Amerikanen?

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) http://www.census.gov/prod/2005pubs/p60-229.pdf (2) Luxembourg Income Study Working Paper 409, Benefit generosity and absolute poverty in 16 OECD countries, Lyle Scruggs, James Allan, april 2005.

De naam Katrina zal voortaan een huivering oproepen. De schrijnende beelden van haveloze mensen en ondergelopen huizen, dorpen, ja zelfs een miljoenenstad als New Orleans doen onwillekeurig denken aan de tsoenami-catastrofe. De drie getroffen staten waren al een ontwikkelingsland binnen de VS. Het armoedepercentage behoort er tot de allerhoogste in de Verenigde Staten.

Net verleden week bracht de Amerikaanse regering een rapport uit dat een verdere stijging van de armoede liet zien. Critici waren er dus vlug bij om de clichés over de VS nog eens in de verf te zetten: ‘Amerika reist wel naar Mars, maar slaagt er niet in om behoorlijke dijken te bouwen. Amerika zit in Irak, maar kan zijn eigen bevolking niet helpen. En kijk, de armoede is er weer gestegen, ondanks de sterke economische groei. ‘

Het weerfenomeen dat zich boven Louisiana en Mississippi afspeelde, was extreem. Het deed denken aan de overstromingsramp in Nederland in 1953. Moeder Natuur valt niet altijd te controleren, ook niet door een supermacht. Hier wil ik echter vooral enkele algemene, negatieve, en dikwijls onjuiste clichés over de Amerikaanse armoede ontkrachten.

Armoede of gelijkheid? In 2004 is de armoede in de VS licht gestegen, tot 12,7 % van de bevolking (1). Maar dat betekent helemaal niet dat bijna 13 % van de bevolking honger lijdt, in de straten moet bedelen of dakloos is. Het grote probleem met de klassieke armoedemeting is immers dat je arm bent zodra je minder dan een bepaald percentage van het mediaan (soms gemiddeld) inkomen van het land verdient. De definitie verwijst met andere woorden naar relatieve armoede. Dat is een goede indicatie van inkomensongelijkheid, maar niet noodzakelijk van echte armoede…

Door die manier van meten is armoede ook moeilijk internationaal vergelijkbaar. In een land met een hoger inkomen (zoals de VS) kunnen de armen als het ware rijker zijn dan de middenklasse in een ander land. Een grotere inkomensongelijkheid is misschien niet voor iedereen leuk, maar zorgt wel voor een hoger groeipotentieel van een land. En, hogere economische groei betekent uiteindelijk ook hogere welvaart. Als u (of de politicus) kunt verdragen dat anderen meer hebben, hebt u zelf óók meer. Een armoedepolitiek die mikt op grotere inkomensgelijkheid, vernietigt economische welvaart, en dat doet een land… verarmen! Het bewijs van het absurde van ‘relatieve armoede’ is dat die armoede alleen volledig kan verdwijnen als er een absolute inkomensgelijkheid is. Dat communistische ideaal heeft zijn economisch falen echter voldoende bewezen.

Relatieve en absolute armoede. In de VS steeg de ‘armoede’ vorig jaar vooral bij de blanken. Het cijfer toont aan dat de sterke economische groei in de VS in 2004 niet tot een verbetering van de reële inkomens heeft geleid. Die inkomens stagneren al vijf jaar. Er is echter een andere zwakheid in de meting. Het niet-loongedeelte (bonussen, promoties, voordelen, opties) wordt niet meegerekend. In de afgelopen 35 jaar zijn de reële lonen bijna gelijk gebleven, maar de lonen met inbegrip van bonussen en voordelen zijn gestegen met bijna 100 %. De taart is niet groter geworden, maar de Amerikaanse burgers kregen wel meer slagroom en meer aardbeien…

Via recent onderzoek (2) hebben we intussen ook een vergelijking kunnen maken tussen de armoedecijfers in de rijke landen. En dat geeft een totaal ander beeld. In relatieve termen is de armoede in de VS naar eenzame hoogten geklommen. In absolute termen is de armoedegraad echter vergelijkbaar met het Europese cijfer. Nederland en Ierland lieten een fenomenale verbetering optekenen tussen 1987 en 2000. Dat is vooral te danken aan de hogere economische groei in die twee landen. Hoge groei blijkt opnieuw een erg effectieve remedie tegen absolute armoede, omdat groei de algemene welvaart verhoogt. Belangrijk is ook dat zonder allerhande overheidstransfers de armoede substantieel hoger zou liggen in Europa.

Arm, maar wel sneller rijk. Armoede is en blijft een economische schande. Inkomensongelijkheid is dat slechts tot op zekere hoogte. Het is bijvoorbeeld een sleutelelement in het Amerikaanse economische systeem en zorgt voor een flexibele arbeidsmarkt. Mensen hebben sneller een job, waardoor ze vlugger kunnen klimmen op de welvaartsladder, die ze bijgevolg ook verder doen groeien… Een arme in de VS heeft meer kans om in het economische circuit naar boven te worden gezogen en de Amerikaanse droom te realiseren. In het rapport stond ook dat de helft (!) van de mensen die in de VS in armoede leefden, drie jaar later niet arm meer was.

Aan dat positieve nieuws wordt in de Europese media nooit aandacht besteed. Een arme Amerikaan is dikwijls rijker dan een Europese arme, en zal in ieder geval sneller rijk worden. Het is een formule die elk jaar miljoenen dynamische krachten naar de VS zuigt.

Geert Noels