BANKSYS. De sleutel tot Sesam

Gaat De Post door op zijn Telepost-systeem, of sluit het na het huwelijk met de Generale Bank aan op Banksys ? Het sterke Banksys-monopolie is de inzet van deze vraag.

Het elektronische betaalnetwerk Banksys zal over 1994 schitterende resultaten kunnen voorleggen aan zijn aandeelhouders. Het aantal transakties steeg het voorbije jaar met 11,4 procent, de penetratie in de grootdistributie met 23 percent, het aantal klanten in de kleinhandel bereikt ruim 33.000. Alleen al dat laatste brengt, aan vaste huurgelden en rechten, allicht één miljard frank in kas. De transakties zelf halen, tegen 4,12 frank per stuk, nog iets meer. Zonder de variabele bijdrage van de banken zelf te rekenen. Neem de grotere schaalvoordelen in acht, en de diverse andere inkomsten, en u voelt dat gedelegeerd bestuurder Guy Alloin zal kunnen terugkijken op een beter resultaat dan de 191 miljoen frank nettowinst uit 1993.

Een sukses dat hem niet in slaap zal wiegen. Banksys mag dan al, als spil van het Belgische elektronische betalingsverkeer in de distributie, een marktaandeel van 94 % of meer hebben, van verschillende kanten wordt aan die positie getornd. Het is zelfs de vraag of Banksys op dit precieze moment niet meer belang heeft bij een opening naar de Postcheque, dan wel omgekeerd. De Postcheque lijkt namelijk op weg om eenreëel alternatief voor Banksys te bieden en kan daarbij de onvrede die bij diverse partijen over Banksys heerst, kanalizeren. We overlopen de posities.

– De konsument vindt de service van Banksys prima, maar stelt zich vragen bij tariefverhogingen van 35 % en meer, zoals de grote financiële instellingen die in januari op de betaalkaarten hebben toegepast. Deze verhoging gaat, laten we duidelijk zijn, niet naar Banksys, maar naar de bankuitgever van de kaarten. Maar een instelling die zich met een goedkoop alternatief bij de konsument prezenteert, zal op zijn aandacht kunnen rekenen.

– De distributiesektor klaagt sinds jaar en dag over het feitelijke monopolie van Banksys en over de doortastende tarifikatie die daarmee samenhangt. Banksys rekent het gebruik van zijn Bancontact/Mister Cash debetkaart niet aan de rekeninghouder aan, maar, naar analogie met de praktijk in de kredietkaartenbusiness, aan de handelaar. Dat zit de Belgische federatie van de distributie-ondernemingen Fedis biezonder hoog. Als wij deze kosten gewoon in onze distributiemarge zouden doorrekenen, heeft Fedis steeds geargumenteerd, zouden wij “de doorzichtigheid van de markt versluieren en de verbruikers de mogelijkheid onthouden om de konkurrentie te laten spelen tussen de betaalmiddelen en de uitgevers van kaarten. ” Vandaar dat de distributiesektor, nu al 7 jaar lang, aan Bancontact/Mister Cash-gebruikers eerst 2, dan 4 en nu 5 frank extra vraagt “voor de banken”. In feite rekent Banksys de distributie, na de indexaanpassing van januari, 4,27 frank aan (wat met BTW op 5,14 frank komt). Voor de kliënt hoeft de kous daarmee niet af te zijn. Sommige banken, zoals de Generale Bank, rekenen eventueel nog eens 3 frank extra voor een betaling via Banksys.

De distributie betaalt overigens al heel veel zelf. Kleinhandelaars bijvoorbeeld huren de Banksys-terminals (de kaartlezers met de zogenaamde “pinpad”, waarop u uw persoonlijke kode intikt), afhankelijk van het model, tegen 1770 frank of 2200 frank per maand (omnium onderhoud inclusief). Daarbovenop komt een vaste vergoeding van 800 frank per maand, 100 transakties inbegrepen. Verder betaalt de handelaar bij elke autorizatie een kommunikatie-eenheid aan Belgacom.

