‘Wanneer het geld sterft, dooft ook het respect voor de staat uit’

Hyperinflatie is niet enkel een economische crisis, ze ontwricht ook de maatschappij en de menselijke relaties. Dat zegt Jean-Pierre Blumberg, advocaat en docent aan de Universiteit Antwerpen.

Economische geschiedenis zou voor de mensheid de wetenschap van het voortschrijdend inzicht moeten zijn. Je zou verwachten dat we uit onze collectieve fouten uit het verleden de nodige lessen trekken om ons voor nieuwe ellende te behoeden.

Toch komen we altijd weer van een kale reis terug. Enkele weken geleden nog voorspelde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de inflatie in Venezuela tegen het einde van het jaar zal oplopen tot een miljoen procent.

Venezuela staat voor een verschrikkelijke monetaire implosie die volgens het IMF enkel te vergelijken is met de hyperinflatie in Duitsland in 1923 en in Zimbabwe in 2009. Volgens de gangbare criteria wordt een galopperende inflatie een hyperinflatie wanneer de maandelijkse geldontwaarding 50 procent overstijgt, wat leidt tot een inflatiepercentage op jaarbasis van 13.000 procent. In november 1923 bedroeg het inflatiepercentage in Duitsland ongeveer 30.000 procent.

Voor de Eerste Wereldoorlog was 1 dollar gelijk aan 4,2 Reichsmark. In november 1923 was de koers van de dollar gestegen tot 4,2 biljoen Reichsmark. In Zimbabwe stond de inflatie in juli 2008 volgens de officiële statistieken op 231 miljoen procent. Daarna werden geen officiële cijfers meer gepubliceerd.

De inflatie bereikte een piek in november 2008 toen de wisselkoers voor 1 Amerikaanse dollar 2,6 miljard Zimbabwaanse dollar bedroeg. Ook in Venezuela worden geen inflatiecijfers meer gepubliceerd. Men is de tel kwijt. Wil je betalen, dan worden de bankbriefjes niet meer geteld, maar gewogen.

Het fenomeen van de hyperinflatie kan je enkel vergelijken met grote natuurcatastrofes, zoals tsunami’s of orkanen. Ze raast over het land en laat een spoor van vernieling achter. Het verschil is dat het een door de mens veroorzaakte catastrofe is.

Inflatie is altijd en overal een zuiver monetair fenomeen, leerde Milton Friedman ons. Het ontstaat wanneer de centrale banken of regeringen te veel geld in omloop brengen. In Venezuela ligt de oorzaak van de catastrofe in de combinatie van de onuitputtelijke olierijkdom en de politiek van het ‘socialisme van de 21ste eeuw’ die de charismatische Hugo Chavez in het leven had geroepen. De kern van dat beleid bestond erin de opbrengsten van de olieverkoop uit te delen aan het volk en vooral aan de volgelingen van de president. Economen noemen dat type van beleid de ‘Hollandse ziekte’.

In Nederland werd de aardgasrente vanaf de jaren zestig aangewend om de sociaalstaat verder uit te bouwen. Toen de prijs voor aardgas de dieperik in ging, begon een langdurige economische malaise die pas in 1982 werd opgelost door het Akkoord van Wassenaar, waarin de vakbonden instemden met een structurele loonmatiging in ruil voor jobcreatie. Venezuela heeft ook dringend behoefte aan een Akkoord van Wassenaar, maar daarvoor ontbreekt het aan politiek kapitaal. Het vertrouwen tussen de bevolking en haar leiderschap is volledig zoek sinds president Maduro via een artificiële constitutionele staatsgreep de macht naar zich toe heeft getrokken.

Ondertussen is de Venezolaanse bevolking het grote slachtoffer van de massale geldontwaarding. Hyperinflatie is niet enkel een economische crisis, ze ontwricht ook de maatschappij en de menselijke relaties. Ze is de virtuele versie van de zondvloed. Wanneer het geld sterft, dooft ook het respect voor de staat uit. Hyperinflatie mondt altijd uit in anarchie, chaos en hongersnood. Politieke leiders die er niet in slagen voor een stabiele munt te zorgen, verliezen onvermijdelijk de loyaliteit van het volk.

Van Helmut Schmidt, de voormalige Duitse bondskanselier, komt het gezegde: “Wie visioenen heeft, moet naar de dokter gaan.” Vermeende visionaire leiders die de hemel beloven, riskeren in de hel te belanden zodra ze essentiële economische wetmatigheden negeren. Dat is precies wat in Venezuela is gebeurd. Onder Maduro’s bewind zal het land niet herstellen, want hij gelooft niet in democratie en vrijemarkteconomie. Hij regeert volgens het principe ‘ Après moi, le déluge‘ zonder in de gaten te hebben dat zijn land al verzopen is.