De federale regering is dringend op zoek naar 3 miljard euro. Aan hoeveel eenmalige maatregelen vergrijpen Verhofstadt & co. zich deze keer om de begroting voor 2006 uit de rode cijfers te houden?
Bloed, zweet en tranen vloeien er momenteel in de Wetstraat. Daar staan de begrotingsonderhandelingen borg voor. Zodra er gewied is in de verlanglijstjes van de ministers, is de regering op zoek naar 3 miljard euro om de begroting van 2006 in evenwicht te houden. En dat is écht veel geld. Elk taboe passeert in die omstandigheden de revue, elke mogelijke maatregel wordt geïnventariseerd – van besparen op het kindergeld tot de verkoop van het RSZ-gebouw. Regeringen zijn al over lagere bedragen gestruikeld.
De verleiding is dan ook groot om enkele liters van de genoemde lichaamsvochten te besparen door zich, nog maar eens, te vergrijpen aan eenmalige inkomsten. De posten die met stip circuleren om de begroting 2006 te hulp te schieten zijn de verkoop van achterstallige belasting- of BTW-schulden (500 miljoen euro nog dit jaar en 500 miljoen euro in 2006), de overname van het pensioenfonds van de NMBS en de VRT (respectievelijk 200 en 300 miljoen euro) en de verdere uitkoop van overheidsgebouwen (500 miljoen euro).
De regering zou ook de verkoop van de belangen van de gemeenten in Electrabel en Telenet willen meetellen in de begrotingscijfers – maximaal goed voor 1,3 miljard euro. Volgens de Europese regels mag de opbrengst van een privatisering niet meegeteld worden in de begroting, maar de vindingrijkheid van deze regering is op dat vlak groot. “Als de gemeenten de opbrengst van de aandelenverkoop gebruiken om hun pensioenreserves aan te dikken, bestaat de kans dat die bedragen mogen meegeteld worden,” zegt Wim Moesen, professor Openbare Financiën aan de KU Leuven.
Die inventaris levert de regering al een pot van 2,8 miljard euro mogelijke eenmalige maatregelen op. De regering kan zich ook rijk rekenen door wat te spelen met de ramingen, en door bijvoorbeeld een groei van 2,4 % te budgetteren voor 2006, terwijl het wellicht minder zal zijn.
Hogere BTW?
De verleiding om terug te vallen op eenmalige maatregelen is groot, want de alternatieven vergen (te) veel politieke moed. De regering zou de belastingen kunnen verhogen om de put te vullen, maar dan komt de laatste fase van de hervorming van de personenbelasting – die de begroting volgend jaar 0,7 % van het bruto binnenlands product (BBP) kost – in het gedrang. En dat kunnen de liberale regeringspartijen zich niet veroorloven.
Stipt professor Moesen aan: “De BTW-inkomsten bedragen in België 14 % van het BBP. Dat is het Europese gemiddelde, maar in Zweden of Denemarken is de BTW goed voor 16 % van het BTW. Hier zit dus nog rek op. Een hogere BTW kadert ook in het beleid om arbeid minder én consumptie meer te belasten.”
De regering zou ook fors kunnen besparen, maar dat is in zes jaar paars nog nooit gebeurd. De uitgaven zijn de jongste jaren fors gestegen, en het besparingsdiscours is tot nu de grote afwezige in het begrotingsdebat en de herfinanciering van de sociale zekerheid.
Verkiezingen begin 2007?
Blijft over: cosmetische ingrepen. “Maar omdat de regering nu een begroting voor twee jaar (2006 en 2007) opstelt, is de neiging om dit jaar naar eenmalige maatregelen te grijpen, kleiner. Het zal een mix worden van cosmetische en structurele ingrepen,” klinkt het in regeringskringen. Stel u echter niet te veel voor van de begroting 2007. Ze is niet meer dan een simulatie en dus louter indicatief. Het parlement kan wettelijk ook maar de begroting voor één jaar goedkeuren. Bovendien doet het scenario de ronde dat er verkiezingen komen begin 2007, zo’n zes maanden voor de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde gesplitst moet worden. De nieuwe regering zal dan ook een nieuwe begroting voor 2007 maken.
De putten vullen met eenmalige maatregelen is intussen een beproefde strategie voor paars. De regeringen-Verhofstadt hebben sinds 2001 gecumuleerd voor ongeveer 3 % van het BBP of 8 miljard euro eenmalige maatregelen genomen (zie overzicht). Zowat alles wat los en vast zit, is intussen verkocht. CD&V berekende vorige week nog dat de regeringen-Verhofstadt al voor 1,1 miljard euro overheidsgebouwen verkocht hebben. Maar de belangrijkste one shot was de kraak van het pensioenfonds van Belgacom, dat het gat moest dichten dat de conjunctuurvertraging van 2003 in de begroting sloeg. De andere maatregelen waren stop- en lapwerk om toch maar de schijn op te houden dat de begroting in evenwicht bleef (zie grafiek).
Zonder opsmuk?
Het Internationaal Monetair Fonds vertelde de regering al dat het liever een tijdelijk tekort zonder opsmukoperaties ziet dan een begrotingsevenwicht dankzij eenmalige kunstgrepen. Dan is de begrotingstoestand duidelijk en wordt het signaal om structureel bij te sturen niet verstoord. De regering wil echter vasthouden aan het evenwicht, vooral om psychologische redenen. Want als deze verdedigingslijn sneuvelt, ligt de weg open voor hogere tekorten. Daarnaast is de schuldenafbouw, die vooral in het buitenland met argusogen wordt gevolgd, nog altijd een topprioriteit. “België is verplicht om langs de nullijn te schuren om de staatsschuld af te bouwen en de vergrijzing voor te bereiden,” zegt Moesen. “Best is natuurlijk een evenwicht zonder opsmukoperaties.”
Een structurele sanering van de overheidsfinanciën is intussen op de lange baan geschoven. De kunstgrepen maskeerden en bestendigden zo de achteruitgang van de begrotingstoestand. De doelstellingen van de stabiliteitsprogramma’s worden jaar na jaar afgezwakt en opgeschoven. De grafiek (zie hierboven) toont hoe – eenmalige operaties ten spijt – het primair saldo (begrotingssaldo vóór interestlasten) al jaren in vrije val is. Hoofdoorzaak is de snelle stijging van de overheidsuitgaven. Had de regering in plaats van haar toevlucht te nemen tot eenmalige maatregelen, de moed gehad om voor dezelfde som structureel te bezuinigen, dan was de begroting voor 2006 al lang klaar, of werd er nu gediscussieerd hoe een begrotingsoverschot van 1,5 % van het BBP het best besteed kan worden.
Daan Killemaes
Hogere BTW? Zo’n maatregel kadert in het beleid om arbeid minder én consumptie meer te belasten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier