Onze tweede exportbarometer bevestigt het internationale optimisme van de Belgische bedrijven. Vier op de vijf ondernemingen rekenen erop dat ze de komende jaren meer zullen uitvoeren. Dat ondanks hun vrees dat op verschillende plekken ter wereld protectionistische barrières zullen verrijzen.
Zien we na jaren van globalisering de terugkeer van nationale grenzen? De Belgische bedrijven zijn bang van wel. 80 procent van hen voorziet de komende jaren een toename van protectionistische maatregelen. Ze vragen dat de Belgische of de Europese overheden als antwoord daarop hetzelfde doen. Maar het risico bestaat dat je dan een politiek van oog om oog, tand om tand krijgt, die nefast is voor de internationale handel.
“Protectionisme is in wezen negatief voor de economie”, analyseert Nabil Jijakli, de plaatsvervangende CEO van Credendo. “De toename van het handelsverkeer heeft de levensstandaard in de opkomende landen verbeterd. Dat neemt niet weg dat de ongelijkheid er nog altijd is en zelfs is toegenomen. We moeten Europa dus niet hermetisch afsluiten. Maar we mogen ook niet naïef zijn. Aan de ene kant heeft de wereldhandel behoefte aan waarborgen die de consument en het milieu beschermen, en aan de andere kant moeten we reageren op de belemmeringen van onze exportindustrie. Europa heeft dat begrepen en probeert een proactiever industrieel beleid uit te werken.”
De bedrijven ervaren die opleving van het protectionisme aan den lijve. Om te kunnen exporteren, moeten ze voldoen aan een toenemend aantal douaneprocedures en andere formaliteiten. Volgens de bedrijven zijn die, naast de productiekosten in België, de grootste belemmering voor de export. Het gevoel dat de protectionistische maatregelen strenger worden, wordt versterkt door de sancties tegen landen als Rusland en Iran, die de internationale handel beknotten.
Onze exporteurs maken zich maar weinig zorgen over de brexit. Slechts 17,5 procent verwacht een negatieve impact. Het eerste jaar van Donald Trump als president van de Verenigde Staten heeft wel een diepe indruk nagelaten. 36 procent van de Belgische bedrijven denkt dat de uitvoer naar de VS zal dalen. Maar slechts 29 procent van de bedrijven die meer dan een kwart van hun omzet uit de export halen, zien dat ook zo. Zij hebben ongetwijfeld een beter zicht op de evolutie van de wereldhandel. “Het is een reactie op de onvoorspelbaarheid en de impulsiviteit van de president”, zegt Nabil Jijakli. “Want er is nog geen enkele protectionistische maatregel doorgevoerd.” Hij is er niet van overtuigd dat de VS die weg op zullen gaan. Gerichte vergeldingsmaatregelen zouden de Amerikaanse economie flinke schade kunnen toebrengen, en de regeringsverantwoordelijken zijn zich daarvan bewust.
Veel vertrouwen
Ondanks hun zorgen over het toenemende protectionisme blijven de Belgische ondernemers optimistisch. Ze schatten de globale economische omstandigheden positiever in dan vorig jaar: 6,2 op 10 tegenover 5,7 op 10. Bij de Vlaamse bedrijfsleiders stijgt dat cijfers zelfs tot 6,5 op 10. Dat gematigde optimisme volgt uit het vooruitzicht dat de wereldeconomie en vooral de internationale handel zullen aantrekken. Het risico van een militaire escalatie tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea weet dat optimisme nauwelijks te temperen. 70 procent van de bedrijfsleiders denkt dat het geen enkele invloed zal hebben op hun exportplannen en 23 procent gaat ervan uit dat die invloed minimaal zal zijn.
“Een van de positieve elementen die naar voren komen in de barometer, is dat nog meer bedrijven erop rekenen dat hun export in de komende drie jaar zal toenemen (vier op de vijf vergeleken met drie op de vier vorig jaar, zie grafiek, nvdr)”, constateert Pascale Delcomminette, de gedelegeerd bestuurder van het Waalse exportagentschap Awex. “Dat vertrouwensklimaat heeft zijn weerslag op de risicobereidheid van de bedrijven en hun exportverwachtingen. Het is bemoedigend.” Maar er is geen reden om te juichen. De bedrijven verwachten dat hun export zal stijgen, maar slechts weinige zien die groei boven de 10 procent uitkomen. “31 procent van de respondenten verklaart dat ze niet aan het buitenland verkopen”, voegt Pascale Delcomminette eraan toe. “Dat cijfer stemt tot nadenken. Het moet een signaal zijn dat we extra inspanningen moeten leveren om de export te bevorderen.”
