Schaarste aan tandartsen zorgt voor hogere prijzen: is een tandverzekering een goed idee?

De schaarste aan tandartsen en een doorgedreven specialisatie werken hoge rekeningen in de hand. Almaar meer mensen zoeken dan ook een aanvullende bescherming tegen de hoge tandartsenrekeningen. Na de hospitalisatieverzekering is de tandverzekering de populairste gezondheidsverzekering op de Belgische markt.

Via de verplichte ziekteverzekering krijgen patiënten een volledige of gedeeltelijke terugbetaling van de raadplegingen en de behandelingen bij de tandarts. Iedereen ouder dan 25 is verplicht zo’n ziekteverzekering af te sluiten. Dat kan door betalend lid te worden van een ziekenfonds, of door gratis aan te sluiten bij de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering. Kinderen worden automatisch aangesloten bij de ziekteverzekering van het gezinshoofd.

Maar alles wat een tandarts boven op de officiële tarieven aanrekent – de zogenoemde supplementen – wordt niet terugbetaald door de verplichte ziekteverzekering. Een extra tandverzekering kan dan soelaas bieden. Als tandartsen geen supplementen zouden aanrekenen en alle behandelingen terugbetaald zouden worden, zouden tandverzekeringen voor een groot deel hun bestaansreden verliezen. Omgekeerd geldt ook: als er alleen maar supplementen en niet-terugbetaalde behandelingen bij komen, wordt zo’n tandverzekering interessanter voor de patiënten die het zich kunnen permitteren. “Voor 70 procent van alle tandkosten die gedekt zijn door onze tandverzekering Dentalia Plus, was er in 2019 nog een of andere tussenkomst vanuit de verplichte verzekering. Vandaag is dat gezakt tot 50 procent”, zegt Sarah Masschelein, woordvoerder van het onafhankelijke ziekenfonds Helan. “Als er geen tussenkomst is vanuit de wettelijke ziekteverzekering, is er ook geen kader en is de tandarts volledig vrij om zelf een tarief te bepalen.”

Algemene tandartsen versus specialisten

Minister Frank Vandenbroucke is teleurgesteld dat 39,59 procent van de tandartsen weigert zich te houden aan de officiële tarieven, ondanks de verhoging van een aantal tarieven in 2022. “Het budget voor tandzorg is met 45 miljoen euro verhoogd, peanuts op een totaal van 1,1 miljard euro”, zegt Stefaan Hanson van het Verbond der Vlaamse Tandartsen (VVT). Vandaag heeft iets meer dan 60 procent van de tandartsen de conventie goedgekeurd, net voldoende om ze geldend te maken. “Van alle Vlaamse orthodontisten is echter slechts 5 procent geconventioneerd”, weet Stefaan Hanson. “Voor de orthodontisten is het zo goed als onmogelijk om de conventie te volgen, omdat de honoraria te laag zijn. Voor de paradontologen en endodontologen geldt dat net zo goed.”

Een endodontoloog verwijdert met microscopische precisie tandzenuwen uit de tandkanaaltjes, zodat er geen ontsteking of abces op kan komen. De apparatuur die daarvoor nodig is en de tijd dat een endodontoloog bezig is, worden onvoldoende gedekt door de officiële tarieven. Hetzelfde geldt voor een chirurgische ingreep door een paradontoloog om het tandvlees gezond te houden en te vermijden dat mensen tanden verliezen. Volgens Helan blijven de supplementen echter niet beperkt tot die speciale gevallen. “Er zijn tandartsen die tot vier tot vijf keer het wettelijke tarief vragen voor het vullen van een gaatje. Gelukkig gaat het om enkelingen”, weet Masschelein.

Vlaanderen versus Wallonië

Paul Callewaert, de algemeen secretaris van het socialistische ziekenfonds Solidaris, merkt op dat de conventioneringsgraad in Vlaanderen veel lager ligt dan in Wallonië. In Mechelen bijvoorbeeld is minder dan 40 procent van de tandartsen geconventioneerd, in heel de provincie Antwerpen is dat 43,5 procent. “In de regio’s waar al weinig tandartsen de conventie ondertekend hadden, is de conventioneringsgraad in 2022 nog verder gedaald. De schaarste aan tandartsen in Vlaanderen creëert een inflatie van de prijzen”, meent Callewaert.

Op de vraag of veel courante behandelingen bij tandartsen niet terugbetaald worden, antwoordt Callewaert: “Er is vooral meer specialisatie. Er zijn tandartsen die hun patiënten doorsturen naar specialisten, maar ze doen dat niet allemaal. Mijn tandarts doet nog altijd alles. En er zijn er die zich toeleggen op orthodontie, endodontologie en parandontologie, omdat het lucratiever is. En toegegeven: niet elke tandarts kan elke behandeling correct uitvoeren.” Als een tandarts implantaten verkeerd plaatst en de patiënt schade berokkent, komt zo’n dossier bij de juridische dienst van het ziekenfonds terecht. En er liggen wel degelijk zulke dossiers bij de ziekenfondsen.