– Een derde partij die tegenover Banksys voldoende afstand willen houden, zijn de banken zelf. Zij willen zich commercieel profileren en installeren private automatische bankloketten of openen diensten voor telefonisch of pc-bankieren waarmee ze in sommige gevallen trafiek van Banksys afsnoepen. De kleine, maar expansieve Antwerpse spaarbank Argenta gaat hierin het verst door zijn klanten niet enkel een Bancontact-kaart, maar ook vanaf maart, verzekert direktielid Roger Mertens een Postcheque-kaart aan te bieden. Gratis.

– En daarmee komen we bij de Postcheque. Oorspronkelijk wou Argenta beide systemen op één kaart aanbieden, maar eind december sprak het bestuur van Europay International (waarmee Banksys gelieerd is) daarover zijn veto uit. (Argenta wint momenteel juridisch advies in om deze beslissing eventueel aan te vechten als een misbruik van ekonomische machtspositie.) Banksys, dat nu ongeveer 6 miljoen betaalkaarten in omloop heeft, riep veiligheidsredenen in om de nieuwe Argenta-kaart te weigeren. “We willen dat kaarten enkel gebruikt worden op Bancontact/Mister Cash-apparatuur. Dat is geen kwestie van bescherming van posities, maar van veiligheid, ” argumenteerde een woordvoerder van Banksys tegenover de Financieel Ekonomische Tijd. Banksys wou ook geen verwarring creëren bij de gebruiker, heette het.

– Maar wellicht heeft het Banksys-bestuur ook de meer commerciële aspekten van de Argenta-kaart bestudeerd. De voorgestelde kaart met haar dubbele magneetstrook neigt er namelijk toe de ekonomische machtspositie van Banksys te ondermijnen. De tweede strook zou immers toegang geven tot het konkurrerende “Telepost”-netwerk van de Postcheque de vierde spanningsbron in dit verhaal. Argenta-klanten zouden daardoor in vele gevallen kunnen kiezen tussen betaling via Telepost of via Banksys. En in tegenstelling tot Banksys rekent het Telepost-netwerk géén transaktiekosten dus géén “5 frank voor de banken” aan. Tot niet zolang geleden was de Postcheque geen faktor van betekenis in het elektronisch betalingsverkeer. De kaart was misschien goedkoop, maar je kon hem nergens gebruiken. Dat is niet langer het geval. Hoewel het aantal kaarthouders nog laag is (400.000, 6 % marktaandeel), is het aantal verkooppunten dat de Postcheque-kaart accepteert nu al tot ongeveer 12.000 gestegen. In de grootdistributie kan u met de kaart terecht bij Colruyt, Delhaize en Makro, naast een reeks andere ketens. Tanken kan in 1400 benzinestations en het aantal Postomat-loketten wordt dit jaar van circa 130 tot circa 230 verhoogd. Wat nog niet betekent dat de Postcheque qua service gelijkwaardig is met Banksys, dat op weinige uitzonderingen na alle terminals levert die toegang geven tot zijn netwerk. De super- en hypermarkten van GB aanvaarden de Postcheque-kaart niet omdat, aldus woordvoerder Roland Higgins van GIB Groep, “de kaart niet werkt met de C-Zam-toestellen van Banksys (nvdr het betreft hier het type uit de grootdistributie) en het niet mogelijk is aan een kassa met een rij wachtenden een rompslomp te laten uitvoeren om een dokument te laten ondertekenen, zoals dat nu soms bij anderen het geval is. ” Wat niet wegneemt dat zowel GIB als de Postcheque blijven zoeken naar een geschikte uitwerking van hun kaderovereenkomst, die al uit 1993 dateert.

INTRINSIEK GOEDKOPER.

