De Matterhorn als muze: Alpina vergeet zelfs na 140 jaar haar roots niet

watch style

Het horlogemerk Alpina vierde zijn 140ste verjaardag op een plek waar het zich thuis voelt: hoog in de Alpen.

Tekst / Ben Herremans FOTO / Getty

De kabellift schommelt, schokt en siddert, en soms hapert hij. Dan bengelt hij hoog in de lucht, onderweg tussen twee pylonen. Aan boord van de gondola wordt de adem ingehouden, diep beneden in het dal vinden de ogen nog net, als in een duizeling, de vlek waarin Zermatt is verkleind, het mondaine Zwitserse dorp en skisresort, dat tegen de grens van Italië aanschurkt en aan de voet van de Matterhorn ligt. Daar doemt hij op, majestueus, als een piramide tussen de bergen. De Matterhorn. Zijn top verstopt in de wolken. Maar zijn flanken met beurtelings ijsvlakten en rotspartijen toont hij gewillig. Bijna rakelings langs de Matterhorn kruipt de kabellift de Trockener Steg op, die ook wel de Mini-Matterhorn wordt genoemd. 2.929 meter hoog houdt de kabelbaan halt in het eindstation.

Behalve de ijle lucht beneemt ook het zicht op de Matterhorn de adem. Hij is met zijn 4.478 meter niet de hoogste berg van de Alpen (de Mont Blanc bijvoorbeeld reikt 4.809 meter hoog), maar met veel voorsprong de mooiste, met zijn mythische vorm. Een bedrieglijke berg. Door zijn egale aanblik lijkt hij relatief makkelijk te beklimmen, maar al meer dan vijfhonderd mensen lieten er het leven. De meesten liggen begraven op het kerkhof van Zermatt. Boven op de Trockener Steg bevindt zich het Matterhorn Test Center. Daar verzamelde het horlogemerk Alpina in juni de internationale pers om zijn 140ste verjaardag te vieren.

EEN BAND MET DE BERGEN

De naam verklapt het. Alpina heeft een band met de Alpen. Samen met enkele vrienden-­bergbeklimmers richtte Gottlieb Hauser in 1883 de Schweizerische Uhrmacher Corporation
op – de naam werd wat later omgevormd tot Union Horlogère S.A.. De ambitie: het ideale horloge voor bergbeklimmers ontwerpen en produceren. Een ongebruikelijke benadering in de early days of watchmaking, waarin merken vooral op snelheid (fietsen, auto’s, motors, vliegtuigen) en complicaties mikten. Hauser draaide de redenering om. Hij meende dat een horloge eerst goed moest functioneren, het liefst ook in ruige omstandigheden, vooraleer men over ingewikkelde nevenaspecten kon ­beginnen na te denken.

Ongewoon was ook de methodiek van Hauser en zijn kompanen. De coöperatieve zwoer bij assemblage. In de omgeving van de Zwitserse tweetalige stad Biel/Bienne bouwden ze een netwerk van specialisten uit, die de componenten leverden – bijvoorbeeld, J. Staub & Co de kalibers – in het atelier van Union Horlogère stelde men met al die onderdelen het ultieme horloge samen. Ze vergeleken het graag met ­alpinisme: bergbeklimmers zijn met een touw aan elkaar verbonden, ze opereren in groep.

Nog altijd vereenzelvigt Alpina zich met de ­Alpen in het algemeen en met bergen in het bijzonder. Niet toevallig sluit het partnerschappen met wintersportorganisaties en
vist het in die vijver merkambassadeurs op. Trends Style sprak in Zermatt met Max Palm, het Zweedse supertalent in freeride skiing, ­afdalingen waarbij de deelnemers zelf hun ­lijnen mogen kiezen. Niet voor doetjes. “Ik vind alpineskiën verschrikkelijk saai”, blaast Palm schalks. Maar het gevaar? Hij lacht verontschuldigend: “Oké, er vallen al eens doden.”

EEN LEGER KLANTEN

In 1890 trad Union Horlogère naar buiten met zijn eerste ontwerpen, in 1900 toonde het zijn in-house kalibers op de Wereldtentoonstelling in Parijs. Een jaar later registreerde het merk zich onder de naam Alpina. Rond die tijd raakte ook het logo in gebruik: een rode driehoek rond een cirkel, de driehoek geeft gestileerd gestalte aan de Matterhorn.