Van Azië tot Afrika
In de tweede editie van onze barometer zien we geen significante veranderingen in de bestemmingen die de beste perspectieven bieden. Azië verstevigt zijn koppositie. 63 procent van de bedrijfsleiders verwacht een groei van de export naar die regio. Vorig jaar was dat nog maar 56 procent. Op plaats twee staan de buurlanden, onze grootste handelspartners. 17 procent van de bedrijfsleiders, tegenover 9 procent vorig jaar, voorziet een afname van de export naar Noord-Amerika.
Vorig jaar verraste Afrika nog als derde veelbelovendste regio na Azië en Noord-Amerika. Het continent is nu weggezakt naar de zesde plaats. Het aantal bedrijfsleiders dat een toename van de export naar Afrika verwacht, is teruggelopen van 45 procent naar 38 procent. “58 procent van de bedrijven die al naar Afrika exporteren, verwacht een groei”, nuanceert Pascale Delcomminette. “Als je over je eerste angste heen bent en je weg vindt op die markt, dan heb je zin daar nog meer te doen.”
Volgens Delcomminette is de Afrikaanse economie onze kmo’s op het lijf geschreven, met al hun knowhow over milieuzaken en landbouwmechanisatie. “Zij hebben de flexibiliteit die de grote bedrijven soms ontberen”, gaat de topvrouw van Awex door. “Hun geringe grootte is ook een geruststelling voor de Afrikaanse partners. Dat zijn vaak lokale overheden.”
Gewestelijke agentschappen
Meer dan driekwart van de exporteurs vindt het belangrijk tot zeer belangrijk voor hun projecten overeenkomsten te sluiten met plaatselijke bedrijven. Ze vinden het veel belangrijker dan jaarmarkten, beurzen en de samenwerking met de gewestelijke agentschappen voor de ondersteuning van de export. Dat laatste is een ontnuchterende vaststelling voor de overheid. Een meerderheid vindt de agentschappen weinig of niet belangrijk. Slechts 28 procent van de respondenten ziet ze als een instrument om de export te bevorderen, vergeleken met 35 procent vorig jaar. “De begeleiding van bedrijven die lokale partners zoeken is nochtans een kolfje naar de hand van onze economische en handelsattachés”, onderstreept Pascale Delcomminette. “Het is mogelijk dat de rol van de gewestelijke agentschappen niet goed bekend is of dat hun bijdrage juist zo vanzelfsprekend en geïntegreerd is, dat bedrijven hen vergeten te vermelden. Als je je lokale partners hebt gevonden, vergeet je dat FIT, BIE of Awex je met hen in contact heeft gebracht.” De gewestelijke agentschappen zijn hun eerste plaats kwijt in het klassement van de structuren die de export stimuleren. Aan de banken.
Net als vorig jaar verklaart meer dan een derde van de bedrijven dat ze geen enkele hulp hebben gekregen om hun export te laten groeien. “We mogen er dus nooit van uitgaan dat de bedrijven onze structuren en instrumenten kennen”, besluit Pascal Delcomminette. Het agentschap lanceert binnenkort een bewustmakingscampagne met getuigenissen van kmo’s en heel kleine en micro-ondernemingen die “fenomenale successen hebben geboekt omdat ze met onze steun verder dan onze landsgrenzen durfden te kijken”.
Protectionisme is het centrale thema van het Trade Forum van Credendo, dat in samenwerking met Trends op 7 december in de Nationale Bank in Brussel wordt gehouden. Onder de sprekers zijn ex-premier Guy Verhofstadt, Jacques de Larosière van het IMF en Gideon Rachman, commentator van Financial Times.
Christophe De Caevel
“We moeten Europa niet hermetisch afsluiten. Maar we mogen ook niet naïef zijn” Nabil Jijakli, Credendo
Het eerste jaar van Donald Trump als president van de VS heeft een diepe indruk nagelaten. 36 procent van de Belgische bedrijven denkt dat de uitvoer naar de VS zal dalen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier