Beleggen in oude meesters

Hebt u, na uw kater met technologieaandelen, trek in een meer tastbare investering? Overweeg dan een belegging in kunst en antiek. Alleen, doe het niet voor uzelf, maar voor uw kinderen.

Tussen 10 en 18 maart geeft de internationale fine fleur van de kunst- en antiekwereld elkaar weer rendez-vous in Maastricht voor de The European Fine Art Fair ( TEFAF). Het is de grootste antiekbeurs van het continent. Bijna 200 kunst- en antiekhandelaars – zeventien Belgische – uit dertien landen nemen eraan deel. Een van de topstukken dit jaar is de Codex Vogue, een 400 bladzijden tellend manuscript uit 1370 van Guillaume de Machaut. Voor 7 miljoen dollar mag u dit kleinood het uwe noemen.

We laten de vraag in het midden of u misschien goed gek zou zijn om die prijs te betalen. Interessanter is de vraag of iemand over een aantal jaren zo gek zal zijn om er nog veel meer voor te dokken. Beleggen in kunst kan risicovol zijn. De ingeblikte uitwerpselen van Wim DelvoyesCloaca kan je aankopen voor 50.000 frank. En dan maar hopen dat deze excrementen hetzelfde lot zijn beschoren als die van de Italiaan Piero Manzoni (1933-1963). Zijn Merda d’artista kost vandaag 800.000 frank per blik.

Maar er is ook ernstiger werk. Ignace Van Canneyt heeft al dertig jaar ervaring in expertise. “Anders dan andere beleggingen is oude kunst zeer waardevast. Het grote probleem is dat je goed thuis moet zijn in die wereld om geen miskopen aan te gaan.” Om je belegging te gelde te maken, ben je volgens Van Canneyt aangewezen op twee kanalen. “Of je stapt naar een handelaar die jouw spullen aankoopt of voor jou verkoopt, óf je gaat naar een veiling. In elk geval moet je jaren wachten voor je je belegging kan laten renderen.”

Ondanks de moeilijke verhandelbaarheid is oude kunst zeer stabiel. Jonge meesters liggen moeilijker, omdat je niet kan voorspellen wat ze op de markt gaan doen. Iemand die bijvoorbeeld in de jaren zeventig Pierre Alechinsky kocht, heeft een goede belegging gedaan. Veel van die werken zijn vertienvoudigd in waarde.

“Een topstuk koop je best niet met het oog op onmiddellijke rentabiliteit,” beaamt Joost De Geest. Hij is conservator van de indrukwekkende kunstcollectie van de bank Dexia. “Mik gerust op een generatiebelegging. Investeren in moderne kunst is een loterij.” Mevrouw Zeberg (“Mijn voornaam is niet relevant”) van antiekhandel J. Zeberg in Antwerpen is het hier mee eens. “Een topstuk is altijd een goede belegging, want de prijs stijgt alleen maar wegens de grote vraag en het beperkte aanbod.” Maar wat is een topstuk? Zeberg: “Alle topwerken uit een bepaalde periode zijn stukken die alleen in waarde kunnen stijgen. Elke periode kent zijn beeldhouwers, meubelmakers of schilders van topniveau, dat zijn altijd goede beleggingen. Een trend of hype kent die wereld niet, want daarvoor zijn die topstukken te schaars”.

Natuurlijk handelen de meeste kunstkopers uit liefhebberij. Slechts een klein percentage speculeert met kunst. Boris Vervoordt, tweede generatie van de top in de mondiale antiekmarkt, meent dat een particuliere aankoop altijd ontspringt uit liefhebberij. “Men beslist om een zeker percentage van zijn vermogen te investeren in een tastbaar en esthetisch object. Geef toe dat het een aangename belegging is, waar je zelf ook iets aan hebt. Het gebeurt wel dat antiek bij uitzonderlijke financiële tegenslagen wordt verzilverd binnen families. Je bent uiteraard nooit zeker wat het rendement van die belegging zal zijn, maar de kunstmarkt is zeer stabiel”.

Strijd tegen de fiscus

Boris Vervoordt zegt dat België rijk is aan antiquiteitverzamelingen. “Waarschijnlijk is dat historisch zo gegroeid, door generaties van families die door de jaren een belangrijke collectie hebben aangelegd. Maar dat gebeurt in de grootste discretie.” Ook Joost De Geest is vaak verrast door het eigendom van particuliere verzamelaars. “Als je bij sommige mensen binnenkomt, zie je soms ongelooflijke schatten. Maar een Belg pakt daar in tegenstelling tot anderen niet mee uit. Om voor de hand liggende redenen: veiligheid en belastingen.”

Er ligt nog een ander fiscaal addertje onder het gras: het volgrecht ( droit de suite). Bij elke doorverkoop krijgt de oorspronkelijke maker een percentage op de verkoop. Maar lang niet alle landen erkennen deze regel. Het gevolg is, zeggen pessimisten, dat op die manier kunst verhuist naar fiscaal gunstiger oorden. De regel is enkel van toepassing op recentere werken, niet op klassieke kunst of kunst uit het Verre Oosten. Door de versnipperde toepassing van de regel, heerst er een oneerlijke concurrentiestrijd.

In opdracht van TEFAF werd onlangs een rapport gemaakt dat de Europese kunst- en antiekmarkt in cijfers moest uitdrukken. De omvang en het belang van die markt op zowel economisch als cultureel vlak wekt verbazing. In 1998, de jongste cijfers, was de totale waarde aan verkopen binnen Europa goed voor 280 miljard frank. De Europese kunstmarkt telt 29.000 bedrijven en stelt 74.000 mensen tewerk. De Amerikaanse kunstmarkt groeide tussen 1994 en 1998 met ruim 80%, terwijl de gemiddelde groei in Europa 26% bedroeg. Het rapport voorspelt dat de Amerikaanse markt de Europese dit jaar zal inhalen en tegen 2003 minstens 40 miljard frank groter in omvang zal zijn. De invoer van kunst in de Verenigde Staten is in de periode 1994-1998 meer dan twee keer harder gegroeid dan de import in Europa. TEFAF hoopt met dit rapport de overheden te kunnen beïnvloeden om tot een fiscaal gunstiger en vooral minder gecompliceerde administratieve regeling te komen.

De prijs van kunst

Om terug te komen op onze eerdere vraag: is kunst zoveel waard als de gek ervoor geeft? “Het is een markt als een ander, die door vraag en aanbod wordt bepaald,” zegt Ignace Van Canneyt. “Er bestaat een zekere schaarste van echt goede werken. Als er ergens iets op de markt verschijnt, gaan de liefhebbers tegen elkaar opbieden.” Dan krijg je machinaties die een prijs opdrijven zoals onlangs in Amsterdam. Een klein werkje van Karel Van de Woestijne veranderde van eigenaar voor 10 miljoen frank.

The Europe an Fine Art Fair vindt plaats van 10 tot 18 maart in het MECC te Maastricht.

Info: www.TEFAF.com

Lieven Desmet