4 stromen van illegale wapens in België: waarom is het zo makkelijk om eraan te geraken?
Ons land reageert geschokt op de terreuraanslag van maandagavond in Brussel, waarbij twee supporters van de Zweedse nationale ploeg koelbloedig werden neergeschoten met een oorlogswapen. Hoe geraken terroristen zo makkelijk aan illegale wapens in België? Expert Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut legt het uit.
Maandagavond speelden de Rode Duivels een thuiswedstrijd tegen Zweden. Het was een EK-kwalificatiematch met groepswinst als inzet. Maar die inzet verbleekte bij het drama dat zich een uur voor aanvang van de match had afgespeeld in Brussel, waarbij twee Zweedse supporters het leven lieten.
De vermoedelijke dader is een Tunesische man die illegaal in ons land verbleef. Hij was bekend bij de politie, onder meer vanwege radicalisering. Zijn precieze motief is nog niet helemaal duidelijk. Alles wijst erop dat de dader de voetbalfans neerschoot met een semiautomatisch wapen. Meer bepaald een Amerikaans wapen va het type AR-15. Dinsdagochtend heeft de politie de vermoedelijke dader in een café neergeschoten. Hij is overleden aan zijn verwondingen.
Wapens onderschat
Nils Duquet is de directeur van het Vlaams Vredesinstituut en een expert in Europees wapengeweld en wapensmokkel. Hij vreest dat onderzoek naar de afkomst van het wapen van ondergeschikt belang zal zijn voor de politie. Dat is volgens hem een veelvoorkomende fout in ons veiligheidsapparaat.
‘Als de basisinformatie ontbreekt om wapenhandel met potentiële daders in verband te brengen, dan kunnen kwaadwilligen makkelijk aan wapens geraken’
Nils Duquet, directeur Vlaams Vredesinstituut
“Vaak probeert men de criminele feiten uit te spitten, maar onderzoekt men de bron van het wapen niet. Europa maakt van de strijd tegen de illegale wapenhandel een prioritair veiligheidsthema. De bedoeling is illegale wapenhandel in kaart te brengen. Dat werkt in veel landen. Alleen in België wordt dat beleid niet gevolgd. Dat heeft ook met de capaciteit van onze politiediensten te maken. Het is een probleem dat het voorbije decennium is ontstaan, doordat te weinig in onze politiediensten werd geïnvesteerd.”
Duquet legt de gevolgen van dat probleem bloot aan de hand van de recente aanslag in Brussel. “De vermoedelijke dader was bekend bij de politiediensten. Op het moment dat hij op zoek gaat naar illegale wapens, treedt hij uit de schaduw. Zodra dat gebeurt, moeten alle alarmbellen afgaan bij de politiediensten. Maar als die basisinformatie ontbreekt om wapenhandel met potentiële daders in verband te brengen, dan kunnen kwaadwilligen makkelijk aan wapens geraken.”
Traceermethoden
Duquet legt uit hoe het traceren van illegale wapens verloopt. “De meeste vuurwapens komen uit een legaal circuit en hebben een serienummer. De politie probeert daarmee te achterhalen op welk punt het wapen uit het legale circuit is gehaald.”
‘Er is sprake van een vicieuze cirkel van meer geweld en wapens’
Nils Duquet, directeur Vlaams Vredesinstituut
“Een tweede manier om te traceren is met een ballistisch onderzoek: door met het wapen te schieten is het mogelijk de sporen op het wapen vergelijken met informatie uit de databank. Zo zien politiediensten waar het wapen eerder werd gebruikt.”
Meer wapenstromen
De expert zag de markt van illegale wapens de voorbije jaren sterk veranderen. “Het is alleen maar makkelijker geworden voor individuen om aan illegale wapens te komen. Vroeger waren illegale wapens vaak in het bezit van grotere criminele organisaties via heel specifieke contacten. Er werd ook minder mee geschoten om onder de radar van de politie te blijven.”
“Er zijn vandaag meer stromen van illegale wapens in ons land, waardoor de kleine en vaak jonge crimineel er makkelijker aankomt. Er zijn minder connecties nodig. Die jonge criminelen handelen als individu en gaan wapens ook vaker gebruiken dan criminele organisaties. Zo ontstaat een vicieuze cirkel van meer geweld en wapens.”
Duquet schetst voor Trends de verschillende stromen van illegale wapens in België.
