‘Vlaamse Belastingdienst krijgt unieke kans om rechtszekerheid voor elke Vlaming te verhogen’

De overdracht van de inning van de registratie- en successierechten van de federale overheidsdienst Financiën naar De Vlaamse Belastingdienst biedt een unieke kans om de rechtszekerheid voor elke Vlaming te verhogen.

De Vlaamse Belastingdienst nam op 1 januari 2015 de inning van de registratie- en successierechten over van de federale overheidsdienst Financiën. Die overdracht ging gepaard met de overstap van ongeveer 370 federale ambtenaren naar de Vlaamse belastingadministratie. Dat is een unieke kans om de rechtszekerheid voor elke Vlaming te verhogen, zodat elke belastingplichtige weet wat fiscaal wel en niet door de beugel kan. Het schrappen van de “witte lijst”, de lijst met de veilige rechtshandelingen, en het wegvallen van de rulingpraktijk, zullen daar alleszins niet toe bijdragen.

België scoort slecht op het vlak van fiscale rechtszekerheid, belastingplichtigen weten immers niet altijd wat kan en niet kan. Laten we bovengenoemd thema, de fiscale algemene antimisbruikbepaling inzake successie- en registratierechten als voorbeeld nemen. De invoering van het begrip “fiscaal misbruik” in 2012 bracht heel wat commotie teweeg. Volgens sommigen zou toen zelfs een eenvoudige handgift als fiscaal misbruik worden beschouwd. Toenmalig federaal minister van Financiën Steven Vanackere sprak dat tegen en beklemtoonde dat er niets veranderde aan de wetgeving op de schenk- en successierechten. Toch bleek de fiscale bril van de administratieve dienst niet meer dezelfde en werd er voortaan strenger beoordeeld.

Er ontstond een ware saga rond de “nieuwe inzichten” van de fiscus, en ook de media gisten olijk mee over wat wel of niet als fiscaal misbruik bestempeld zou worden. De belastingplichtigen deden hun beklag over die fiscale onzekerheid, waarna de administratie hen gedeeltelijk tegemoet kwam door via een omzendbrief te verduidelijken wat wel en niet als fiscaal misbruik zou worden beschouwd. In de praktijk beter bekend als de “witte” en de “zwarte” lijst.

De algemene antimisbruikbepaling inzake Vlaamse erf- en registratiebelasting werd per 1 januari 2015 overgeheveld naar het Vlaamse Gewest. De structuur en de terminologie veranderden wat, maar aan de inhoud werd bijna niet geraakt. De federale omzendbrief inzake fiscaal misbruik werd vervangen door een Vlaamse omzendbrief. De zogenaamde zwarte lijst blijft quasi ongewijzigd. De witte lijst, de lijst met de veilige handelingen, werd geschrapt. Voor de rechtszekerheid, waar de Vlaming zo’n nood aan heeft, is dat een serieuze stap achteruit. Om vooruitgang te boeken en de Vlaming meer fiscale zekerheid te bieden, moet die witte lijst net worden geactualiseerd.

Tot eind vorig jaar kon ook alles wat testamenten betreft niet bestempeld worden als fiscaal misbruik, dat stond immers letterlijk zo vermeld in de federale omzendbrief. In de Vlaamse tegenhanger van die omzendbrief valt die bepaling nu dus weg. Iemand die in zijn testament bijvoorbeeld opneemt om een gedeelte aan een goed doel te schenken, en een ander deel aan een neef en een nicht, is er nu niet meer zeker van dat die constructie de totale successiekost ook effectief zal doen dalen zodat beide partijen er meer aan overhouden. Als de fiscus daar fiscaal misbruik in ziet, zal ze belasting heffen zonder rekening te houden met de fiscaal gunstige clausule in het testament.

Er is nog meer aan de hand. Ook de aanvraag van een voorafgaande fiscale beslissing bij de Rulingdienst hield een stuk fiscale zekerheid in. Zo kon een koppel eerst bij de Rulingdienst aftoetsen hoe de fiscus een bepaalde toevoeging in hun huwelijkscontract zou beschouwen, vooraleer die clausule ook effectief op te nemen. Omdat de Rulingdienst deel uitmaakt van de Federale Overheidsdienst Financiën, kan die zich niet uitspreken over Vlaamse belastingen. Sinds 1 januari 2015 kan men dus geen rulings meer aanvragen over de Vlaamse erf- en schenkbelasting. Dat veroorzaakt veel nervositeit bij adviseurs die mensen bijstaan inzake successieplanning, maar ook bij de belastingplichtige zelf. Een Rulingdienst op Vlaams niveau is cruciaal, en mag niet op de lange baan worden geschoven.

Fiscale stabiliteit inzake de belastbare grondslag en de tarieven die daarop van toepassing zijn, is er voorlopig wel nog. Toch worden ook hier ballonnetjes opgelaten. Sommigen pleiten bijvoorbeeld voor een verhoging van de erfbelasting als een vorm van vermogensbelasting. In 2014 gaf Bert Anciaux blijk van een collectivistische maatschappijvisie door te poneren dat men beter alle erfenissen afschaft en de hele nalatenschap rechtstreeks naar de overheid laat gaan. Het is duidelijk dat de meerderheid van de Vlamingen daar allesbehalve voor gewonnen is. Hoewel er ook in Vlaanderen een tendens bestaat om meer na te laten aan goede doelen, is die gulheid meestal fiscaal geïnspireerd. Zo’n beslissing drukt in sommige situaties de totale successiekost zodat de erfgenamen die men wil begunstigen ook effectief meer overhouden.

De erfbelasting is duidelijk aan opfrissing toe. De belastingschijven van de erfbelasting zijn niet meer aangepast sinds 1997. Een kind betaalt als erfgenaam 3% op de schijf tot 50.000 euro, 9% tot 250.000 euro en 27% boven de 250.000 euro. Ondertussen zijn de nominale waarde van het onroerend goed en de opbrengst van de successierechten voor de fiscus ongeveer verdubbeld. De niet-indexering van de schijven sinds 1997 is niet meer of minder dan een verkapte belastingverhoging.

Voor de schenking van roerende goederen werden de tarieven in 2004 verlaagd, wat resulteerde in een forse verhoging van het aantal roerende schenkingen. Voor de onroerende goederen gebeurde er nog geen tarievenverlaging, zodat men daarvoor een veel hogere schenkbelasting betaalt. Voor een schenking aan kinderen lopen die tarieven tussen 3% en 30%, terwijl er voor een schenking van een roerend goed aan kinderen een vast tarief geldt van 3%. De ongelijke behandeling van roerend en onroerend goed inzake schenkingen is frappant en moet dringend geactualiseerd en meer gelijkgesteld worden.

De modale Vlaming heeft een broertje dood aan de erfbelasting. Een afschaffing zit er niet meteen in, maar in principe is een grondige hervorming van het schenk- en successierecht nu mogelijk, omdat Vlaanderen sinds begin dit jaar voor die materie bevoegd is. Wel, het is tijd om daarover aan tafel te gaan zitten. De indexering van de belastingschalen en de vermindering van de schenkbelasting op onroerend zouden al een goed begin zijn.

Sven Hubrecht

Inheritance tax planner, Optima