2024 was recordjaar voor files: wanneer verliest u de meeste tijd?

Druk verkeer, aanhoudend nat weer, veel ongevallen en hinder door grote werven op belangrijke routes hebben ervoor gezorgd dat het aantal dagen met meer dan 200 kilometer file op de Vlaamse snelwegen vorig jaar opvallend hoog lag. Dat maakt van 2024 een filerecordjaar, blijkt maandag uit het jaarverslag van het Vlaams Verkeerscentrum. Dit zijn de belangrijkste vier lessen uit het rapport.

1. Het recordjaar voor files in cijfers

Er waren vorig jaar 60 dagen met meer dan 200 kilometer file. In twee jaar is dat aantal dagen daarmee zowat verdrievoudigd. In 2024 stond er tijdens een gemiddelde ochtendspits op de Vlaamse snelwegen 159 kilometer file, ‘s avonds 145 kilometer. Een jaar eerder was dat nog respectievelijk 151 kilometer en 132 kilometer. November 2024 was de zwaarste filemaand ooit.

Vooral in de regio Brussel nam de filezwaarte (de filelengte vermenigvuldigd met de fileduur) vorig jaar sterk toe, onder meer door wegwerkzaamheden op de Brusselse ring. In vergelijking met 2023 ging het om een toename met 17 procent in de ochtendspits en met 29 procent in de avondspits.

Antwerpen blijft desalniettemin de regio met de grootste filedruk. Ook daar werden de files op de snelwegen vorig jaar zwaarder: +7 procent tijdens de ochtend en +13 procent tijdens de avond. Weggebruikers in Antwerpen en Brussel verliezen volgens het Vlaams Verkeerscentrum minstens een vijfde van hun reistijd in de file.

De ochtendspitsen op dinsdag en donderdag bleven de momenten met de langste ochtendfiles. “Opvallend is dat vorig jaar ook de filedruk op maandagochtend flink toenam”, zegt Peter Bruyninckx, woordvoerder van het Vlaams Verkeerscentrum. “Zeker in de regio Gent is het verschil tussen maandagochtend en de spitsen op dinsdag en donderdag verdwenen.” Een verklaring daarvoor zou volgens het Verkeerscentrum kunnen zijn dat werknemers opnieuw vaker naar kantoor gaan.

Op basis van de eerste cijfers voor 2025 lijkt er weinig beterschap in zicht. “We zien dat we nooit eerder bij de start van een nieuw jaar zulke hoge filecijfers hadden als dit jaar”, zegt Bruyninckx. “2025 gaat dus door op het elan van vorig jaar. Net zoals tien van de twaalf maanden vorig jaar, braken ook januari en februari 2025 records: ze waren de zwaarte filemaanden januari en februari sinds de start van onze metingen in 2011.” Door droog en mooi weer liet maart 2025 minder zware filecijfers optekenen dan dezelfde maand vorig jaar, maar toch blijft ook maart volgens Bruyninckx “een zeer pittige filemaand: de op twee na zwaarste maand maart ooit.”

Moeten we meer geld vrijmaken om het fileprobleem aan te pakken? Mobiliteitsexpert Kris Peeters denkt van niet. Hij vindt dat we al te veel geld en andere middelen blijven investeren in het faciliteren van verkeer waarvan we zeggen dat we er eigenlijk minder van willen. Dat zijn middelen die we niet meer kunnen investeren in het oplossen van mobiliteitsarmoede, zoals een beter openbaar vervoer en veilige fietspaden. Dat benadrukte hij vorig jaar in een interview met Trends.

Peeters noemt de filezwaarte daarom “een zeer relatief probleem” – er zijn grotere problemen met onze mobiliteit, vindt hij. “Door zo op de files te focussen, leggen we de verkeerde accenten. De structurele file van elke dag is een geproblematiseerde wachtrij. Je komt wat later aan dan je zou willen. Dat is een keuze die mensen maken. Ze weten dat op voorhand, dus ze hebben de afweging gemaakt dat het hen die tijd waard is. Vervelender zijn de incidentfiles, die niet voorspeld zijn maar het gevolg van ongevallen, weersomstandigheden of wegenwerken.”

2. Nooit eerder zoveel hinderongevallen op snelwegen

Ook het aantal ongevallen brak vorig jaar records. Nooit eerder hebben de verkeersleiders van het Vlaams Verkeerscentrum zoveel hinderongevallen moeten verwerken als in 2024. En ook voor ongevallen lijkt uit de eerste cijfers voor 2025 voorlopig geen beterschap in zicht: januari en februari kenden nooit eerder zoveel hinderongevallen per werkdag als dit jaar.

