Mogen verzekeraars gegevens van uw fitnesstracker gebruiken?

Fitnesstrackers houden heel wat gegevens bij die voor verzekeraars heel interessant kunnen zijn. In veel landen worden die data al massaal doorverkocht. Om daarop te anticiperen werd onlangs een wetsvoorstel aangenomen. ‘We willen voorkomen dat een algoritme straks bepaalt wie toegang krijgt tot een betaalbare ziekte- of levensverzekering.’

U kent ze wel, de screenshots van de Strava-app die sporters na een oefensessie op Facebook of Instagram zetten. Sinds de opkomst van de fitnesstrackers is een looptraining of een fietstocht niet meer geslaagd zonder bevestiging op sociale media. We delen daarbij natuurlijk enkel het goede nieuws, zoals een persoonlijk record. Wie zijn of haar training moest stopzetten vanwege een ontsporende hartslag, houdt die informatie dan weer liever voor zichzelf.

Al is die geheimhouding eigenlijk een illusie. Gebruikt u een fitnesstracker, dan deelt u heel wat informatie over uw gezondheid met de bedrijven die achter het apparaat of de applicatie zitten. Veel mensen staan niet stil bij wat met die gegevens gebeurt, wie er nog toegang tot heeft en wat daarvan de gevolgen kunnen zijn.

Zo zijn verzekeraars maar wat geïnteresseerd in informatie over de gezondheid van mensen die een ziekte- of een levensverzekering willen afsluiten. Vooral als de gezondheid van die potentiële klanten te wensen overlaat. Bij een ongezonde verzekeringnemer is het risico groter dat de verzekeraar vroeg of laat financieel tussenbeide moet komen. Verzekeraars gaan dus liever in zee met mensen met een gezonde levensstijl.

Extra betalen voor een levensverzekering omdat u het laatste halfjaar niet bent gaan sporten: het lijkt sciencefiction, maar begin oktober heeft de Kamer een wetsvoorstel aangenomen om dat soort scenario’s tegen te gaan. Verwacht wordt dat de nieuwe wet nog dit jaar van kracht wordt. “Het is dan verboden de premies voor ziekteverzekeringen of individuele levensverzekeringen te koppelen aan data van fitnesstrackers”, zegt Kamerlid Melissa Depraetere (sp.a), die meeschreef aan de wet.

“Zo’n situatie was hier nog lang niet aan de orde”, nuanceert Wauthier Robyns, de woordvoerder van Assuralia, de beroepsvereniging van de verzekeringssector in ons land. “In België baseert geen enkele verzekeraar zich bij het bepalen van de premies voor ziekte- of levensverzekeringen op data van fitnesstrackers.”

“Het gaat om een preventief verbod”, verduidelijkt Depraetere. “We anticiperen op praktijken die zich in het buitenland steeds meer voordoen. In de Verenigde Staten worden data van fitnesstrackers al massaal doorverkocht. Met het wetsvoorstel willen we voorkomen dat een algoritme straks bepaalt wie wel of geen toegang krijgt tot een betaalbare ziekte- of levensverzekering.”

Autoverzekeringen

Een tweede aanpassing van de wet bepaalt dat privéverzekeraars kandidaat-verzekeringnemers die geen fitnesstracker willen gebruiken, niet mogen weigeren. “Kandidaat-verzekeringnemers worden in België nergens uitgesloten als ze geen stappenteller of hartslagmeter gebruiken, maar verzekeraars houden wel rekening met dat soort apparaten”, zegt Robyns. “In onze sector worden heel wat nieuwe diensten ontwikkeld om klanten te begeleiden bij een gezonde levensstijl. Apparaten die registreren hoeveel je beweegt en slaapt, kunnen daarbij van groot belang zijn en worden dan ook aan verzekeringnemers aanbevolen.”

Uw verzekeraar als onbaatzuchtige personal trainer? Dat klinkt misschien iets te mooi. “Natuurlijk maakt het deel uit van een businessmodel”, verduidelijkt Robyns. “Als verzekeraars inzetten op preventie en begeleiding, is dat om een competitief voordeel te behalen: een gezonder klantenbestand betekent minder kosten en een beter bedrijfsresultaat. Maar dat betekent niet dat het geen win-winsituatie kan zijn. Kijk maar naar de kansen die de technologie biedt voor autoverzekeringen.”

