De Nobelprijs Economie ligt klaar voor wie kan voorspellen hoe in 2011 de eurocrisis afloopt of hoe het experimentele geldbeleid van de Amerikaanse centrale bank zal uitpakken. Peter De Keyzer, hoofdeconoom van Petercam, waagt zijn kans.
“De eurozone is op weg naar een existentiële crisis. Het moment van de waarheid breekt aan zodra de financiële markten Frankrijk zullen testen. Dat is een kwestie van tijd. Een aanval op Spanje kan nog afgeslagen worden, maar de belegering van Frankrijk zal de euro maken of kraken. Ofwel worden de gelederen dan op een geloofwaardige manier gesloten, ofwel spat de euro uit elkaar”, zegt Peter De Keyzer, hoofdeconoom van beurshuis Petercam.
Amper twaalf maanden geleden stelde niemand zich vragen over de overlevingskansen van de euro, maar een Griekse lentecrisis en een Ierse herfstcrisis hebben genadeloos de constructiefouten van het europroject blootgelegd. De financiële markten roken bloed, en zullen ook in 2011 hun prooi niet snel loslaten.
TRENDS. Overleeft de euro 2011?
DE KEYZER. “We zijn in ’99 vertrokken met een containerschip op kalme zee, met de containers los op het dek gestapeld. We zijn een zware storm binnengevaren, en de containers zijn beginnen schuiven. Nu moeten we ze terug vastmaken in volle storm, en er staan zestien kapiteins op de brug. Begin er maar aan. De financiële markten voelen die zwakheid en vallen aan. Alleen een fors lagere koers kan de euro redden. Anders zinkt Europa weg in een trage groei en in saneringsmoeheid. Ik reken er daarom op dat de euro tegen eind 2012 evenveel waard is als de dollar.
“Toch mogen we de bereidheid van de Europese politici om de euro bij elkaar te houden niet onderschatten. Dat is een fout die vooral Angelsaksische partijen maken. Het europroject dateert niet van ’99, maar kadert in het grotere doel dat Europa heeft gekozen na de Tweede Wereldoorlog. Dat Europese project is al decennialang eenrichtingsverkeer naar meer integratie. Ook Duitsland heeft veel politiek kapitaal geïnvesteerd in het europroject. De Duitse politieke wil om verder te gaan met de euro is weliswaar de grote onbekende in de vergelijking, maar voorlopig is die bereidheid groot genoeg. De eurozone blijft dus bestaan, maar er zijn nog een paar grotere crises nodig om de spelregels grondig bij te sturen en om er een echte monetaire unie van te maken. Monetaire unies die eerst een politiek en fiscale unie vormden, zoals de VS of Duitsland, doorstaan de tand des tijds. De eurozone moet daarom vroeg of laat naar een fiscale unie overstappen om het project te laten overleven. Een aanval op Frankrijk wordt daarbij de beslissende crisis.”
Geraken intussen landen als Ierland en Griekenland uit het sukkelstraatje zonder schuldherschikking?
DE KEYZER. “Neen. Er komt een inkomenstransfer naar die landen. Ofwel zal het gaan om een transfer van de Duitse banken naar de Ierse banken, via een schuldherschikking. Ofwel zal het gaan om een fiscale transfer van de Duitse overheid naar de Ierse overheid. Duitsland kan met een zak geld de euro redden, maar landen als Duitsland zijn versterkt uit de crisis gekomen, en hun financiële sterkte geeft hun een aura van morele superioriteit. Dat bemoeilijkt de onderhandelingen. Die frontlijn tussen waar de eigen verantwoordelijkheid begint en waar de solidariteit eindigt, doorsnijdt niet alleen het eurogebied. Ook op wereldschaal (tussen de VS en China), en in België speelt die strijd tussen verantwoordelijkheid en solidariteit zich af. Die grens wordt nu heronderhandeld, overal ter wereld. We zullen eindigen met meer verantwoordelijkheid, maar eerst moeten we door nog een paar crises gaan om dat punt te bereiken.”
Als de strijd in Europa onbeslist blijft, kan de ECB nog altijd de euro redden door op grote schaal overheidsobligaties van de zwakke landen te kopen. Zal de ECB daartoe bereid zijn?
DE KEYZER. “Ja, dat wordt de grote verrassing van 2011. De ECB zal het beleid bijsturen en zal op het breekpunt de muntunie redden. Dat is logisch ook. De ECB heeft geen bestaansreden meer als de muntunie uit elkaar valt. Maar ik begrijp de afwachtende houding die de ECB aanneemt. Want hoe meer staatsobligaties ze koopt, hoe meer ze een vrijgeleide geeft aan de politici om de noodzakelijke maar moeilijke maatregelen uit te stellen. De ECB moet dus net genoeg doen om de zaak te ontmijnen, maar mag niet te veel doen om druk op de ketel te houden.”
Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan heeft de Amerikaanse centrale bank al langer de geldkraan fors open gedraaid. Wat zal de Fed oogsten in 2011?