1. Het voormalige Joegoslavië
In de jaren negentig tot en met 2001 werden in de Balkan oorlogen uitgevochten, die uiteindelijk leidden tot de verdeling van het voormalige Joegoslavië. “De erfenis van die oorlogen is dat er vandaag nog altijd oorlogswapens in Brussel circuleren. Dat komt omdat zulke wapens in de voorbije tien tot vijftien jaar vaak werden verkocht. Er is nu vrede in die landen. In West-Europa en Scandinavië brengen die wapens het meeste op. Het zijn ook duurzame producten.” Vaak gaat het om vuurwapens, maar ook om automatische wapens.
Volgens Duquet worden nog altijd veel wapens van Joegoslavische afkomst in beslag genomen. De wapens waarmee op 7 januari 2015 in Frankrijk een aanslag werd gepleegd op de redactie van het weekblad Charlie Hebdo, waren bijvoorbeeld van daar afkomstig.
2. Het voormalige Tsjecho-Slowakije
Een tweede stroom komt van het voormalige Tsjecho-Slowakije, waar een bedenkelijke beslissing van de overheid heeft geleid tot illegale wapenhandel. “De overheden van Tsjechië en Slowakije hadden nog grote hoeveelheden oude vuurwapen en stonden voor een aantal keuzes. Men overwoog onder meer de wapens onder de bevolking te laten vernietigen of te verkopen aan Afrika. Uiteindelijk is besloten ze te laten neutraliseren. Mensen konden ze dan bijhouden als een aandenken en konden ze eventueel aan de muur hangen”, legt Nils Duquet uit.
“Het probleem daarmee is dat met zo’n onschadelijk gemaakt wapen nog altijd een overval kan worden gepleegd. Daarnaast werd het neutraliseren van wapens slecht uitgevoerd, waardoor ze makkelijk weer geactiveerd konden worden. Er is uiteindelijk ingegrepen, nadat was gebleken dat dergelijke wapens gebruikt werden bij terroristische aanslagen in Europa. Maar het kwaad was geschied.”
Wapens uit het Midden-Oosten?
Het klinkt misschien aannemelijk dat jihadistische terroristen wapens gebruiken die ze rechtstreeks uit Syrië of een ander conflictgebied hebben gesmokkeld. Maar de realiteit is dat dat zelden voorkomt.
“Het is veel moeilijker om die wapens tot hier te brengen dan om van de bestaande netwerken gebruik te maken”, legt expert Nils Duquet uit. “Bovendien worden die wapens nog volop door terreurorganisaties gebruikt in de betreffende conflictgebieden.”
Jihadistische terroristen maken ook zelden gebruik van het netwerk van hun terreurgroep om aan wapens te komen. “We mogen de mate van organisatie van die terreurgroepen niet overschatten. Terroristen worden buiten het conflictgebied meestal aan hun lot overgelaten. Ze krijgen wel vaak de instructie om terroristische motieven te verbergen bij de aankoop van illegale wapens.”
3. Turkse alarmpistolen
Alarmpistolen vuren geen kogels af, maar werken met knalpatronen. Ze worden onder meer gebruikt bij de start van tal van sportwedstrijden of om dieren te verjagen. In verschillende Europese landen waren alarmpistolen tot voor kort vrij verkrijgbaar, meestal afkomstig uit Turkije.
Volgens de expert in illegale wapensmokkel zijn ze betrekkelijk goedkoop en worden ze daardoor vaak door jongeren online aangekocht. Maar vooral: “Ze kunnen vrij gemakkelijk tot echt functionerende wapens worden omgebouwd.”
4. Smokkel en printen van onderdelen
Een nieuwer fenomeen is de smokkel van onderdelen. “In de Verenigde Staten zijn bepaalde onderdelen van wapens te koop zonder vergunning. Die worden geleverd in postpakketten. Op die manier worden verschillende onderdelen van meerdere bronnen samengebracht tot een werkend vuurwapen”, aldus Nils Duquet.
De 3D-printer speelt daarbij ook een rol, want er worden in Europa steeds meer onderdelen en wapens die geprinte onderdelen bevatten, in beslag genomen.
Wapens uit Oekraïne?
De vrees is dat de oorlog in Oekraïne zal leiden tot een nieuwe stroom van illegale wapens, op het moment dat er een einde komt aan de Russische invasie. Maar expert Nils Duquet stelt duidelijk: “Op dit moment is er nog geen weet van illegale wapensmokkel.”
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier