Weg met het ziektebriefje? ‘Misbruik wijst op onmacht’

De afschaffing van het ziektebriefje voor één dag afwezigheid leidt niet tot grootschalig misbruik, stelt Securex. Waar dat wel gebeurt, is er vaak een onderliggend probleem dat bedrijven moeten aanpakken, zoals een gebrek aan dialoog en vertrouwen.

Begin juni kondigden de ministers Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Pierre-Yves Dermagne (PS) aan dat werknemers van ondernemingen met meer dan vijftig medewerkers geen medisch attest meer nodig hebben wanneer ze één dag door ziekte afwezig zijn. De werknemers kunnen wel maximaal drie keer per jaar afwezig zijn zonder ziektebriefje. Een rondvraag door Securex bij meer dan 1.100 werkgevers in Vlaanderen, Wallonië en Brussel leert dat meer dan de helft van de betrokken bedrijven (55,8%) resoluut tegen die afschaffing van het ziektebriefje is. Ruim 83 procent van de grotere bedrijven vraagt vandaag trouwens altijd een ziektebriefje bij één ziektedag.

Werkgevers verwachten misbruik

Van de grote bedrijven is slechts één op de vijf (19,7%) bereid de nieuwe maatregel te accepteren. Een kwart (24,5%) zegt de maatregel misschien te willen invoeren. De voornaamste reden? Meer dan drie op de vier werkgevers (76%) vrezen dat de nieuwe maatregel zal leiden tot een toename van het aantal afwezigheden van één dag.

Waarom zouden werknemers doen alsof ze ziek zijn? In heel wat banen stapelt het werk zich gewoon op tot de medewerker terug is. “Dat is zeker zo, al is het aantal banen waar het werk blijft liggen en niemand merkt dat iemand afwezig is in de minderheid”, zegt Elisabeth Van Steendam, manager wellbeing bij Securex.

“Wel toonden we al eerder aan dat er doorgaans weinig misbruik is bij afwezigheid door ziekte. Slechts 12 procent van alle werknemers heeft zich ooit al ziek gemeld om andere motieven dan zijn gezondheid: bij 8 procent was dat eenmalig en bij 4 procent meerdere malen.” Een ziek gezinslid, nood aan recuperatie en de moeilijke combinatie van werk en privé zijn de belangrijkste redenen die werknemers opgeven voor deze ziektemeldingen.

Van controleren naar vertrouwen

Vooral de organisaties met een cultuur die opgebouwd is rond controle, inclusief straffen en belonen, blijken het felst misbruik vrezen. En misschien is die vrees wel terecht. Elisabeth Van Steendam: “Medewerkers die zich in hun doen en laten sterk geviseerd voelen door hun werkgever, beschouwen dit misschien als een manier om drie dagen extra per jaar afwezig te zijn. Maar dan gebruiken ze dit systeem eigenlijk uit onmacht, om een onderliggend probleem aan te kaarten: het gebrek aan dialoog tussen de werkgever en de werknemer bijvoorbeeld, of het gemis aan vertrouwen.”

En net die zaken vergen radicale veranderingen bij sommige bedrijven. Volgens Elisabeth Van Steendam kan de afschaffing van het ziektebriefje een impuls geven om nog meer in te zetten op de motivatie van werknemers: “Die nieuwe maatregel staat haaks op een controlerend hr-beleid, dat net de kans op misbruik verhoogt. De afschaffing van een ziektebriefje voor één dag is een kans om medewerkers een constructief signaal te geven van vertrouwen, verbondenheid en verantwoordelijkheid dat tot een win-winsituatie leidt.”

Met andere woorden: het risico op misbruik ligt een stuk lager in omgevingen waar de nadruk ligt op vertrouwen en niet op controle, werkplekken waar medewerkers een sterke verbondenheid en engagement voelen met hun werkgever en hun baan.

Vrijheid en communicatie

Welke impact heeft deze maatregel dan op bedrijven die hun mensen heel veel vrijheid schenken? Er zijn bijvoorbeeld ondernemingen die hun personeel toegang bieden tot onbeperkt betaald verlof. In sommige landen is er het recht op menstruatieverlof: in Japan bestaat het al jaren, in Spanje is er een wetsvoorstel voor drie dagen per maand voor vrouwen met een pijnlijk menstruatieverloop.

“Eigenlijk is er één constante belangrijk voor alle bedrijven: communicatie”, benadrukt Elisabeth Van Steendam. “Focus als werkgever op duidelijke afspraken en een heldere dialoog met je medewerkers. Laat ziekte bijvoorbeeld melden via een telefoontje met de leidinggevende, en niet via een sms of e-mail.”

Het is goed om vanaf het begin van de afwezigheid persoonlijk contact te hebben. Zo weet de werkgever meteen hoe ernstig, dringend of lang de afwezigheid van de werknemer naar verwachting zal zijn: veel werkgevers vragen dat nauwelijks, klinkt het bij Securex. In contact blijven heeft enerzijds het voordeel dat afwezigen zich gehoord en gesteund voelen, anderzijds is het ook de sleutel tot een snellere terugkeer naar de werkvloer. En er is een praktische meerwaarde: zo weet een bedrijf vlugger of eventueel een plaatsvervanger gezocht dient te worden, zodat belangrijke taken opgevangen kunnen worden en de productiviteit niet in het gedrang komt.

Evaluatie en trainingen

Tot slot kondigde de federale regering wel al aan dat de maatregel één jaar na de invoering zal worden geëvalueerd. Mogelijk volgt dan zelfs een uitbreiding naar minder grote ondernemingen, vanaf twintig medewerkers. Net zoals bedrijven met meer dan vijftig werknemers vragen ook acht op de tien (82,8%) organisaties met twintig tot vijftig medewerkers momenteel altijd een attest in het geval van één dag afwezigheid door ziekte.

“Werkgevers én werknemers moeten vooral beseffen dat tot driemaal één dag per jaar afwezig kunnen zijn zonder doktersbriefje geen vrijgeleide is om zonder reden thuis te blijven”, besluit Elisabeth Van Steendam. “Het opleiden van teammanagers en leidinggevenden rond het communiceren met en sensibiliseren van hun mensen hierover is evenzeer cruciaal. Niemand is gebaat bij een diensthoofd dat zijn afwezige teamlid onder druk zet om zo snel mogelijk terug te keren om een belangrijk project af te werken: dan loopt het mis en wordt misbruik aangezwengeld.”