioneel heb je bij zo’n betaalautomaat altijd muntstukken, biljetten of jetons nodig. Maar die worden overbodig voor wie de elektronische portemonnee heeft. Bovendien verliezen dankzij de kaart de parkeermeters, openbare telefoons of drankautomaten elke aantrekkingskracht voor vandalen of boefjes die er het geld uit willen stelen.
De promotoren van deze kleine stukjes plastiek lonken eveneens naar de markt voor kleine betalingen op het Internet. “Het enige op deze markt gebruikte betaalmiddel is de kredietkaart en die is niet geschikt voor kleine transacties,” benadrukt Armand Linkens, directeur marketing bij Banksys. Hiervoor heeft Banksys een kaartlezer ontworpen die aangesloten kan worden op de pc, de C-Zam/PC. Die zal volgende zomer op de markt komen, in samenwerking met diverse Internet-toegangsleveranciers. En de kaartlezer zal ook geschikt zijn voor klassieke kredietkaarten zoals Visa of AmEx.
Het akkoord met American Express heeft de positie van Proton op de wereldmarkt versterkt. Proton treedt dan ook in competitie met Visa en MasterCard/Mondex. Nochtans is het project van Mondex veel gedurfder dan dat van Proton : er kunnen meerdere munten op één kaart en men kan geld overbrengen van de ene kaart naar de andere. Toch is het systeem nog niet op grote schaal verspreid. “We nemen er liever de tijd voor, om daarna een correcte veiligheid, technologie en service aan te bieden,” zegt Owain Powell-Jones, manager van Mondex Noord-Europa.
Het feit dat de belangrijkste Europese banken, die in de beheerraad van Europay zetelen dat in het bijzonder Eurocheque en Eurocard beheert niet voor de Mondex-kaart kozen, kwam aan als een harde klap. Mondex is nochtans voor het grootste deel in handen van het bedrijf MasterCard, dat zelf aandeelhouder is van 12,25 % van Europay. Het dossier zit vol van zulke tegenstrijdigheden en elk organisme dat actief is in de betaling probeert zijn project of idee door te drijven. Zo ontwikkelt Europay International zélf ook een chipkaart met meerdere munten, die de “Eurocheque” van de elektronische geldbeugel wil zijn. Codenaam Clip.
Maar dankzij de toetreding van MasterCard in zijn kapitaal beschikt Mondex, dat tot dan in handen was van 17 banken, vanaf nu over een machtig verdeelnetwerk. Deze wereldwijde kracht is ook het kenmerk van Visa. De race om de elektronische portemonnee is dus nog lang niet beëindigd en naar alle waarschijnlijkheid zal geen enkele technologie de exclusieve overwinning behalen. Bankiers en zij hebben op dit vlak de touwtjes in handen zijn pragmatische mensen.
“Proton is eerst en vooral een betaalmiddel op nationaal vlak en een middel om de veiligheid van onze betalingssystemen te verbeteren,” onderstreept Bruno de Liedekerke, bestuurder bij Banksys en verantwoordelijke marketing van de bank BBL. “We sluiten echter niet uit dat we in de toekomst de nationale en internationale systemen naast elkaar laten functioneren. Op een Eurocard zouden we dan de Clip-technologie van Europay kunnen aanbrengen.”
Zelfs American Express sluit niet uit dat het haar klanten op een dag de mogelijkheid wil bieden om op zijn smart cards een Visa- of een EC-functionaliteit aan te brengen. En ook Banksys past zijn terminals aan, zodat ze op een groter aantal kaarten zijn afgestemd. Op dit ogenblik duurt het gevecht voort, met opgeblazen cijfers en flatterende marketingcampagnes. En er zullen meerdere winnaars maar ook verliezers zijn.
CHRISTINE SCHARFF, ROBERT VAN APELDOORN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier