Belfius-CEO Marc Raisière: ‘Met de staatsbon concurreren is simpelweg onmogelijk’

De succesvolle staatsbon heeft de banken pijn gedaan. Belfius zag 3,5 miljard euro spaargeld wegvloeien, de hele sector bijna 22 miljard. “We moeten aandachtig zijn voor de keerzijde van het succes van de staatsbon en vermijden dat er een bankencrisis veroorzaakt wordt”, zegt Marc Raisière, de CEO van Belfius.

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) beleefde vorige week zijn moment de gloire. De staatsbon die de banken moest aanzetten om de spaarrente te verhogen, bracht bijna 22 miljard euro in het laatje. De minister die vijf jaar zonder resultaat aan een fiscale hervorming werkte, werd plots gekroond tot patroonheilige van de spaarders. Het magazine Knack nomineert hem daarom als de volgende kandidaat-premier. Dat de staatsbon zijn eigenlijke doel niet bereikte – de banken trokken de spaarrente niet op – werd met de mantel der liefde toegedekt.

Maar dat de staatsbon de banken pijn gedaan heeft, is onmiskenbaar. Ze zagen bijna 10 procent van de Belgische spaardeposito’s, hun goedkoopste financieringsbron, wegvloeien. Marc Raisière (60), de CEO van Belfius, waarschuwt dan ook voor de gevolgen: “Ik heb begrip voor minister Van Peteghem. Hij stond onder zware druk. Dat de staatsbon een succes werd, is logisch, gezien de geboden rente, de verlaagde roerende voorheffing en de enorme mediabelangstelling. Maar nu moeten we waakzaam zijn en geen overhaaste beslissingen nemen. Eind dit jaar een nieuwe staatsbon tegen dezelfde condities lanceren zou geen goed idee zijn.”

Waarom? Zullen er banken in de problemen komen?

MARC RAISIERE. “Belfius heeft 3,5 miljard euro spaargeld verloren. Wij kunnen dat aan. De meeste grootbanken hebben een gediversifieerd inkomstenmodel en sterke liquiditeitsbuffers, waardoor ze goed gewapend zijn. Maar de banken die leven van de transformatie van deposito’s in kredieten, zijn kwetsbaarder voor een deposito-uitstroom. Als banken in de problemen komen, is dat bijna altijd het gevolg van een liquiditeitscrisis. Wat we absoluut moeten vermijden, is dat er een bankencrisis veroorzaakt wordt.”

Waarom trok Belfius de rente op zijn spaar- of termijnrekeningen niet op? Dan zouden de deposito’s wellicht niet naar de staatsbon gevloeid zijn.

RAISIERE. “Wij konden gewoon niet concurreren tegen de staatsbon. We worden geconfronteerd met een inverse rentecurve. De kortetermijnrente is hoger dan de langetermijnrente. Om netto dezelfde rente als de staatsbon te kunnen afficheren, hadden we 4 procent bruto of meer moeten bieden. Dat geld hadden we dan tegen een lagere rente moeten investeren in kredieten op gemiddeld zeven tot tien jaar. Stel dat de kortetermijnrente volgend jaar nog zou stijgen, dan hadden we in de problemen kunnen komen. We zijn in dit huis de lessen van Dexia echt niet vergeten. Als bestuurder van een bank ben ik persoonlijk en strafrechtelijk aansprakelijk voor de beslissingen. Daarom zeg ik duidelijk: dat gaan we niet doen.”

We zijn in dit huis de lessen van Dexia echt niet vergeten

Waarom kunnen challengers als Santander en MeDirect wel hogere spaarrentes bieden, iets wat de vier grootbanken in België blijkbaar niet kunnen?

RAISIERE. “Omdat die twee banken in België enkel tot doel hebben spaargeld aan te trekken. Geld dat ze dan gebruiken voor investeringen in Spanje of Malta. Zaken die niet meteen de Belgische economie ten goede komen.