Onderfinanciering

Volgens Paul Callewaert zijn er drie grote hiaten in de terugbetaling. “In 1993 is beslist om extracties niet meer terug te betalen. Er is toen heel zwart-wit geredeneerd dat mensen die hun gebit goed verzorgen geen tanden moeten laten trekken, zonder rekening te houden met de sociaaleconomische context. Iedere keer dat er een beetje budget is, proberen we dat recht te trekken. Voor kinderen en voor ouderen is er nu al opnieuw een terugbetaling, en die leeftijdsvoorwaarde willen we afschaffen. Daarnaast zijn er nieuwe technieken zoals implantaten en nieuwe, duurdere materialen die niet of niet volledig terugbetaald worden, maar waarvan ook niet altijd 100 procent bewezen is dat ze noodzakelijk zijn. We hebben met het beperkte meerbudget van 45 miljoen euro aan elk van die drie tekortkomingen iets kunnen verbeteren. Maar ik heb het al eerder gezegd: er is een investering van 500 miljoen euro nodig om die drie gaten te vullen.”

“Er is een structurele onderfinanciering van de mondzorg in ons land”, vindt Hanson. “De conventietarieven volgen de wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen niet. We hebben enkele jaren geleden voor een korf van veelgebruikte producten in een tandartsenpraktijk berekend hoeveel de prijzen gestegen waren. Die prijzen waren drie keer zo snel gestegen als de inflatie, terwijl de prijzen en de honoraria van tandartsen de gezondheidsindex volgen.” Hij verwijst naar het buitenland om zijn gelijk te bewijzen. “Van het budget van het Riziv gaat slechts 3 procent naar mondzorg. Vergelijk dat met onze buurlanden Frankrijk (6%), Nederland (7%) en Duitsland (9%).”

Extra’s bij jaarlijks lidgeld

“Er is veel concurrentie tussen de ziekenfondsen”, meent Hanson. “Zowel voor de bijkomende tegemoetkomingen voor tandzorg, inbegrepen in het gewone lidgeld, als voor de aparte mondverzekeringen die ze aanbieden. Als de ene het doet, kan de andere niet achterblijven.” De Christelijke Mutualiteiten (CM) biedt sinds 1 januari 2021 een aantal belangrijke extra tegemoetkomingen aan, zoals de terugbetaling van 60 procent van de kosten voor de aankoop en de plaatsing van tandprothesen, met een maximum van 1.050 euro per twee kalenderjaren en ongeacht de leeftijd. Voor orthodontie neemt CM boven op de wettelijke terugbetaling 60 procent van de remgelden en supplementen voor zijn rekening, met een maximum van 1.050 euro, voor jongeren tot 22 jaar. “Uit een ledenenquête bleek dat er behoefte was aan een hogere tegemoetkoming voor tandzorg, en we hebben gekozen voor een solidaire oplossing”, klinkt het bij CM. De andere kant van de medaille is dat het jaarlijkse lidgeld bij CM in twee jaar tijd met iets meer dan 10 euro gestegen is, tot 99,96 euro per jaar (of 8,33 euro per maand).

Ook Helan heeft in navolging van CM in 2021 beslist om 60 procent van alle remgelden, supplementen en materialen terug te betalen, tot 1.050 euro per orthodontische behandeling tot de leeftijd van 22 jaar. “We zoeken naar een goed evenwicht tussen een concurrentiële prijs voor het voordelenpakket waarvoor leden hun maandelijkse bijdrage betalen, en het aanbieden van een facultatieve tandverzekering. De samenstelling van het voordelenpakket wordt elk jaar opnieuw geëvalueerd en bijgestuurd om lacunes in de wettelijke ziekteverzekering op te vangen.” Het maandelijkse lidgeld voor Helan is 8,75 euro.

Bij Solidaris krijgen leden 20 procent terugbetaald van het bedrag dat ze zelf betaalden voor prothesen, implantaten, kronen en bruggen, tot maximaal 1.050 euro om de twee jaar. In de bijdrage van 7,3 euro per maand zit sinds april 2021 ook een aanvullende terugbetaling voor orthodontie bij jongeren tot 1.050 euro. Voor behandelingen waarvoor geen terugbetaling is in de verplichte ziekteverzekering krijgen de leden van het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds en het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen 25 procent van de kosten boven 200 euro terugbetaald, met een maximum van 1.200 euro per twee jaar.

Extra tandverzekeringen

De voorbije tien jaar zijn er meer en meer tandverzekeringen bijgekomen. Bijna alle ziekenfondsen bieden nu een aanvullende tandverzekering aan. Naast de ziekenfondsen biedt ook DKV sinds 1996 tandverzekeringen aan (DKV Smile Essential, Comfort of Premium). In januari 2021 is er met TandPlus nog een verzekering bij gekomen van HospiPlus, een verzekeringsonderneming waarvan de producten verdeeld worden door het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds en het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen.

