Adel in zaken

Het huwelijk van kroonprins Filip met Mathilde d’Udekem d’Acoz vestigt de aandacht op haar adellijke familie. Een familie buiten het voetlicht. Wie zijn deze d’Udekems en hoe wortelen zij in het bedrijfsleven en de politiek? Afstammelingen van de twaalfde-eeuwse d’Udekems zijn aanwezig in de top en de middenmoot van de Belgische zakenwereld.

De familie d’Udekem d’Acoz is, zoals de meeste adelijke families, discreet. Maar dat betekent niet dat ze niet trots is op haar geschiedenis: het geslacht d’Udekem sleept een brok historie mee waarin politiek en macht nooit ver weg waren. En vanaf de negentiende eeuw deed de familie ook haar intrede in het bedrijfsleven. Niet dat ze even invloedrijk zou worden als bijvoorbeeld de adellijke families Lippens of Boël. Maar wegcijferen kan men de d’Udekems d’Acoz zeker niet, niet uit de politiek, en evenmin uit het bedrijfsleven: daarvoor zorgen de banden met families als de Smet de Naeyer, de Hemptinne, van Outryve d’Ydewalle of de Gerlache.

De oorsprong van de d’Udekems gaat terug tot de twaalfde eeuw. De oudste gekende telg is Nicolaas van Udekem, een gehucht van Korbeek-Lo. Nicolaas was een vazal van de hertog van Brabant. Vanaf de achttiende eeuw speelde de familie met twee burgemeesters en enkele gemeenteraadsleden een rol in de Leuvense politiek. Zij bezat het Hotel d’Udekem, sinds 1890 een deel van het Sint-Pieterscollege. En nogal wat d’Udekems liggen begraven in Leuvense kerken.

In 1767 kreeg Leuven met Ferdinand Philippe zijn eerste d’Udekem als burgemeester. In 1842 zou ook diens kleinzoon, eveneens Ferdinand en lid van de tak de Guertechin, de burgemeesterssjerp omgord krijgen. Ferdinand was de eerste liberale burgervader van Leuven en van 1848 tot zijn dood in 1853 ook senator.

Terwijl de tak de Guertechin in de liberale Leuvense politiek actief bleef, verhuisde de tak d’Acoz – met Jacques François – naar Acoz (vlakbij Gerpinnes, het centrum van het financiële rijk van Albert baron Frère). Lang zou de familie er evenwel niet blijven: in 1860 al trok Jacques Albert naar het industrieel snel groeiende Gent. Hij lieerde zich aan de conservatieve katholieke elite. Zijn huwelijk in 1860 met Alice de Kerckhove, schoonzus van Raymond de Kerckhove d’Exaerde, gouverneur van Oost-Vlaanderen, vormde daarbij een sleutelmoment. Beide families waren invloedrijk en hadden toegang tot de top van de Gentse elite. Dat leverde een boeiend netwerk op.

Na het huwelijk van Jacques Albert d’Udekem d’Acoz met Alice de Kerckhove verwierven de d’Udekems het kasteel van Bellem. Heel wat afstammelingen van de Kerckhoves en de d’Udekems zouden er worden geboren. Henri Marie bijvoorbeeld, zoon van Jacques Albert, die in 1903 in Brugge huwde met Cécile van Outryve d’Ydewalle, lid van een belangrijk adellijk geslacht uit West-Vlaanderen. In 1915 werd Henri Marie vermoord. Hij was het eerste slachtoffer van een reeks moorden in de ‘Bossen van Vlaanderen’. Een affaire die nooit zou worden opgeklaard en wellicht van passionele inslag was. Volgens sommigen werd de moord gepleegd in opdracht van ridder de Vrière, burgemeester van Beernem. Anderen dan weer meenden dat adellijke Duitse officieren verantwoordelijk waren voor de dood van Henri Marie.

Henri Marie woonde in Ruddervoorde in het kasteel Lakebos, vlakbij het kasteel Raepenburg van de familie van Outryve d’Ydewalle. In 1989 werd Raepenburg opgekocht door Raoul, oom van Mathilde. Raoul d’Udekem: “Wij zijn zeer gehecht aan de familie van Outryve en wilden verhinderen dat het kasteel zou worden omgevormd tot een bar of restaurant.” Zijn zoon Bernard bewoont sindsdien Raepenburg. De emotionele band met de van Outryves is logisch: Charles, zoon van Henri Maries broer Maximilien, trouwde in 1933 met Susanna van Outryve: de moeder van Henri Joseph, Raoul, Patrick, en de grootmoeder van jonkvrouw Mathilde.