“De Belgische situatie kun je niet vergelijken met andere landen. Bijna alle Belgen hebben een woonkrediet met een vaste rente. Dat betekent dat de bank het renterisico op zich neemt. In andere landen, zoals Spanje of Italië, werken banken met een variabele rente. Daardoor profiteren ze ten volle van de gestegen rente.”

Hebben de banken het onheil niet over zichzelf afgeworpen? Ze hadden vroeger de spaarrente kunnen optrekken.

RASIERE. “Wij waren de eerste bank die zowel eind vorig jaar als in juni dit jaar aankondigde de rente op spaarrekeningen te verhogen. Normaal doet de marktleider (BNP Paribas Fortis, nvdr) dat, maar daar hebben we niet op gewacht. Daar is geen politieke beïnvloeding bij komen kijken. Wij vertrekken bij Belfius altijd vanuit onze missie en waarden. Op basis daarvan oordeelden we dat het fair was om onze spaarders beter te vergoeden. Vergeet niet dat wij het als onze maatschappelijke rol beschouwen om de bank van de OCMW’s te zijn en dat we veel kwetsbare personen bedienen. Dat kost geld, en dat geld moeten we ergens halen. Waarmee ik wil zeggen: als financiële instelling moeten wij uitkijken hoever we kunnen gaan in de verhoging van de spaarrente. Er moet een evenwicht zijn tussen producten die geld opbrengen en producten die geld kosten.”

U was de eerste om de spaarrente op te trekken, maar met 0,9 procent op een klassiek spaarboekje bent u nog niet echt genereus voor de klant.

RAISIERE. “Als Belfius de spaarrente verhoogt, geldt dat voor alle klanten en alle rekeningen. Dat is niet bij iedereen zo. Bij sommige banken (onder meer BNP Paribas Fortis en ING België, nvdr) moet je een nieuwe rekening openen om van de hogere spaarrente te genieten en worden er limieten gesteld. Dat vind ik fundamenteel unfair. Wij hebben die discussie gevoerd in het directiecomité en beslist dat niet te doen, omdat het oneerlijk is tegenover de klanten. Ik vind dat de FSMA of de overheid zouden moeten verplichten dat renteaanpassingen gelden voor àlle spaarrekeningen. Daar ligt volgens mij het echte probleem van deloyale concurrentie. Ik pleit voor een betere regulering en een complete transparantie over de modaliteiten van de spaarrekeningen.”

Wij besteden tientallen miljoenen aan cyberbeveiliging en nu bekritiseert men ons omdat we voorzichtig zijn

Bent u van plan de spaarrente dit jaar nog te verhogen?

RAISIERE. “Het is niet uitgesloten dat we eind dit jaar nog iets doen voor de spaarder. Maar we moeten voorzichtig zijn. Onze beslissing hangt van zoveel dingen af, waaronder de houding van de Europese Centrale Bank (ECB) de komende maanden. Ik vrees een beetje dat als de ECB de rente blijft verhogen, we afstevenen op een recessie. En dat kan een belangrijke impact hebben op sommige sectoren. Commercieel en residentieel vastgoed bijvoorbeeld hebben het nu al lastig. Als daar nog eens een renteverhoging en een recessie bovenop komen, kan het problematisch worden. Belfius zet een groot deel van zijn covidprovisie om in een provisie voor de mogelijke gevolgen van de inflatie en een recessie. Van de stroppenpot van 235 miljoen euro hebben we in het eerste halfjaar slechts 55 miljoen euro teruggenomen. De ECB zou er goed aan doen een rentepauze in te lassen, zo niet dreigt ze de economie te verstikken.”

Zit de ECB op een verkeerd spoor? De inflatie blijft hoog. Dan lijkt het toch normaal om de rente verder op te trekken?