Voor autoverzekeringen is het gebruik van persoonlijke gegevens al langer ingeburgerd. Bij de pay-how-you-driveformule geven gebruikers de verzekeraar toestemming om gegevens over hun rijgedrag te verzamelen. Op basis van die informatie wordt de verzekeringspremie bepaald. “Voor jonge bestuurders is dat interessant”, legt Robyns uit. “Zij worden doorgaans ingedeeld bij de meest risicovolle groep, waardoor ze meer moeten betalen. Maar voor wie kan aantonen dat hij veilig rijdt, dalen de kosten.”

Solidariteit versus individu

Dat de verzekeringssector vooral de voordelen van de verzameling en de verwerking van persoonlijke gegevens benadrukt, is geen verrassing. Er valt wel wat te zeggen voor de redenering om mensen die kiezen voor een gezonde levensstijl financieel te belonen. Een gelijkaardige logica wordt toegepast in andere domeinen. Denk maar aan de belasting op vervuilende auto’s of vliegtickets, die mensen moet doen kiezen voor milieu- en klimaatvriendelijke alternatieven.

“Op zich is er niets mis met het aansporen van zogenoemd maatschappelijk wenselijk gedrag”, reageert Depraetere. “Het is dikwijls zoeken naar een evenwicht tussen onderlinge solidariteit en de individuele verantwoordelijkheid. De context speelt daarbij een belangrijk rol. Zo is het begrijpelijk dat er voor luxeproducten als vliegreizen meer belang wordt gehecht aan de verantwoordelijkheid van het individu. Gezondheid en de toegang tot betaalbare zorg zijn daarentegen zo fundamenteel, dat daar de solidariteit moet doorwegen. De coronacrisis drukt ons op dat gebied met de neus op de feiten.”

Stap in de goede richting

Het nieuwe verbod raakt nog aan een ander maatschappelijk thema: onze privacy. De aangepaste wettekst rept met geen woord over het verzamelen en doorverkopen van data. “Verzekeraars zullen dat dus blijven doen”, aldus jurist en privacy-expert Matthias Dobbelaere-Welvaert. “Alleen zal dat nu misschien gebeuren om ‘de algemene diensten te optimaliseren’.”

En de Algemene Verordening Gegevensbescherming (GDPR) dan? Werd die niet opgericht om het verwerken en verhandelen van persoonsgegevens door bedrijven aan banden te leggen?

“In principe maakt de GDPR het voor bedrijven inderdaad moeilijker om individuele gegevens aan elkaar door te spelen, maar het toezicht op de regelgeving laat dikwijls te wensen over. Bovendien gaan bedrijven vaak creatief om met de regels. Ze brengen de gegevens van twintig of dertig personen samen in één set, die ze dan als voldoende geanonimiseerde data verkopen. Hoewel het niet zo moeilijk is die data terug te brengen tot een individu, overtreden ze strikt genomen geen enkele wet.”

Volgens Dobbelaere-Welvaert zijn de nieuwe regels een stap in de goede richting, maar valt nog af te wachten of naast de letter ook de geest van de wet wordt gevolgd. “Door prijsdiscriminatie op basis van informatie uit fitnesstrackers te verbieden, wordt een ethisch punt gemaakt, maar de impact zal pas duidelijk worden na een interpretatie door een rechter. Het is dus afwachten tot de eerste inbreuk tot een rechtszaak leidt.”

Dobbelaere-Welvaert geeft consumenten de raad om, alvorens ze de algemene gebruiksvoorwaarden van hun gezondheidsapp aanvaarden, bewust een afweging te maken. “Ga voor jezelf na of je bereid bent gegevens over je gezondheid prijs te geven aan commerciële bedrijven. Er bestaan wel toestellen en apps waarbij de gebruiker nog enigszins controle heeft, maar in het algemeen is het kiezen tussen je privacy of je tracker.”