Nieuwe regels en belastingen voor spaar- en beleggingsverzekeringen: een overzicht

De voorbije jaren zijn er heel wat nieuwe regels, maar ook belastingen afgevuurd op spaar- en beleggingsverzekeringen. Soms gaat het om plotse veranderingen, zoals met de invoering van de nieuwe taks op effectenrekeningen. Soms sijpelt iets langzaam door, zoals het besef dat ook geld in tak 21- en tak 23-contracten op een maatschappelijk verantwoorde manier moet worden geïnvesteerd.

“De jongste jaren zien we een toename van de klachten die rechtstreeks of onrechtstreeks gaan over fiscaliteit”, zegt Hans Claes, adviseur bij de Ombudsman van de Verzekeringen. Hij wijt dat vooral aan “steeds complexere regels”.

Het begint al bij de start van het contract. Meestal moeten particulieren op elke storting 2 procent premietaks betalen, maar die zakt naar 1,1 procent voor een schuldsaldoverzekering en valt volledig weg voor pensioensparen of de opbouw van een vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen. Zelfstandigen die via hun vennootschap investeren, betalen doorgaans 4,4 procent belasting op elke storting.

Maar de klachten situeren zich over de hele looptijd van de verzekeringspolis. “Bij overdrachten of uitkeringen zijn er ook soms discussies over het tarief van de belasting dat moet worden toegepast”, weet Claes. “En de klachten verschillen naargelang het type product: tak21 versus tak23 en individuele versus groepsverzekering.”

Een tak21 biedt een gewaarborgd rendement, met eventueel een deelname in de winst van de verzekeraar. De verzekeraar belegt het geld veelal in obligaties en vastgoed. Een tak23 biedt via een omweg toegang tot beleggingsfondsen, die het geld in aandelen, obligaties of andere beleggingsfondsen beleggen.

Het is er in 2021 niet minder complex op geworden. Hieronder vindt u de belangrijkste nieuwigheden.

1 De nieuwe taks op effectenrekeningen

De levensverzekeringen ontsnappen niet. Dat was wel het geval bij de eerste taks op effectenrekeningen, die het levenslicht zag op 10 maart 2018 en op 17 oktober 2019 vernietigd werd door het Grondwettelijke Hof. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) kreeg de opdracht een nieuwe, levensvatbare taks op effectenrekeningen uit te dokteren.

In november zullen beleggers met meer dan 1 miljoen euro op een effectenrekening die nieuwe taks van 0,15 procent voor het eerst moeten betalen. “Op tak21 heeft de taks geen impact, op tak23 wel”, legt Manu Mus, de woordvoerder van Baloise Insurance uit. “Elk fonds aangeboden in een tak23-levensverzekering staat gelijk aan een effectenrekening. De premies van alle klanten die voor een bepaald fonds kozen, komen terecht op diezelfde effectenrekening. Dan zit je snel over de drempel van 1 miljoen euro. De taks maakt geen onderscheid tussen grote en kleine spaarders bij de verzekeraars.”

“De meeste verzekeringsmaatschappijen nemen de belasting voorlopig op zich, om boetes te vermijden”, voegt commercieel directeur Manu Roobaert van Athora Belgium eraan toe. “We wachten allemaal af wat het Grondwettelijk Hof beslist. Als de taks een blijver is, moeten we bekijken wat we ermee doen. De markt van de tak23-verzekeringen groeit, waardoor we die 0,15 procent belasting momenteel kunnen dragen zonder enorme gevolgen voor de winstgevendheid.”

De verzekeringssector diende eind augustus een verzoekschrift in bij het Grondwettelijk Hof, om bepaalde passages uit de wet te laten vernietigen. Het is nog niet duidelijk wanneer het Hof het dossier zal bekijken. Assuralia liet eerder verstaan dat de verzekeraars de keuze hebben: de taks rechtstreeks doorrekenen aan de houders van tak23-verzekeringen of onrechtstreeks laten wegen op het resultaat en dus ook op het rendement van andere levensverzekeringen.

2 Duurzaamheid

Wie de databank van Towards Sustainability raadpleegt, stelt vast dat alleen AG het Belgische label voor duurzaamheid heeft voor bepaalde tak21-levensverzekeringen. In de categorie tak23-levensverzekeringen verwierven meerdere aanbieders het label voor een product: AG, Argenta, Ethias, KBC en Vivium. “Voor tak21 ligt dat minder voor de hand dan voor tak23”, zegt Tom Van den Berghe, managing director CLA, de vzw die het label uitreikt.

“De beheerders van beleggingsfondsen zijn al langer met duurzaamheid bezig dan de meeste verzekeraars”, vervolgt Van den Berghe. “Voor verzekeringsproducten staan we aan het begin van het leerproces. Tak23-levensverzekeringen sluiten nauwer aan bij beleggingsfondsen en konden daardoor iets sneller uit de startblokken schieten dan tak21-levensverzekeringen.” De databank staat sinds november 2019 ter beschikking van de beleggers. De lat ligt steeds hoger, want het label evolueert en de criteria worden strenger.

Europese regels

Van den Berghe vraagt zich hardop af of sommigen wachten op Europese regelgeving rond duurzaamheid, zodat ze geen twee keer dezelfde oefening hoeven te maken. Bij Federale Verzekering speelt dat laatste zeker een rol. “We hebben een duurzaam beleggingsbeleid. Elke belegging wordt getoetst aan diverse criteria. De vertaling ervan naar een gecertificeerd duurzaam product is moeilijker. De vereisten voor de rapportering zijn hoog, en de Europese regelgeving over duurzaamheid is nog in volle ontwikkeling. Maar we zijn vastberaden ons productgamma duurzamer te maken”, klinkt het.

