5 JAAR NA 9/11… EN 12/11

Vijf jaar na de terroristische aanslagen in New York tekent zich een aardverschuiving af: de Verenigde Staten zijn hun leidende rol aan het verliezen, terwijl China sneller dan verwacht een supermacht wordt. 2001 was immers niet alleen het jaar van 9/11, maar ook van 12/11.

Het waren verrassend elegante gebouwen. Aan de buitenkant waren ze glad en fijn afgewerkt. Je duizelde al als je van de voet naar boven keek. De ingang was groots en kil, en als bezoeker raakte je meteen onder de indruk van de liften. Ik ben nooit veel hoger geraakt dan de middelste etage, maar daar was het uitzicht al overweldigend – alleen mocht je geen hoogtevrees hebben. Om goed naar buiten te kijken, moest je jouw hoofd wat tussen de buitenste steunbalken wringen. Ze creëerden langgerekte nissen waarin de hoge ramen stonden. Het was op deze stalen buitenconstructie dat de Twin Towers steunden, en dat bleek net hun kwetsbare plek op 11 september 2001.

WTC en WTO. De omvangrijke materiële schade van de aanslagen op 11 september 2001 hebben de Amerikanen min of meer kunnen becijferen. Maar op economisch vlak is de schade vijf jaar na het drama nog steeds niet duidelijk.

Officieel onderzoek (1) heeft wel aangetoond dat de Amerikaanse economie eigenlijk al sinds maart 2001 in een recessie zat. Een recessie die het land al in november 2001 te boven was gekomen, zo bleek later. De recessie van 2001 was dus bijna afgelopen op het moment van de aanslagen – en dus zeker niet het gevolg ervan.

De meeste economen zullen 9/11 als de belangrijkste gebeurtenis van 2001 aanstippen. Maar hét kantelpunt voor de wereldeconomie dat jaar was niet 9/11, maar wel 12/11. Op 11 december 2001 trad China immers toe tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO), na de langste onderhandelingen ooit: vijftien jaar. Sindsdien bepaalt China in toenemende mate de wereldeconomie. De verdrievoudiging van de olieprijzen sinds 2001 heeft bijvoorbeeld veel meer te maken met de stijgende vraag vanuit China dan met het terrorisme.

Twin Towers, twin deficits, twin bubbles. Om het terrorisme te bestrijden, maakten de VS op een erg agressieve manier gebruik van hun economische wapens: de rente en de overheidsuitgaven. Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve), verlaagde tussen september en eind 2001 de rente met bijna 2 %.

Het was die economische politiek die na 2001 de twin deficits in de VS deed oprijzen. Vooral het externe financieringstekort van de VS is sindsdien sterk opgelopen. Vandaag bedraagt het bijna 7 % van het bruto binnenlands product (bbp), een fenomeen waar ook China sinds 2001 een belangrijke rol in speelt: China is immers een van de grootste financiers van de Amerikaanse schulden.

Het is ironisch te moeten vaststellen dat ‘WTC’ en ‘WTO’ in hetzelfde jaar hebben plaatsgevonden, en beide op de elfde dag van de maand. En het is nog ironischer dat 9/11 de neergang van de VS op militair, politiek en economisch vlak heeft geaccentueerd, terwijl 12/11 de opgang van China op al deze vlakken markeert.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de beleggers de Chinese munt beginnen te verkiezen boven de Amerikaanse munt (zie grafiek links). De renmimbi werd vorig jaar losgekoppeld van de Amerikaanse dollar, en sindsdien merk je dat de waarde van de Amerikaanse dollar afbrokkelt tegenover de Chinese munt. De jongste tijd is dat proces zelfs lichtjes versneld. Het lijkt me vrij waarschijnlijk dat de Chinese munt in de nabije toekomst substantieel in waarde zal toenemen. Een appreciatie die de (overdreven) 50 % depreciatie van 1994 zelfs grotendeels ongedaan kan maken.

Ook vanuit Europees perspectief is de machtsverschuiving nu erg zichtbaar (zie grafiek). In 2001 bedroeg de Europese import vanuit China nog maar een derde van die vanuit de VS. In 2005 was de verhouding al in evenwicht, en in 2006 is China de VS voorbijgestoken als belangrijkste importland voor de EU.

Opmerkelijk daarbij is dat de opkomst van China mogelijk is gemaakt door de excessen in de VS. Want het is de Amerikaanse consument die de belangrijkste klant van China Inc is. Tegelijk zorgt China ervoor dat de onevenwichten gefinancierd worden en blijven bestaan. China en de VS zijn dus als Siamese tweelingen waarvan de excessen samen groeien. Dat betekent echter ook dat een eventuele harde landing van de VS wel eens onverwachte gevolgen kan hebben voor China.

De echte schade van de aanslagen. De terroristische aanslagen hebben maar een tijdelijke en beperkte impact gehad op de Amerikaanse economie. De grootste schade is er gekomen door de overdreven Amerikaanse beleidsreactie op economisch vlak. Zonder 9/11 waarschijnlijk geen vastgoedbubbel, geen kredietbubbel en geen oplopende twin deficits. Zonder 9/11 zou de Amerikaanse centrale bank een langere recessie hebben aanvaard. Heel wat excessen zouden nooit hun huidige omvang hebben aangenomen, en de wereldeconomie zou vandaag meer in evenwicht zijn.

De volgende groeivertraging zal daardoor ook pijnlijker zijn, als een economische echo van de aanslagen van 11 september.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) http://www.nber.org/cycles/recessions.html

Geert Noels