Elektrische fiets en step zijn in opmars: kijk goed na of u voldoende verzekerd bent

Een verzekering tegen diefstal, een bijstandsverzekering voor pech onderweg, … het bestaat allemaal voor fietsers. Maar wat als de bestuurders van elektrische fietsen, steps en konsoorten op een voetganger of auto botsen? “Dan begint de miserie”, vat een advocaat de situatie samen.

In 2018 werden meer dan een half miljoen elektrische fietsen verkocht in België. Vooral in Vlaanderen is de elektrische fiets of e-bike de voorbije jaren populair geworden. In de grote steden is ook de elektrische step aan een opmars bezig. Voor deze en andere nieuwe vervoerswijzen geldt hetzelfde advies: kijk goed na of u voldoende verzekerd bent.

Ongevallen

Het risico op ernstige ongevallen met een elektrische fiets is groter, omdat fietsers er sneller en meer mee rijden. In de eerste negen maanden van 2018 registreerde de politie 7420 letselongevallen waarbij minstens één fiets betrokken was. Bij 1045 van die ongevallen ging het om een elektrische fiets. Bij 45 ongevallen ging het om een speed pedelec. Dat is een elektrische fiets die snelheden tot 45 kilometer per uur kan halen met trapondersteuning. Uit de ongevallenstatistieken van de speed pedelecs, die nog maar anderhalve jaar worden bijgehouden, mogen we nog geen grote conclusies trekken.

“We hebben geen statistieken over ongevallen met nieuwe toestellen zoals elektrische steps, monowheels, hooverboards of segways”, zegt Stef Willems, woordvoerder van het Vias Institute, tot voor kort bekend als het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid. Een monowheel is een door een motor aangedreven wiel dat de gebruiker tussen de benen plaatst. Een hooverboard is een gemotoriseerde plank op twee wielen, die voortbeweegt als de gebruiker in een bepaalde richting leunt. Bij een segway is er op die plank ook nog een stuur gemonteerd.

Willems voegt eraan toe dat de statistieken het aantal ongevallen met een fiets onderschatten, omdat de politie er niet altijd wordt bijgehaald. Uit gegevens van ziekenhuizen blijkt dat het aantal zwaargewonden na een ongeval met een fiets meer dan vijf keer hoger ligt dan uit de ongevallenstatistieken naar voren komt. “Bij 85 à 90 procent van de letselongevallen met een fietser is geen andere weggebruiker betrokken”, weet Willems. In dat geval kan de fietser voor de betaling van doktersfacturen een beroep doen op zijn ziekenfonds en eventueel op een hospitalisatieverzekering. Als het ongeval gebeurde op weg naar het werk, dan springt de arbeidsongevallenverzekering bij.

Willems wijst op het belang van cursussen, zoals die bijvoorbeeld gegeven worden door de seniorenbeweging Okra. Daar leren de mensen rekening te houden met de langere remafstand, grotere draaibeweging en op- en afstappen zonder te struikelen. Hij zegt ook dat het belang van een helm ter preventie van hoofdletsels niet valt te overschatten.

Roze formulier

Sinds 1 oktober 2016 is zo’n helm verplicht voor de bestuurders van speed pedelecs. Ze moeten ook een rijbewijs hebben en een nummerplaat aanvragen bij de Dienst Inschrijvingen Voertuigen (DIV). Er geldt een minimumleeftijd van 16 jaar. Wie vandaag een speed pedelec koopt, moet van de verkoper het roze aanvraagformulier tot inschrijving van een voertuig krijgen, of een verklaring van nalatigheid waarin staat dat de verkoper het voertuig nog niet registreerde in de DIV-databank.

Filip Demyttenaere, die het woord voert voor de verzekeringsmakelaar Callant, zegt dat er geen vignet van de verzekering gekleefd moet worden op dat roze formulier als de speed pedelec enkel met trapondersteuning kan rijden. “De klant kan het roze inschrijvingsformulier zelf invullen, ondertekenen en opsturen naar de DIV”, zegt Demyttenaere. Volgens hem is de speed pedelec “meestal” via de familiale verzekering gedekt, maar hij adviseert iedereen dat expliciet na te vragen bij zijn verzekeraar.