“Voor de middenklasse bieden al die verzekeringen wat soelaas, maar je moet wel opletten. Vergelijken is moeilijk, omdat ze verschillende behandelingen in verschillende mate dekken en omdat ze verschillende limieten zetten op de verzekerde bedragen. De informatie is niet altijd even transparant en soms misleidend. Bij DKV bijvoorbeeld kan je je bij wijze van spreken niet meer verzekeren als het huis in brand staat. Alle schade aan tanden die er is voor de verzekering wordt afgesloten, valt buiten de dekkingen”, zegt Hanson. De premies liggen bij DKV ook hoger dan bij de ziekenfondsen, maar bieden ruimere dekkingen en hogere terugbetalingslimieten.

DKV spreekt over “een tweecijferige groei” van het aantal verzekerden in 2022. De ziekenfondsen doen minder geheimzinnig. Voor Dentalia Plus van Helan is er een jaarlijkse stijging van het aantal verzekerden met 7 tot 9 procent, bij Solidaris hebben bijna 150.000 leden een DentaPlan-verzekering, dubbel zoveel als vijf jaar geleden. Dat er een markt is voor aanvullende tandverzekeringen, zegt ook veel over de supplementen die aangerekend worden. CM heeft geen tandverzekering, maar met het MediKo Plan kunnen CM-leden een tegemoetkoming krijgen voor allerlei medische zorg die geen recht geeft op een tegemoetkoming uit de verplichte ziekteverzekering, zoals bepaalde tand- en oogzorg en dieetadvies. De premies variëren naargelang de leeftijd. Voor een 40-jarige bijvoorbeeld kost het bredere CM MediKo Plan 21,8 euro per maand, TandPlus 12,55 euro, Dentaplan 11,03 euro en Dentalia Plus 10,82 euro. Alleen moet die 40-jarige de maxima en de voorwaarden voor terugbetalingen uitpluizen voor behandelingen die voor zijn specifieke situatie nuttig zijn en ook rekening houden met de wachttijden.

“In 2021 ging 76 procent van de uitgaven van TandPlus naar de terugbetalingen van implantaten, prothesen, kronen, stiften, bruggen, paradontologie en tandextracties. Daarnaast ging 10 procent naar remgelden, 11 procent naar orthodontie en bijna 3 procent naar de terugbetaling van supplementen”, zegt Marnix Raes van HospiPlus. De leden van de CM met een MediKo Plan spreken dat het vaakst aan voor orthodontie en tandprothesen.

Perverse effecten

Noch de aanvullende terugbetalingen opgenomen in het lidgeld van de ziekenfondsen, noch de aanvullende tandverzekeringen zijn wonderoplossingen. Hanson: “Je krijgt een mondzorg met twee snelheden: voor de patiënten die de premies van een private verzekering kunnen betalen en voor zij die dat niet kunnen. Dat druist volledig in tegen de politiek van de regering om geneeskundige zorg voor iedereen beter betaalbaar te maken.”

“Ook Solidaris is een koele minnaar van aanvullende tandverzekeringen, maar we hebben ze in 2015 toch ingevoerd omdat andere ziekenfondsen ze hadden en de leden er steeds meer naar vroegen”, sluit Callewaert aan. “Ze verzachten de pijn van een hoge rekening enigszins, maar geen enkele aanvullende verzekering biedt een volledige bescherming.”

Het lidgeld optrekken om de risico’s solidair door alle leden te laten dragen, is ook geen goede oplossing. Callewaert: “Dat blijft dweilen met de kraan open, zolang we dit niet koppelen aan tariefafspraken met de tandartsen.” Hij vindt dat alle ziekenfondsen aan een zeel moeten trekken en is niet te spreken over ziekenfondsen die de concurrentie opzoeken en, zonder overleg, meer tegemoetkomingen in het lidgeld proppen. “Zodra er een verzekering of een terugbetaling is, gaan de kosten verder de hoogte in. Die aanvullende verzekeringen of aanvullende tegemoetkomingen inbegrepen in het lidgeld zorgen voor inflatie en een vals gevoel van veiligheid.”

Callewaert bepleit dat de ziekenfondsen gezamenlijke tarieven met de tandartsen afspreken voor behandelingen die buiten de conventie vallen. “We hebben dat al eerder gedaan voor endoscopisch materiaal in de ziekenhuizen. Later zijn die tarieven overgenomen in de officiële verplichte verzekering. De ziekenfondsen kunnen als labo voor de verplichte verzekering dienen. Maar op dit moment slagen we er niet in om met de vijf landsbonden te wegen op de tarieven voor de gespecialiseerde tandzorg. En daardoor ontstaat een mattheuseffect.” Bepaalde behandelingen zijn alleen nog betaalbaar voor de hogere sociale klassen die jaarlijks een premie voor aanvullende tandverzekeringen voor het hele gezin hebben betaald.