Alpina’s reputatie van betrouwbare robuustheid loodste het merk in de belangstelling van een specifiek type gebruiker: het leger. In 1913 kocht de Duitse zeemacht chronometers van Alpina, in 1921 volgden meerdere luchtmachten dat voorbeeld. Het merk ontwikkelde immers niet alleen uurwerken voor bergbeklimmers (de ‘Alpiners’), maar ook voor andere terreinen: water (de Seastrong-collecties) en lucht (de Startimer-lijn).

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog had Alpina ongeveer tweeduizend resellers in heel Europa, maar ook in verder gelegen oorden
als Santiago de Chili. Als gevolg van die ­internationale expansie verstrekte Alpina in 1926 als een van de eerste horlogemerken een internationale waarborg.

DE UITVINDING VAN HET SPORTHORLOGE

Maar na twintig jaar met een vooral militaire ­focus wilde Alpina een breder publiek bereiken. Hauser lanceerde in 1938 een horloge dat schok- en waterbestendig, roestvrij en niet-magnetisch was – de vier kenmerken van een horloge dat ­legendarisch zou worden als de Alpina 4. Met dat uurwerk legde het merk de fundamenten van het concept van sporthorloges. Later (1969) werden die vier karakteristieken uitgebreid naar tien, en zag de Alpina 10 het licht.

Was Alpina het enige merk dat sporthorloges had? Nee, maar het pionierde wel in sterke ­storytelling en marketing, om het sporthorloge als genre aantrekkelijk te maken voor de massa. In de jaren veertig organiseerde het jaarlijks een congres waarop het retailers, verzamelaars en journalisten uitnodigde. Op het event voor de zestigste verjaardag van Alpina gaven in 1943 (in volle oorlog) tweeduizend gasten ­present.

Toch verloor het label de voeling met de actualiteit van de horlogerie. Tussen 1970 en 2000 bleef Alpina trouw aan zijn traditionele keuzes, moest het verliezen incasseren en werd een sleeping beauty: twintig jaar lang was het feitelijk inactief. Alpina moest opnieuw uitgevonden worden, en dat gebeurde in 2002 met de overname door Aletta en Peter Stas, ook al ­eigenaars van Frederique Constant. Een jaar ­later werd de wedergeboorte officieel bekrachtigd op de horloge- en juwelenbeurs Basel­world. Nog eens twee jaar verder verscheen
de Alpiner Extreme, vandaag hun troefkaart.

HISTORISCH KALIBER

Voor zijn 140ste verjaardag onthulde Alpina
in Zermatt een horloge uit zijn prestigieuze erfgoed. Geen vernieuwde editie, maar het ­origineel: het kaliber 490 uit 1938. CEO Oliver van Lanschot Hubrecht doet het verhaal.
“Een drietal jaar geleden nam iemand contact met me op. Hij had originele 490-kalibers aangetroffen bij een retailer die zijn zaak sloot. Natuurlijk had ik belangstelling. “Stuur er maar eens een op, dan check ik dat”, antwoordde ik. Ik wist niet wat ik moest verwachten, maar alleszins niet veel. Maar ik ontving een prachtig kaliber, nog in het originele ­verpakkingspapier. Ik liet het controleren
door een van onze horlogemakers, die zei: “Het is nog als nieuw, het werd nooit gebruikt.” ­Uiteraard kocht ik het hele lot, met het idee er later iets mee te doen. En er was geen betere gelegenheid dan deze 140ste verjaardag. Is het niet ideaal die te vieren met een nieuw model, dat letterlijk een stukje geschiedenis bevat?”

De authentieke 490-kalibers verschijnen in twee uiterst beperkte series van veertien horloges met een zilveren kast. De Heritage Carrée Mechanical 140 Years bestaat in twee versies: met een zwarte en met een zilveren wijzerplaat. Een eresaluut aan een van de belangrijkste polshorloges uit de geschiedenis van Alpina.

www.alpinawatches.com