Advocaat Stéphane Vereecken, mede-zaakvoerder bij Charlier Advocaten en gespecialiseerd in aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht, wijst erop dat lang niet iedereen een familiale verzekering heeft en lang niet elke familiale verzekering een uitbreiding heeft voor de burgerlijke aansprakelijkheid van de nieuwe vervoersmiddelen. “Zo’n verzekering is niet verplicht. De aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen wel”, stelt Vereecken. Over welke vervoersmiddelen precies onder de definitie van motorrijtuigen vallen, en dus een aansprakelijkheidsverzekering moéten afsluiten, is de voorbije maanden nogal wat verwarring ontstaan.

Burgerlijke aansprakelijkheid (BA)

Vorige week stuurde Anneleen Van Bossuyt (N-VA) een persbericht uit met als titel: ‘Geen verplichte Europese verzekering voor e-bikes’ en in juni 2018 vertrok vanop het kabinet van de minister van Consumenten, Kris Peeters (CD&V), een persbericht getiteld: ‘Elektrische rolstoelen, monowheels en speed pedelecs vrijgesteld van verplichte aansprakelijkheidsverzekering’. Maar Wauthier Robyns, de woordvoerder van de koepel van verzekeraars Assuralia, waarschuwt dat er een verschil is tussen “de intenties van politici” en “de wet”.

De politici willen het gebruik van elektrische fietsen en steps aanmoedigen als alternatief voor de wagen en alle mogelijke hindernissen, zoals een verplichte aansprakelijkheidsverzekering, wegwerken. Robyns maakt abstractie van eventuele wetsontwerpen die in België hangende zijn en geplande hervormingen van Europese richtlijnen. Hij baseert zich op de ‘wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen’ zoals die vandaag is.

Motorrijtuigen zijn in de wet gedefinieerd als ‘rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven’. Voor Vereecken en Robyns is het duidelijk. Een elektrische step, een monowheel, een segway, een hooverboard, …, alle vervoersmiddelen waarbij u maar op een knop hoeft te duwen of waarbij het volstaat een mechanisme in gang te zetten om vooruit te gaan, zijn motorrijtuigen. Als u geen spierkracht hoeft te gebruiken om het wiel te doen draaien, dan is het een motorrijtuig.

Cascadesysteem

“Ook een elektrische fiets met garageknop valt onder die definitie”, vult Vereecken aan. “Dat is niet logisch, want het is gewoon een functie waarmee je tegen 3 à 4 kilometer per uur met de fiets aan de hand een helling op geraakt.” Vereecken begrijpt waarom minister Peeters onder meer de elektrische fietsen met garageknop wil vrijstellen van de verplichte verzekering voor burgerlijke aansprakelijkheid. “Maar als je deze categorie van weggebruikers beter wil beschermen, dan komt mogelijk een andere categorie in de kou te staan”, waarschuwt Vereecken.

De aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen beschermt in de eerste plaats de zwakke weggebruikers, zoals voetgangers, fietsers en passagiers. Robyns: “Jean-Luc Dehaene voerde ooit het concept van de zwakke weggebruiker in. Bij een ongeval met een motorrijtuig moet de lichamelijke schade van de zwakke weggebruiker altijd vergoed worden door de verzekeraar van de bestuurder van het motorrijtuig. Het maakt daarbij niet uit of de sterke weggebruiker in fout is of niet”, legt Robyns uit.

De bestuurders van de elektrische fietsen met een garageknop of een autonome motor genieten momenteel niet dezelfde bescherming als de zwakke weggebruikers. “Er liggen heel wat dossiers bij advocaten te wachten op een oplossing”, weet Vereecken. “Het gaat om ernstige ongevallen waarbij bijvoorbeeld een speed pedelec en een auto betrokken waren. Ik ben voorstander van een cascadesysteem, een hiërarchie waarbij de bestuurder van een speed pedelec een zwakke weggebruiker is als hij in aanraking komt met een auto, en een sterke weggebruiker als hij op een voetganger of een fietser botst.”