DE KEYZER. “De Fed weet waar ze aan begonnen is, maar ze weet niet waar ze zal eindigen. Zal het expansieve geldbeleid de werkloosheid verlagen? Zal het de groei aanzwengelen? Mondt het uit in inflatie? Ik weet het niet en de Fed weet het ook niet, maar het is de enige beleidsoptie die hem nog rest. Ik hoop trouwens dat dit niet het finale bod is van de Amerikaanse beleidsmakers om de Amerikaanse economie er bovenop te helpen. Een derde ronde van geldversoepeling is nodig. Het Amerikaanse Congres en de Fed moeten een deal overwegen, waarbij de overheid massaal investeert in infrastructuur, en waarbij de Fed een lage rentevoet garandeert op de financiering van deze investeringen. Het gaat dus om een rechtstreekse financiering van de overheidsschuld. De Amerikanen worden verketterd door de rest van de wereld, maar niemand heeft baat bij een Amerikaanse economie die voor tien jaar in een halve depressie sukkelt. De New Deal, opgezet om de Grote Depressie te beëindigen, pompte, omgerekend in dollars van vandaag, ongeveer 500 miljard dollar in de economie. Maar volgens sommigen heeft pas de Tweede Wereldoorlog, die een injectie van 3600 miljard dollar aan de economie gaf, een einde gemaakt aan de Grote Depressie.
“De VS zitten in een existentiële crisis die de Fed nooit alleen kan oplossen. De Amerikaanse arbeidsmarkt is niet gemaakt voor een aanhoudend hoge werkloosheid, maar er is geen werkzekerheid meer in de VS. Dat heeft een enorme sociale en politieke gevolgen. De afgelopen decennia hebben de armste lagen van de Amerikaanse bevolking nauwelijks een stijging van hun koopkracht gezien. De inkomensspanning in de VS is enorm toegenomen. De politici voelen de pijn van de middenklasse, en kredietverlening is daarom een tweede natuur geworden om de koopkracht op een kunstmatig manier op te krikken, met de Ame- rikaanse droom en de belofte van een hoger inkomen als onderpand. Maar die droom ligt nu aan diggelen, onder meer omdat het niet-universitair onderwijs relatief zwak is. Bij arbeiders loopt de werkloosheidsgraad op tot 20 procent. Voor politici was het gemakkelijker iedereen van krediet te voorzien dan van goed onderwijs.”
Een wereld van verschil met China en andere groeilanden. Zullen die volgend jaar doorgaan op hun elan?
DE KEYZER “Ja, maar dat gebeurt niet zonder schokken. Investeerders stappen vandaag met gesloten ogen in dat groeiverhaal, en onvolkomenheden worden goedgepraat. Dat verontrust mij. Op korte termijn dreigt echter in heel wat groeilanden inflatie, wat sociale onrust kan veroorzaken, gezien het grote aandeel van voeding in het gezinsbudget. En op langere termijn is de vraag hoe deze landen institutioneel met grote schokken omgaan. Er is veel ruimte voor negatieve verrassingen in de groeilanden.”
De Belgische economie profiteert, via Duitsland, van de dynamiek in de groeilanden. Zal de Duitse locomotief onder stoom blijven?
DE KEYZER. “Ja, al zal de Duitse economie volgend jaar wat vertragen. En vergeet ook niet dat onze economische activiteit nog altijd niet op het peil van voor de crisis ligt. Bedrijven hebben dus nog overcapaciteit, wat de investeringen en aanwervingen afremt. Maar intussen heeft de Duitse loonmatiging ons flink geholpen. Wij hebben die moed niet gehad om onze concurrentiekracht bij te schatten, maar we mogen de Duitse vakbonden bedanken dat zij het wel gedaan hebben.”
Is een regering een must om België uit de klauwen van de speculanten te houden?
DE KEYZER. “De overheidsfinanciën zijn onze grootste kopzorg niet. Het schoentje knelt vooral bij ons groeipotentieel. Dus snel een regering? Dat maakt niet veel uit. Ierland saneert zwaar en ontsnapte niet aan de toorn van de markten. De nieuwe Belgische regering zal met structurele maatregelen moeten komen of het zal een maat voor niets zijn. Schulden zijn geen probleem zolang er groei is. Maar ons groeipotentieel staat sterk onder druk. Ik zie dus liever structurele hervormingen dan blinde besparingen. Maar ik ben bang dat het politieke krediet volledig zal opgaan aan besparingen en belastingverhogingen, en dat er niets meer over blijft om het groeipotentieel te verstevigen, zoals het optrekken van de pensioenleeftijd of het beperken in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen. Tel de gepensioneerden, de werklozen en de ambtenaren samen, en een meerderheid is in België voor het status-quo. Het is duidelijk dat we externe druk nodig hebben om het roer om te gooien.
DAAN KILLEMAES
“Koerswijziging ECB wordt de grote verrassing van 2011”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier