België verliest terrein tegenover de buurlanden

Wereldwijd namen de buitenlandse investeringen in 2009 verder af. België volgde die dalende trend, maar wist zich wel enkele plaatsjes hoger te wurmen op de Europese ranglijst. Maar het beeld is veel minder rooskleurig als we vergelijken met onze buurlanden. Dat blijkt uit het rapport van IBM Global Business Services dat Trends kon inkijken.

De data en de daaraan gekoppelde jaarlijkse analyse van IBM Plant Location International geeft een goed beeld van de investeringstrends. Dit voorjaar werd al het rapport specifiek voor België bekendgemaakt, maar nu worden de resultaten afgewogen op wereldwijde schaal.

Uit het eerste rapport bleek al dat ons land minder buitenlandse investeringsprojecten aantrok in 2009. Dat beeld blijkt nu zowat overal te gelden. Opvallend is dat verschillende groeilanden in Azië en Oost-Europa fors moeten inleveren omdat investeerders grote projecten – vaak arbeidsintensief – uitstelden door de wereldwijde crisis. In de vorige jaren profiteerden de groeilanden nog van hun lage loonkosten om tal van projecten aan te trekken, maar dat was veel minder het geval in 2009.

Het aantal buitenlandse investeringsprojecten in België zakte van 192 in 2008 naar 182 vorig jaar. Het aantal banen dat daaraan gekoppeld is, dook naar een kleine 5300 (tegenover 6700 jobs het jaar daarvoor). Ook het gemiddelde aantal banen per project daalt. Nu staat de teller op 30 banen per project, in 2006 was dat nog 45, en in 2003 zelfs 71 banen. “Die daling geldt voor wel meer West-Europese landen, omdat er almaar minder industrieprojecten naar deze contreien komen”, aldus Roel Spee, global leader van IBM-Plant Location International (PLI).

Ondanks al die negatieve cijfers klimt België op de Europese ranglijst van de zeventiende naar de veertiende plaats. België laat daarmee landen als Bulgarije, Slovakije en Servië achter zich. “Maar de daling in projecten en banen is wel een feit”, nuanceert Roel Spee die op het eerste gezicht positieve boodschap. “Voor het aantrekken van buitenlandse investeringen moet je de vergelijking eigenlijk maken met de ons omringende landen, want zij zijn de belangrijkste concurrenten voor België. Dat moet de benchmark zijn.”

Loon en sociale lasten

En dan valt België vaak uit de boot. IBM-Plant Location International maakt voortdurend loonkostenvergelijkingen voor potentiële investeerders, en heeft onze loonkostenstructuur naast die van onze buurlanden gelegd. En terwijl de cijfers van onder meer het Planbureau spreken van een loonkostenverschil van 3,94 procent, komt IBM-Plant Location International op basis van een representatieve mix van vijf jobprofielen (combinatie van arbeiders en bedienden) tot een heel ander beeld. Het verschil is gemiddeld liefst 25 procent in vergelijking met gelijkaardige functies tegenover onze buurlanden (zie grafiek). Het pakket van loon en bijhorende sociale lasten is met andere woorden een molensteen voor het aantrekken van buitenlandse investeerders en het competitief houden van ons land.

Ook in ons land zijn er verschuivingen. Nam Vlaanderen traditioneel zowat twee derde van de buitenlandse investeringen voor zijn rekening, dan was dat in 2009 nog 43 procent. Wallonië komt opzetten met 37 procent. “Het zuiden van het land manifesteert zich almaar beter voor het aantrekken van investeringen, en het plukt de vruchten van dat beleid.”

Ook het soort projecten is verschillend. In Wallonië ligt het accent veel meer op distributie en logistiek. Er is nog veel beschikbare ruimte, het is er goedkoop en er is minder congestie. Ook Brussel, dat traditioneel goed scoort voor internationale en Europese hoofdkwartieren, heeft een probleem. Door het groter wordende Europa maken multinationals vaker een functionele split, waardoor er nog maar weinig pan-Europese hoofdkantoren bijkomen. En de trend naar meer regionale kantoren speelt in het nadeel van onze hoofdstad. De crisis versterkt dat feit nog, omdat grote bedrijven in hun streven naar een efficiëntere kostenstructuur een consolidatie doorvoeren van verschillende vestigingen. En dan blijkt ons land niet in poleposition te zitten als vestigingsplaats.

Licht aan het einde van de tunnel

Ondanks de lagere investeringen wereldwijd, waren er aan het eind van het jaar toch signalen van verbetering, stelt Roel Spee. Er werden meer projecten en banen aangekondigd in de tweede helft van het jaar. Het aantal banen kwam over het hele jaar nog lager uit dan in 2008 (685.000 in 2009 tegenover 840.000 het jaar voordien), maar het aantal projecten bleef vrijwel stabiel op 9800. “Naar het einde van het jaar werd duidelijk dat veel bedrijven licht aan het einde van de tunnel zagen, en hun uitgestelde investeringsplannen begonnen te herzien. In de eerste helft van 2010 zien we deze trend in versterkte mate doorzetten.”

De Verenigde Staten trokken de meeste investeringen aan in 2009. India en China komen respectievelijk op de tweede en derde plaats, maar zagen hun aantallen nieuwe arbeidsplaatsen voor het tweede jaar op rij fors dalen. Mexico presteerde sterk in navolging van grote buur VS en staat op de vierde plaats.

Opvallend is dat de Filipijnen India inhalen als eerste land voor dienstencentra. “Terwijl de kosten in India (maar ook China) al behoorlijk gestegen zijn de jongste jaren, zijn de Filipijnen daarvoor zeer competitief gebleven”, verklaart Patsy Van Hove, Azië-specialist bij IBM-Plant Location International.

De Europese ranglijst wordt opnieuw aangevoerd door het Verenigd Koninkrijk, kort gevolgd door Polen, Frankrijk en Hongarije. Rusland en Roemenië hadden een slecht jaar en daalden fors.

Net als in 2008 was Londen de beste metropool voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. Het gaat Sjanghai en Parijs vooraf. Brussel komt in deze ranglijst niet verder dan een 48ste plaats, maar is wel de 16de Europese stad.

Bedrijven met een hoofdzetel in België kondigden vorig jaar 5100 nieuwe jobs aan die door vestigingen in het buitenland worden gecreëerd. Daarmee speelt België geen hoofdrol in de wereldwijde investeringen. Het bedrijfsleven in vergelijkbare landen als Nederland en Zwitserland vertoont beduidend meer investeringsactiviteit in het buitenland: deze landen leverden in 2009 elk zo’n 20.000 nieuwe banen op. Belgische bedrijven kondigden vooral nieuwe investeringen aan in belangrijke wereldmarkten zoals de Verenigde Staten, China, Brazilië en Rusland. Frankrijk is de belangrijkste Europese bestemming voor Belgische investeerders.

Lieven Desmet

25 PROCENT Is de loonkostenhandicap met onze buurlanden.