Via Susanna

zou deze tak van de familie d’Udekem ook opnieuw in de politiek belanden. In 1923 stierf immers baron Raoul Mazeman de Couthove et de Tonlieu, de toenmalige burgemeester van Proven én een neef van Susanna. Uit diens nalatenschap verkreeg de familie niet alleen Het Couthof – hun nieuwe landgoed – maar ook het burgemeesterschap van Proven. Een frisse vaste stek was gevonden. Toen Charles d’Udekem stierf in 1968 was zijn zoon Henri Joseph al acht jaar CVP-burgemeester van Proven.

Terwijl deze tak van de familie d’Udekem zich in Proven nestelde, zou Paul, broer van Henri Marie en Maximilien, actief blijven in Gent. Pauls zoon, Guy, trouwde met Gabrielle de Smet de Naeyer, dochter van de bankier en industrieel Maurice de Smet de Naeyer.

Voor de familie was dit huwelijk belangrijk, want Gabrielle was een telg uit de familie van de katholieke eerste minister Paul de Smet de Naeyer. Die had op het hoogtepunt van zijn carrière 33 bestuursmandaten bij bedrijven als de Generale Maatschappij van België, de Banque de Gand en de Société des Tramways et d’Electricité de Bangkok. De Gentse tak van de d’Udekems beheert tot op vandaag een gedeelte van dit imperium. Thierry d’Udekem, kleinzoon van Guy d’Udekem: “De meeste vennootschappen waarvan ik bestuurder ben, komen uit de nalatenschap van Maurice de Smet en niet van Guy d’Udekem.”

Jean d’Udekem, zoon van Guy en vader van Thierry, werd samen met Thierry bestuurder bij Glaces de Moustier, naast onder meer Yves en Jacques Boël. Glaces de Moustier zit in het industriële rijk van de Boëls, die via huwelijken zijn verbonden met invloedrijke industriële families als Solvay, Janssen en Lippens. Moustier was ooit een bloeiend glasbedrijf en na de fusie van de industriële activiteiten met Glaverbel, een beursgenoteerde beleggingsvennootschap met aandelen in vooral Danone en Mécaniver, eigenaar van Danone Cy, de Amerikaanse dochter van Danone.

Jacques d’Udekem, een verre neef van Thierry, werd kaderlid bij Glaverbel (intussen is hij gepensioneerd) en bestuurder van twee bedrijven van die groep.

Pierre, een andere verre neef, stapte naar Tractebel en werd bestuurder van Sybetra, een geflopt megalomaan project van de Generale Maatschappij in Irak.

Behalve het mandaat bij Moustier verwierf Thierry ook het mandaat van gedelegeerd bestuurder van de 125 jaar oude Agence Maritime Minne, een Gentse scheepsagentuur met dochterbedrijven in Zeebrugge en Terneuzen. Agence Maritime Minne omvat beleggingsvennootschappen als Transver, Belga en Volksbelang. Bestuurder bij Minne was tot zijn overlijden ook Thierry de Hemptinne, zoon uit een Gents katholiek geslacht van hoog niveau. Thierry d’Udekem: “Hij en mijn vader waren goede vrienden. Gaston de Gerlache van Assubel was bij Agence Maritime Minne eveneens bestuurder. Mijn broer Philippe ontving in ruil daarvoor tijdelijk een mandaat bij Assubel.” Er is trouwens nóg een link met de familie de Hemptinne: Jean de Hemptinne is getrouwd met de in 1935 geboren Elisabeth d’Udekem d’Acoz.

Een ander belangrijk huwelijk binnen de familie was dat van Marie-Claire met Ferdinand d’Alcantara, broer van Adhémar, de vroegere CVP-toppoliticus. Marie-Claire is bestuurder bij Lemryke, een patrimoniumvennootschap van de familie d’Alcantara waarin ook Bernard Snoy et d’Oppuers, uit die andere katholieke dynastie, bestuurder is.