RAISIERE. “Ik vind dat de ECB haar doelstelling van 2 procent inflatie moet loslaten. Die is volgens mij in de huidige omstandigheden onhaalbaar. Er zijn zoveel elementen die de inflatie zullen blijven aanvuren: de energietransitie, de herlokalisatie van de aanvoerketen, de vergrijzing… Allemaal zaken die de loonkosten omhoogstuwen en de inflatie in de hand werken. Een inflatiedoel van 2,5 of 3 procent lijkt mij veel realistischer.”

Zijn banken een gemakkelijk slachtoffer voor politici en de publieke opinie?

RAISIERE. “Het is in elk geval gemakkelijk om de sector te stigmatiseren. Vorige week wekte men de indruk dat de banken de staatsbon tegenwerkten met de limieten die we stellen op de bedragen die overgeschreven worden. Maar die limieten dienen precies om de klanten te beschermen tegen onlinefraude. Wij besteden tientallen miljoenen aan cyberbeveiliging en nu bekritiseert men ons omdat we voorzichtig zijn.”

Hakken op de banken lijkt opnieuw in de mode. Kun u zich daartegen verweren?

RASIERE. “De banksector heeft een communicatieprobleem. Men is vergeten dat we ons na de crisis van 2008 hebben aangepast aan de strenge regelgeving, dat we een lange periode van lage en zelfs negatieve rente overleefd hebben en dat we de digitale revolutie in goede banen geleid hebben. Ik ben trots op de transformatie die Belfius de voorbije tien jaar gerealiseerd heeft, maar ook in het algemeen dat we solide Belgische grootbanken hebben. Tijdens de covidcrisis hebben de banken moratoria toegekend aan de klanten en de overheidsbazooka ondersteund, zodat de kredietverlening op peil bleef. Sinds 2022 worden we, als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne en de hoge inflatie, geconfronteerd met een onverwachte en razendsnelle renteopstoot. Tegelijk is de langetermijnrente lager dan de korte, wat voor een bank verschrikkelijk is. We moeten er alles aan doen om die complexe problematiek beter uit te leggen aan het grote publiek.”

Men verwijt ons veel winst te maken, maar men begrijpt niet dat we die winst nodig hebben om ons kapitaal te versterken, zodat we kredieten kunnen verlenen

De perceptie is dat de banken, getuige hun recordwinsten, slapend rijk worden.

RAISIERE. “Belfius telt 112 miljard euro aan deposito’s. Die hebben we volledig geïnvesteerd in kredieten aan de Belgische economie. De winst komt vooral uit de liquiditeitsbuffer van 40 miljard die we aanhouden bij de ECB. De omstandigheden zijn op dit moment helemaal niet gunstig om te bankieren. De vraag naar woningkredieten is in het eerste halfjaar met 40 procent gedaald. De kredietmarges zijn nog nooit zo laag geweest als vandaag. Onze rentemarge zal heus niet meer stijgen.

“Men verwijt ons veel winst te maken, maar men begrijpt niet dat we die winst nodig hebben om ons kapitaal te versterken, zodat we kredieten kunnen verlenen. Banken financieren nu eenmaal de economie, en bij Belfius is dat de Belgische economie en vloeit het dividend bovendien naar de Belgische staat. Ook daar zit een maatschappelijk belang. Kijk, straks wordt een woning onbetaalbaar voor jongeren en gaat men ons verwijten dat we jongeren onvoldoende krediet verlenen. Maar tegelijk wil men ons verplichten het spaargeld royaal te vergoeden. Wel, bij een inverse rentecurve is dat niet mogelijk.”

Hebt u niet gewoon de onvrede van de spaarders onderschat?

RAISIERE. “Dat is precies de contradictie. Onze klanten zijn helemaal niet ontevreden. Integendeel. We peilen jaarlijks naar de tevredenheid bij tienduizenden klanten van Belfius. 94 procent van hen zegt tevreden of zeer tevreden te zijn. Maar de voorwaarden en de media-aandacht waren dermate dat de grote interesse voor de staatsbon de logica zelve was.”