Gemiddeld vonden er vorig jaar op de Vlaamse snelwegen 26 hinderongevallen per werkdag plaats. De piek lag in de maand november, met gemiddeld 33 hinderongevallen per werkdag. Het gaat om ongevallen waarbij een snelweg deels of volledig versperd raakte of afgesloten moest worden.

Het gemiddelde aantal hinderongevallen vertoont volgens het Vlaams Verkeerscentrum een bijna continu stijgende trend, van 15 per dag in 2012 naar 24 per dag in 2019. Ten gevolge van de coronamaatregelen was er een sterke afname naar 16 per dag in 2020, gevolgd door opnieuw een toename vanaf 2021. In 2023 was dat opnieuw gestegen naar 25. 

Die stijging heeft zich doorgezet in 2024, naar een record van gemiddeld 26 ongevallen per werkdag (buiten de schoolvakantie). Het Verkeerscentrum geeft wel aan dat de stijging sinds 2012 mee verklaard zou kunnen worden door een verbeterde registratie.

Op zaterdag en zondag varieert het aantal hinderongevallen op de Vlaamse snelwegen doorgaans tussen negen en twaalf. Na een daling in 2020, zit het aantal ongevallen sinds 2021 tijdens het weekend weer op hetzelfde niveau als voor de coronapandemie. In 2024 is het aantal geregistreerde ongevallen per weekenddag wel iets gedaald ten opzichte van 2023.

Het hoogste aantal ongevallen wordt volgens het Verkeerscentrum waargenomen in de regio Antwerpen, gevolgd door de regio Brussel.

3. Ongevallen op snelwegen worden sneller afgehandeld

Hoewel een stijging van het aantal ongevallen slecht nieuws is, slagen de hulpdiensten er wel in het verkeer sneller op gang te brengen. De voorbije tien jaar lag de afhandelingsduur van ongevallen op werkdagen nooit lager dan eind 2024 en dit voorjaar. In de voorbije maand maart nam een gemiddelde afhandeling 40,45 minuten in beslag. In maart 2021, vier jaar geleden, was dat nog 49,45 minuten.

Volgens Peter Bruyninckx is de snellere afhandelingsduur te danken aan de inspanningen van het Agentschap Wegen en Verkeer, het Vlaams Verkeerscentrum, de wegpolitie, de hulpdiensten en de FAST-takelaars om kort op de bal te spelen bij incidenten.

“Onze verkeersleiders volgen de snelwegen constant op en reageren meteen bij problemen, onder meer door dadelijk de politie te verwittigen”, aldus Bruyninckx. “Stellen de verkeersleiders een incident vast, dan zullen ze de omgeving ook meteen beveiligen met hun dynamische signalisatie, zodat politie en hulpdiensten veilig en efficiënt hun werk op het terrein kunnen doen. Dat loont.”

4. Antwerpse ring blijft drukste snelweg

Nog blijkt uit het rapport dat de Antwerpse ring (R1) van de Vlaamse snelwegen nog steeds het meeste verkeer verwerkt. De buitenring tussen Borgerhout en Antwerpen-Oost spande vorig jaar opnieuw de kroon, met ruim 126.000 voertuigen per werkdag. In de top tien van drukste wegsegmenten op de Vlaamse snelwegen stonden vorig jaar negen plaatsen van de Antwerpse ring. De Brusselse ring (R0) kwam in de rangschikking van drukste wegsegmenten één keer voor, pas op de negende plaats, met een kleine 100.000 voertuigen per werkdag op het gedeelte tussen Wemmel en het UZ Jette.

Wanneer niet gekeken wordt naar drukte, maar naar verzadigingsgraad (hoe het verkeersvolume zich verhoudt tot de beschikbare wegcapaciteit), is het beeld anders. In de top tien van meest verzadigde wegsegmenten worden de eerste acht plaatsen ingenomen door wegsegmenten van de Brusselse ring. De rangschikking wordt aangevuld met twee plaatsen op de Antwerpse ring.

Wegsegmenten met een hoge verzadigingsgraad zijn bijzonder kwetsbaar voor het ontstaan van files, omdat er geen of slechts beperkte restcapaciteit beschikbaar is, klinkt het in het jaarrapport van het Vlaams Verkeerscentrum.