Voorlopig is van een vrijstelling of van een hiërarchie geen sprake in de wet. Vereecken vindt dat verschillende bepalingen in de wet op de verplichte aansprakelijkheid motorrijtuigen moeten worden aangepast. “Ik heb gehoord dat de regering in lopende zaken andere prioriteiten heeft. Ik heb er dus weinig hoop op dat de wetswijzigingen waar de hele verzekeringssector op zit te wachten er snel zullen zijn.”

Robyns voegt er nog aan toe dat het sowieso risico’s inhoudt om zonder verzekering burgerlijke aansprakelijkheid – al dan niet via de familiale – op de baan te gaan. “Als de bestuurder van een elektrische fiets in de fout gaat en een voetganger omver rijdt, kan die voetganger naar de rechter gaan om een schadevergoeding te eisen.” Het slachtoffer kan via de rechtbank eisen dat de fietser de materiële en de lichamelijke schade vergoedt. Zonder een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid of een familiale verzekering met voldoende dekkingen draait de fietser volledig op voor alle kosten.

Diefstal, materiële schade en bijstand

De verzekeringsmakelaar Callant staat bekend als de pionier in fietsomniumverzekeringen. Voor een elektrische fiets van 3000 euro kregen we een offerte van Callant in onze mailbox van 96 euro. Voor die jaarlijkse premie kunnen we dus een elektrische fiets verzekeren tegen diefstal en schade, inclusief fietsbijstand. Op de vraag welke de meest voorkomende schadegevallen zijn, antwoordt Demyttenaere: aanrijdingen en valpartijen.

Ook klassieke verzekeraars zoals AG Insurance, KBC en Ethias hebben fietsverzekeringen in hun gamma. Er zijn verschillende formules. De Top Fiets-verzekering van AG Insurance dekt drie risico’s: bijstand, diefstal en materiële schade. Bij Ethias kan de verzekerde zelf kiezen voor welke van de vier waarborgen (bestuurders en passagiers, diefstal, materiële schade en bijstand) hij wil betalen.

‘

Bij Touring kunt u een aparte bijstandsverzekering krijgen, die voor één fietser 45 euro kost. De verzekerde mag 24 uur op 24 en zeven dagen op zeven bellen voor het verhelpen van mechanische of elektrische problemen, platte banden, vandalisme of bij een ongeval. Er zijn drie gratis interventies per jaar inbegrepen. Als het probleem niet onmiddellijk kan worden verholpen, dan brengt een pechverhelperde fiets naar de fietsenmaker en de fietser naar huis of naar zijn bestemming.

VAB biedt de optie fietsbijstand – voor 31 euro – enkel aan voor wie ook een fietsverzekering tegen diefstal en schade afsluit. De premie voor de fietsverzekering hangt af van de aankoopprijs en de leeftijd van de fiets. Voor een nieuwe fiets varieert de premie van 25 euro tot 77 euro voor een stadsfiets van 2000 euro en tot 384,99 euro voor een elektrische fiets van 10.000 euro.

Sleuteltje

Bij het afsluiten van een verzekering leest u het beste de kleine lettertjes. Sommige verzekeraars eisen bijvoorbeeld dat u bij de aangifte van diefstal het sleuteltje en het reservesleuteltje van uw fietsslot kunt voorleggen. Andere verzekeraars vragen dat u met een factuur kunt bewijzen dat het fietsslot meer dan 30 euro kostte of aan bepaalde voorwaarden voldeed. Nog andere betalen enkel uit als de fiets aan een vast punt was vastgemaakt.

Sommige bijstandsverzekeringen betalen de medische kosten van de fietser terug tot een bepaald bedrag, andere niet. Welk deel van de schade voor rekening van de verzekerde is en welk deel voor de verzekeringsmaatschappij, verschilt ook van polis tot polis. Er zit ook verschil in de waarde die op een gestolen fiets wordt gekleefd. En zo zijn er tal van verschillen. Het komt erop aan zelf uw huiswerk te maken of een beroep te doen op een verzekeringsmakelaar.