Interessant is dat er objektieve redenen zijn waarom Telepost goedkoper kan zijn dan Banksys. “De banken hebben met Banksys gekozen voor de hoogste veiligheid : alles on-line en alles beschermd met een geheime kode, ” verklaart Didier Cooreman, tot in 1992 algemeen direkteur van Eurocard Belgium en nu een onafhankelijk konsulent. “Dat maakt het systeem duur : de centrale computer moet telkens de geheime kode autentificeren en de database ondervragen of er voldoende geld staat op de rekening. ” De Postcheque, daarentegen, laat sommige transakties zonder on-line kontrole toe. “Als u voor 1000 frank tankt, is de 5 frank kommunikatiekost al direkt een half percent van de transaktiewaarde. Dat is ekonomisch niet verantwoord, ” argumenteert product manager Laurent Van den Eynde bij de Postcheque.

Ook het feit dat Banksys het hele circuit van terminal tot centrale computer in de hand wil houden, vertegenwoordigt een extra kost. Colruyt betaalt Banksys ongeveer 500.000 frank om één van zijn winkels uit te rusten. Banksys doet de installatie, Colruyt betaalt de Banksys-apparatuur. De transakties lopen via een speciale huurlijn naar de dichtstbije poort van Baxnet, het netwerk van Banksys. De Telepost-toepassing daarentegen is geïntegreerd in de standaard informatica-uitrusting van de Colruyt-winkels, die in-huis door Dolmen is ontwikkeld. De transakties vergen géén speciale huurlijn : ze lopen gewoon via het bedrijfsnetwerk van de Colruyt-groep, een aanzienlijke besparing. “Er is beweging in de markt, ondanks de machtspositie van Banksys, ” meent Laurent Van den Eynde bij de Postcheque.

CHIPKAART.

Daar eindigt het verhaal niet. De technologie evolueert. De internationale standaardizatie voor betaalkaarten-met-chip door Europay International, Mastercard en Visa vordert. “Al zal dat nog een jaar vergen, ” waarschuwt Guy Alloin van Banksys. Zelf begint Banksys zoals bekend op 18 februari in Leuven en Waver zijn historische experiment met een elektronische geldbeugel, Proton (zie ook blz. 84).

Historisch ook voor Banksys zelf, want voor het eerst verkoopt de maatschappij een produkt dat niet teruggaat op zijn kernaktiviteit, het uitbaten van een on-line-netwerk voor de autorizatie van elektronische geldtransakties.

“De markt zal evolueren met de nieuwe technologieën, ” voorspelt konsulent Didier Cooreman, verwijzend naar de chipkaart. De chipkaart kontroleert zelf de ingetikte persoonlijke identifikatiekode en heeft daardoor de on-line-verbinding met een centrale computer sluitstuk van het Banksys-netwerk niet nodig. Dat neemt niet weg dat ook in de toekomst de standaarden voor de betaalmiddelen door de banken en de kredietkaartorganizaties zullen worden gezet, en niet door de handelaars en de horeca. Wie aan de greep van Banksys wil tornen, zal over het hele spectrum van financiële instellingen, distributie, horeca en verbruikers een voldoende sterke groep moeten kunnen mobilizeren om een geloofwaardig alternatief te vormen. Als Banksys na een statutenwijziging De Post als één van de zijnen binnenhaalt, is zo’n perspektief in België verder af dan ooit. Het laat zich aanzien dat vooral Banksys daar beter van zal worden. Maar tot nog toe wordt bij De Post gesteld dat de gesprekken met de Generale Bank niets met de betaalmiddelen te maken hebben.

BRUNO LEIJNSE

GUY ALLOIN (BANKSYS) Een netwerk zonder konkurrentie, binnenkort ?

POSTOMAT BIJ ARGENTA IN ANTWERPEN Toen Banksys weigerde in haar hoofdzetel een automatisch bankloket te plaatsen, stapte Argenta naar de konkurrentie. Het werd het begin van de relaties met de Postcheque.