Behaaglijke tegenwind

Velen zijn er zich nauwelijks van bewust en voor diegenen die de gegevens wel degelijk kennen, vervaagt ondertussen de herinnering. We hebben het over het economische drama dat zich in de laatste maanden van 2008 en de eerste van 2009 afspeelde. De snelheid waarmee het economische systeem van de westerse wereld in elkaar stuikte, was ronduit angstaanjagend. Een economische ijstijd leek onafwendbaar. Zelfs tijdens de Grote Depressie van de jaren dertig kromp de economie in de geïndustrialiseerde wereld in geen enkel kwartaal zo sterk als tijdens het laatste kwartaal van 2008 en het eerste van 2009.

Hectoliters inkt vloeiden al over de oorzaken van deze uitzonderlijke crash. Aan die vloedgolf gaan we hier niets meer toevoegen. Twee punten lijken ons wel belangrijk genoeg om onder de aandacht te brengen.

Ten eerste, dankzij het beleid zakte de economie in de volgende kwartalen niet verder weg. Vooral het monetaire beleid wierp een solide dam op tegen de krachten van de vernieling. De eerder gewone recessie in het begin van de jaren dertig ontaardde in een Grote Depressie omdat vooral in het monetaire beleid monumentale fouten begaan werden. De centrale bankiers gaven anno 2008 blijk van kennis van hun geschiedenis. De hamvraag vandaag is hoe en wanneer de posities die werden ingenomen om de ineenstorting te stoppen, moeten worden afgebouwd.

Ten tweede zou het, gegeven de enorme duik van eind 2008-2009, eigenlijk aangename verwondering moeten wekken dat in de loop van 2010 een economische groei van pakweg 2 procent gerealiseerd werd. En dat terwijl de overheidsfinanciën in de meeste westerse landen er beroerd aan toe zijn, en de balansen van vele grootbanken voortdurende onrust en onzekerheid veroorzaken. De perikelen van de euro vormen de kers op deze onzekerheidstaart. En toch komt er nog een behoorlijk groeicijfer in de tabellen. Argumenteren dat die groei voortkomt uit de budgettaire impulsen van de overheden is niet echt geloofwaardig omdat, onder meer, die tekorten ook stevig afremmende effecten hebben. Bovendien zit zowel het budgettaire als het monetaire beleid op een punt waar bijkomende impulsen eerder restrictief dan expansief werken.

Veel betekenisvoller voor de economische groei wereldwijd is de bijzonder snelle en sterke herneming in de groeilanden, met China op kop. Toegegeven, ook daar zitten er ondertussen zeepbelachtige geurtjes aan het groeiverhaal. Maar ten gronde is in die landen sprake van een enorme boost van het ondernemerschap. Vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw transformeerde entrepreneurship, vertrekkend vanuit Groot-Brittannië, de westerse wereld. Nu sluiten in een razend tempo de opkomende landen aan. Deze evolutie creëert massaal welvaart en jobs, maar brengt tegelijkertijd grote economische, ecologische, financiële, sociale en zelfs politieke problemen met zich. Zeker in het Westen overheerst vandaag het idee dat het allemaal op een apocalyps zal uitdraaien.

Tegen dit soort denkbeeld willen we ons resoluut afzetten. Daarvoor geloven we te veel in de kracht van de menselijke inventiviteit. Onze geschiedenis is één grote aaneenschakeling van onverwachte en onaangekondigde ontwikkelingen en revoluties in wetenschap en kennis. Kijk even om u heen en bedenk hoeveel van de producten en de diensten die nu courant zijn, pakweg 25 jaar geleden al bestonden. U zult snel rond zijn.

De uitputting van natuurlijke rijkdommen is zo’n klassieker van de doemdenkers. We staan er te weinig bij stil dat er van die gevreesde uitputting nooit iets in huis is gekomen. Dat zal ook nu niet gebeuren, tenzij de overheden onwaarschijnlijke dommigheden begaan.

Kennis en wetenschap op zich zijn niet voldoende. Het is slechts via ondernemerschap dat de omzetting naar echte maatschappelijke meerwaarde gebeurt. De gang van zaken in de wereldeconomie getuigt van de enorme kracht die uitgaat van ondernemerschap. De opkomende landen blinken daarin uit, maar ook in Europa en België blijft gedreven ondernemerschap duidelijk aanwezig. Het zorgt voor een behaaglijke tegenwind tegen de vele krachten van stagnatie en verval die door onze maatschappij waren.

johan van overtveldt Hoofdredacteur

Onze geschiedenis is één grote aaneenschakeling van onver-wachte en onaangekondigde ontwikkelingen en revoluties in wetenschap en kennis.