De banken hebben zich als een duivel in een wijwatervat geweerd, maar de nieuwe Basel III-normen verplichten hen wel degelijk om hogere kapitaalbuffers aan te leggen. Dat moet de kans op een volgende crisis verkleinen zonder de economie te torpederen.
Basel III zou miljoenen jobs kosten. Het zou 3 procent van het bbp afromen. Om maar te zeggen dat de banksector moord en brand schreeuwde over de nieuwe Basel III-normen, die voorschrijven hoeveel kapitaal banken voortaan moeten aanhouden. Voor de banken is het natuurlijk geen pretje dat Basel III hun vleugels knipt. Vandaar hun felle reactie, die echter niet altijd geloofwaardig is. “De banksector spuit vrij veel propaganda. Door te stellen dat de kredietverlening zou opdrogen als de duimschroeven te hard worden aangedraaid, gijzelen ze het publieke debat en zetten ze de politici onder druk om niet te streng te zijn”, zegt Karel Lannoo, CEO van het Centre for European Policy Studies.
Kapitaal is de hoeksteen van het kapitalisme en dat waren de banken in de aanloop naar de financiële crisis uit het oog verloren. Ze hielden te lage kapitaalbuffers aan voor de risico’s die ze namen, waardoor ze kwetsbaar werden voor zelfs kleinere tegenslagen en verliezen. En de bankiers wisten van elkaar dat hun balansen van porselein waren, en dus verdampte het vertrouwen heel snel toen de crisis toesloeg. Vandaag bestaat er een internationale consensus dat hogere kapitaalbuffers een must zijn om een stabieler financieel systeem te bouwen. De Basel III-normen moeten daarvoor zorgen. Tegenover de genomen risico’s moet er voortaan 4,5 procent echt kapitaal, plus een crisisbuffer van 2,5 procent, aangehouden worden. Als zich ergens een kredietbubbel ontwikkelt, kan die kapitaalratio nog verder opgetrokken worden.
Vers kapitaal gezocht
De banken hebben intussen hun kapitaalratio al flink opgetrokken, vaak tot boven de nieuwe normen. Maar die oude ratio’s mogen naar de prullenmand omdat Basel III ook de definitie van kapitaal herschrijft. Heel wat hybride kapitaalinstrumenten mogen niet meer meegeteld worden om de belangrijkste kapitaalratio te berekenen, en dat doet de banken pijn omdat soms tot de helft van het bankkapitaal bestaat uit hybride instrumenten.
De nieuwe kapitaaldefinitie zal heel wat banken verplichten om vers kapitaal te vinden, via het inhouden van winsten of via kapitaalverhogingen op de markt. Er circuleert een cijfer dat de Europese banken ongeveer 500 miljard euro kapitaal nodig hebben om zich te schikken naar Basel III. Een aantal banken is vroeg opgestaan en schuimt de markt al af. Deut-sche Bank en de National Bank of Greece (niet te verwarren met de centrale bank van Griekenland) kondigden al kapitaalverhogingen aan. Vele andere banken zullen volgen.
De onderhandelaars in Basel zijn niet ongevoelig voor de risico’s die gepaard gaan met het verhogen van de kapitaalbuffers. De banken kunnen ook aan de nieuwe eisen tegemoetkomen door risico’s af te bouwen en activa te verkopen. Dat betekent dus minder krediet aan de economie, en ook duurder krediet, want banken zullen de hogere kapitaalkosten doorrekenen aan de klant. De rode draad in Basel was dan ook meer stabiliteit op lange termijn, maar voorzichtigheid op korte termijn. Vandaar de overgangsperiode. Tegen eind 2018 moeten de banken in orde zijn. “Dat wordt niet gemakkelijk. De banken hebben meer kapitaal nodig om minder te mogen doen. Maar de koersen van de bankaandelen zijn al laag, en dus is de extra kapitaalbehoefte mogelijk al in de koersen verrekend. Vergeet ook niet dat er nog heel wat overheidskapitaal in de banksector zit. Ook dat moet op termijn vervangen worden door privaat kapitaal. Dat kan van het goede te veel zijn”, zegt Freddy Van den Spiegel, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis.
Toch menen heel wat waarnemers dat banken vrij vlot het nodige kapitaal kunnen ophalen. “Banken met een duidelijke strategie en een duidelijk risicoprofiel zullen investeerders vinden. Pensioenfondsen bijvoorbeeld zullen begerig kijken naar banken die een stabiel rendement kunnen verdedigen”, zegt Rudi Vander Vennet, professor financiële economie van de Universiteit Gent. Een andere mogelijkheid is het hybride kapitaal omzetten in echt kapitaal. “Dat is een zeer courante praktijk voor bedrijven in moeilijkheden. De banksector weet dat perfect, maar doet alsof zijn neus bloedt”, zegt Karel Lannoo. “Daarnaast zullen bankiers kapitaal vinden als ze investeerders kunnen overtuigen dat ze goed gerund worden. Het zullen geen rendementen van 13 procent meer zijn, maar een stabiel rendement van 5 à 6 procent zal kapitaal aantrekken.”
De beste therapie
De negatieve impact van Basel III op de economie lijkt al bij al nog mee te vallen. Een studie van het Baselcomité counterde de doemberichten van de banksector. Volgens de toezichthouders zal de kans op een crisis halveren als de kapitaalratio met een procentpunt (van 7 naar 8 procent) opgetrokken wordt. De kostprijs van die verhoging zou maximaal en slechts tijdelijk 0,19 procent van het bbp bedragen. Kortom: de kosten van het ophogen van de dijken zijn lager dan de baten van vermeden overstromingen.
En waarom moet een overgangsperiode ingebouwd worden? Karel Lannoo: “Het is beter dat de regelgevers nu zonder overgang de nieuwe normen opleggen, in plaats van een overgangsperiode van jaren in te lassen die onzekerheid blijft zaaien in de banksector. Schoktherapie is de beste therapie.”
De beleidsmakers zijn echter bang om kredietschaarste uit te lokken, want dat zou de economie opnieuw kopje-onder duwen. Nieuw onderzoek van de BIS toont nochtans aan dat die angst ongegrond is. De afbouw van schulden in de economie kan perfect gepaard gaan met een gezonde economische groei. Dat moet als muziek in de oren van de beleidsmakers klinken. Er is echter één grote voorwaarde: het banksysteem moet weer gezond zijn. En om dat voor elkaar te krijgen, moeten twee andere voorwaarden vervuld zijn. Ten eerste: verliezen moeten door de banken snel erkend worden. En ten tweede: de kapitaalbuffers moeten meteen aangevuld worden tot niveaus die vertrouwen inboezemen. Japan deed dat niet in de jaren negentig en betaalde er een zware prijs voor. “Het verwondert mij dat er niet vlugger gehandeld wordt en dat banken niet sneller hun kapitaal verhogen om problemen op te vangen”, zegt Rudi Vander Vennet. “Er zitten nog lijken in de kast van de banken, en dus houden ze nu al buffers aan boven het wettelijke minimum. Maar hoe sneller de kapitaalzorgen van de baan zijn, hoe sneller we voortkunnen.”
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier