Begroting 2007 leidt tot nieuwe staatshervorming

Volgens professor emeritus Paul Van Rompuy (KU Leuven) – voormalig voorzitter van de Hoge Raad voor Financiën – dringt een nieuwe staatshervorming zich op om het nijpende vergrijzingsprobleem op te lossen.

De opeenvolging van eenmalige inkomsten vormt het grootste probleem voor de publieke financiën in ons land,” zegt baron Paul Van Rompuy, professor emeritus Economie aan de KU Leuven. “In plaats van een klein overschot van 0,3 % van het bruto binnenlands product (bbp) – goed voor 750 miljoen euro – kampt België met een reëel overheidstekort van 1,25 miljard euro. Dat blijkt uit het jongste rapport van het Rekenhof over de begroting van 2007. Al die one shots – zoals de verkoop van gebouwen – leiden op termijn tot bijkomende uitgaven. Volgend jaar zullen die kosten oplopen tot zo’n 300 miljoen euro.”

Nochtans bevindt België zich in een hoogconjunctuur. Hierdoor stegen de totale overheidsinkomsten jaarlijks tot bijna 50 % van het bbp. Tegelijk daalden de rentelasten tussen 1999 en 2005 met 2,49 % van het bbp. Ondanks die financiële meevallers verminderde het primair saldo van de federale overheid – het overschot op de begroting exclusief de schuldaflossingen – van 6,35 % van het bbp in 1999 tot 4,34 % van het bbp in 2005. Die achteruitgang is te wijten aan een verhoging van de primaire uitgaven: van 43,23 % van het bbp in 1999 naar 45,56 % van het bbp in 2005. Tussen 2002 en 2006 namen die kosten zelfs toe met 3,2 % of bijna het dubbele van de vorige periode.

Vergrijzing

“Zo hypothekeert de regering de gezondmaking van de openbare financiën,” stelt Van Rompuy vast. “Een vuistregel voor de begroting bepaalt dat het verschil tussen de trendmatige (2,2 %) en de werkelijke economische groei (2,9 %) van het afgelopen jaar voor de helft ten goede komt van het begrotingssaldo. In 2006 zouden we dus met een overschot moeten zitten. Maar dat zal niet gebeuren door de sterke stijging van de federale overheidsuitgaven en de sociale zekerheid samen.”

We hebben de extra middelen nochtans hard nodig om de vergrijzing op termijn te kunnen financieren. Van Rompuy: “Zo voorziet het lopende stabiliteitsprogramma 2006-2009 een algemeen overschot van 0,3 % van het bbp zonder eenmalige maatregelen. Dat surplus moet toenemen tot 1,5 % van het bbp in 2011 – waarvan 1,3 % voor de federale overheid, inclusief sociale zekerheid – om het Zilverfonds voldoende te kunnen financieren. Anders komt de houdbaarheid van ons wettelijk pensioenstelsel in gevaar. De coalitie die volgende lente de verkiezingen wint, staat dus voor een zware klus. Het is politiek niet realistisch dat er de komende maanden nog zware ingrepen zullen plaatsvinden.”

Staatshervorming

Volgens de oppositie biedt het Zilverfonds geen structurele oplossing voor het vergrijzingsprobleem, aangezien deze instelling voornamelijk door eenmalige maatregelen gefinancierd wordt. Maar de federale overheid, die het Zilverfonds moet spijzen, zit op haar tandvlees. De rekeningen van de gemeenschappen en gewesten daarentegen blozen van gezondheid. Daarom klinkt uit de Wetstraat steeds luider de vraag naar solidariteit van de regionale overheden. Van Rompuy: “Maar sociale zekerheid is een federale materie. Gemeenschappen en gewesten kunnen wettelijk gezien dus het Zilverfonds niet financieren. Daar is een nieuwe staatshervorming voor nodig. Regionalisering van de sociale zekerheid levert echter andere problemen op. Hoe ga je de lasten verdelen? Bovendien kun je werkgevers, die zowel in Vlaanderen als in Wallonië actief zijn, moeilijk verschillende bijdragen laten betalen.”

Het IMF noemt de begroting 2007 onomwonden een tegenvaller. Volgens de instelling moeten de uitgaven de komende jaren teruggeschroefd worden om het overschot op de begroting tegen 2012 te laten stijgen tot 1,8 % van het bbp. Anders zal België nooit de vergrijzing kunnen betalen. Maar in de begroting 2007 stijgen de kosten voor de werking van de federale overheidsdiensten met 2,4 % boven de inflatie. “Om het tij te keren, is een nieuwe staatshervorming nodig,” besluit Van Rompuy.

Eric Pompen