De West-Vlaamse tak

van stamvader Charles stapte intussen verder in de lokale politiek en advocatuur. Zo is Henri d’Udekem, huidig hoofd van de familie, advocaat en de Belgische specialist van het pachtrecht, een specialiteit waarover hij twee boeken schreef. Daarnaast is Henri – met een onderbreking tussen 1982 en 1994 – sinds 1960 ook CVP-burgemeester, eerst van Proven en vanaf 1976 van Poperinge. Sedert 1985 is hij ook voorzitter van de provincieraad van West-Vlaanderen. Voorts is hij bestuurder bij de GOM West-Vlaanderen en van de WIER, Gazelwest en Fico, de drie grootste intercommunales van de provincie. Ten slotte is Henri ook ondervoorzitter van de Antwerpse spaarbank DIPO, die tegen eind dit jaar zal zijn overgenomen door de BBL, en bestuurder bij ‘t Westland, een Poperingse projectontwikkelaar en hypotheekvennootschap.

Zijn broer Raoul, een verzekeringsmakelaar, stapte eveneens in de politiek. Hij was, eerst in Zillebeke en later in Ieper, 24 jaar lang CVP-gemeenteraadslid en stichter en nu ere-voorzitter van het Davidsfonds in Zillebeke. Raoul d’Udekem: “Eigenlijk lag de politiek mij niet en daarom werd ik nooit schepen.”

Patrick, de derde broer en vader van Mathilde, studeerde bosbouw en trok in 1958 wegens zijn liefde voor de Ardennen naar Villers-la-Bonne Eau bij Bastogne. Ook hij was verslingerd aan de lokale politiek: van 1964 tot 1976 was Patrick d’Udekem burgemeester, eerst voor de PSC en vanaf 1968, toen zijn vader stierf, voor de liberale PRL. Tot 1988 was hij gemeenteraadslid in Bastogne en van 1971 tot 1985 lid van de Luxemburgse provincieraad. In 1993, het ogenblik waarop hij consulair rechter werd in Neufchâteau, verliet hij de politiek. “Ik kan als consulair rechter niet langer aan politiek doen,” stelt Patrick d’Udekem. Hij beheert zijn landgoed vanuit het kasteel Losagne via Sagifex SA. Een goed dat, behalve het kasteel, ook 130 hectare landbouwgrond (die wordt verpacht) en 200 hectare bos omvat. Patrick: “De boomstammen gaan allemaal naar Duitse zagerijen.” Daarnaast is Patrick d’Udekem, samen met jonkvrouw Mathilde, bestuurder bij Couthove NV.

Voor Couthove NV

moeten we terug naar Proven: in de nalatenschap van vader Charles zat een Provens bos van 60 hectare, dat in onverdeeldheid zit bij zijn drie zoons. Couthove omvat het erfdeel van Patrick d’Udekem. Zijn twee broers willen dit goed in Proven, zoals de familietraditie het oplegt, intact houden. Maar Patrick denkt daar anders over. Omwille van de ecologie kan het bos alleen in zijn geheel worden beschermd en dit speelt in de discussie tussen de broers ook een rol. Door deze juridische betwisting legde Couthove tot vandaag geen jaarrekening neer.

Een opmerkelijke jonge telg van de d’Udekems is architecte Chantal d’Udekem, partner van het befaamde Atelier d’Architecture de Genval, met Brusselse projecten als de gebouwen North Gate, Euroclear en Graaf de Ferraris aan het Noordkwartier. Andere verwezenlijkingen zijn het Europees Parlement in de Leopoldswijk, het Markiesgebouw en – aan het Stéphanieplein – gebouwen als het Conrad Hotel en Stéphanie 1, waar Union Minière zijn zetel had. Chantal d’Udekem werd voor haar werk meermaals bekroond.

Een andere jonge nazaat is Xavier, bestuurder bij het Brusselse reisbureau Mister Travel en bij Action et Communication, dat evenementen organiseert voor de PSC en het bedrijfsleven. Action et Communication organiseert de kiescampagnes van plaatselijke PSC-politici. Voorts verzorgt het bedrijfje ook de toeristische exploitatie van de Basiliek van Koekelberg. Met Patyco is Xavier actief in de distributie van tickets voor parkeergarages en autosnelwegen in Frankrijk. Zijn Power Corporation of Belgium is een pas opgestart bedrijf voor software.

Het huwelijk van Mathilde d’Udekem met kroonprins Filip leidt naar een sterke alliantie met de Coburgs. Vier december 1999 zal boeiende gevolgen hebben voor de d’Udekems, aan beide zijden van de taalgrens. De recente promotie tot graaf van de drie broers en hun nakomelingen is wellicht maar het begin.

WILLY VAN DAMME