Bovendien is de beleggingsportefeuille van een verzekeraar een tanker die niet snel kan keren. “We hebben nog verplichtingen uit het verleden”, stelt Mus. “We hebben investeringen voor de lange termijn gedaan, bijvoorbeeld in infrastructuur. Die kunnen we niet zomaar terugtrekken. De transitie vergt enige tijd. Maar Baloise screent alle nieuwe beleggingen en streeft op termijn naar een volledig duurzame beleggingsportefeuille.”

Om het Towards Sustainability-label te krijgen, moeten de verzekeraars een beleid uitschrijven, uitleggen op welke manier ze duurzame criteria in de beleggingsbeslissing integreren, en welke bronnen en dataleveranciers ze raadplegen om te weten welke beleggingen duurzaam zijn.

Mandaten versus bestaande fondsen

De manier van werken verschilt van verzekeraar tot verzekeraar. AG werkt voor tak23 samen met gespecialiseerde vermogensbeheerders, via mandaten. “Wij vragen die beheerders onze activa te beleggen volgens onze criteria”, zegt An De Troyer van AG. Het beleid van AG is gestoeld op de uitsluiting van bepaalde controversiële activiteiten zoals wapens en tabak, het motiveren van bedrijven om beter te doen, en de integratie van factoren op het gebied van milieu, maatschappij en goed bestuur in de investeringsbeslissingen.

De Troyer: “De criteria voor de producten met een label zijn strenger, maar we hebben duurzaamheidscriteria ingevoerd voor het beleggingsbeleid van alle producten.” AG mag bijvoorbeeld wel nog beleggen in bedrijven die minder dan 10 procent van hun inkomsten halen uit tabak, maar niet met het geld dat beleggers in producten met het Towards Sustainability-label investeerden. Daarvoor komen enkel bedrijven in aanmerking die minder dan 5 procent van hun inkomsten uit tabak halen, zoals supermarkten.

Athora Belgium werkt voor tak23 met bestaande beleggingsfondsen. “Als de fondsen onderliggend aan een tak23-levensverzekering al een duurzaam label hebben in België, Frankrijk of Luxemburg, heeft het niet veel nut om nog een label op het niveau van de levensverzekering te verwerven”, vindt Roobaert. De verzekeraar P&V zit min of meer op dezelfde lijn. “De klanten kunnen weloverwogen keuzes maken”, vindt woordvoerder Julien Hayen. “Wij hebben de factsheets van onze fondsen uitgebreid met een zeer inzichtelijke duurzaamheidsanalyse.”

Rendement

De commercieel directeur van Athora Belgium voegt eraan toe dat nog maar weinig klanten bij een verzekeringsmakelaar binnenstappen met het idee dat ze duurzaam willen beleggen. “Het rendement staat vaak bovenaan de prioriteitenlijst. De makelaar moet dan uitleggen dat de duurzame fondsen zeker niet minder en dikwijls zelfs meer rendement halen”, zegt Roobaert. De producten van Athora worden exclusief via makelaars verdeeld.

Bij AG kwam wél expliciet de vraag naar duurzame oplossingen voor de opbouw van pensioenen bijvoorbeeld. “Onder meer BNP Paribas Fortis verdeelt onze producten en de bank verkoopt alleen nog maar pensioenverzekeringen met het duurzame label”, legt Ludovic Lefèvre van AG uit. Vandaag gaat 30 procent van de premies die particulieren in tak21-producten van AG investeren naar producten met het Towards Sustainability-label.

3 Betalingstermijnen

Sinds 22 mei 2020 moeten de verzekeraars drie termijnen respecteren. Binnen de veertien dagen na de ontvangst van de aanvraag tot uitbetaling moet de verzekeraar aan de begunstigde laten weten welke documenten nodig zijn om tot de uitbetaling over te gaan. Als de verzekeraar alle documenten heeft, moet hij binnen de maand laten weten welke documenten nog ontbreken. Zodra de verzekeraar alle documenten heeft, moet de betaling binnen de maand gebeuren. Als dat niet gebeurt, moeten intresten worden betaald.

De Ombudsman van de Verzekeringen vroeg al in zijn jaarverslag over 2015 om strikte termijnen vast te leggen voor de uitbetaling van levensverzekeringen, met een automatisch recht op compensatie als de verzekeraar de termijnen overschreed. De Ombudsman klinkt optimistisch. “Er zijn nog geen cijfers beschikbaar voor het huidig jaar, maar zoals aangekaart in het jaarverslag van 2020 is er een positieve trend en dalen de klachten over de termijnen.”

Het hoeft ook allemaal niet lang te duren. Wanneer de verzekerde zijn eigen contract afkoopt, is er niet veel meer nodig dan een identiteitskaart. Wanneer de begunstigde bekend is, moet er een overlijdensakte zijn. Pas wanneer de begunstigde niet bekend is, wordt het moeilijk. “In bepaalde situaties weten we niet onmiddellijk wie de begunstigden zijn, omdat ze generiek zijn aangeduid”, legt Mus uit. “Bijvoorbeeld ‘de kinderen van de verzekeringsnemer’. Dan moet een attest of akte van erfopvolging van de kantoren Rechtszekerheid van de federale overheidsdienst Financiën of de betrokken notaris soelaas brengen.”

De woordvoerder van P&V voegt eraan toe: “Dankzij de nieuwe wet kan de verzekeraar nu meteen bij het aflopen van een levensverzekering het Rijksregister raadplegen, om de begunstigden op te sporen. Dat is een belangrijke vooruitgang voor alle betrokkenen. Voorts zorgen een gerichte robotisering, duidelijke communicatie over de informatie die we nodig hebben, en voortdurende inspanningen van onze medewerkers ervoor dat we de termijnen kunnen respecteren.”