Werknemers van multinationals zijn in sommige landen gewilde kidnapprooien. Preventie voorkomt de meeste pogingen, maar wanneer het werkelijk tot een ontvoering komt, schieten getrainde crisisconsultants in actie om die zo snel mogelijk op te lossen.
Wegens de ontvoeringsrisico’s in bepaalde landen waarin ze actief zijn, nemen bedrijven en multinationals daar speciale verzekeringen voor, zogenaamde kidnap&ransom-verzekeringen, kortweg K&R. Daarin zit een zeer belangrijk deel preventie, maar ook crisisbeheer voor het geval het tot een ontvoering komt. Verzekeraars werken daarvoor samen met een handvol adviesbureaus die daarin gespecialiseerd zijn.
Peter Doherty is hoofd crisisbeheer bij S-RM, een van die consultants. Hij vertelt over de ontvoeringsrisico’s voor bedrijven, hoe ze zich daartegen kunnen wapenen en hoe ontvoeringen worden opgelost. Voordien werkte hij dertig jaar als politierechercheur voor New Scotland Yard en was hij acht jaar kidnaponderhandelaar en crisisbeheerder voor de Britse overheid.
Zijn bedrijven zich genoeg bewust van de ontvoeringsrisico’s in bepaalde landen?
PETER DOHERTY. “Over het algemeen onvoldoende. Misschien dat ze zich wel van sommige risico’s in bepaalde landen bewust zijn, maar de dagelijkse bedrijfsvoering heeft vaak prioriteit, waardoor ze soms te weinig oog hebben voor die risico’s. In de afgelopen vier maanden hebben we verschillende ontvoeringen afgehandeld, waarvan drie gevallen vermeden konden worden met correcte risicobeheersmaatregelen.”
Wat kunnen bedrijven doen om zulke risico’s te vermijden?
DOHERTY. “Met een deftige reisplanning en -beheer kun je er al heel wat van in kaart brengen en uit de weg gaan. Daarnaast moet je continu de veranderende omgevingen monitoren. Bijvoorbeeld, als je binnen twee maand naar een bepaald land reist, kan de situatie daar tussen nu en je aankomst sterk veranderd zijn. Maar met een goede voorbereiding kun je de het ontvoeringsrisico verkleinen, vooral in landen met een gemiddeld tot hoog risico.
Het kan ook nuttig zijn om al aan verdergaande maatregelen te denken voor het geval die nodig zouden zijn, zoals een evacuatieplan
Hoe ziet zo’n voorbereiding eruit?
DOHERTY. “Een eerste vraag die je moet stellen is of je echt moet reizen. Als je naar een hoogrisicoland reist, doe dat dan zo kort mogelijk. Check vooraf welke risico’s er bestaan en hoe substantieel die zijn. Er zijn voldoende gespecialiseerde firma’s zoals S-RM die dat doen. Een volgende stap is een alomvattend veiligheidsplan, vanaf je aankomst in een land, waar je verblijft, hoe je je daar wilt verplaatsen, welke routes je zult nemen, wie thuis je contactpersoon is die je regelmatig op de hoogte houdt van je reisschema en die alarm kan slaan als dat nodig is. Het kan ook nuttig zijn om al aan verdergaande maatregelen te denken voor het geval die nodig zouden zijn, zoals een evacuatieplan.”
Moet je soms werkelijk al zo ver plannen?
DOHERTY. “Ja. Bijvoorbeeld toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, hebben we er een aantal mensen geëvacueerd. Niet lang daarna gaven we advies rond crisisbeheer en veiligheid aan journalisten die het land in wilden om verslag te doen. Ze moesten een plan hebben over of ze in Oekraïne zouden blijven om het conflict te verslaan, of heen en weer zouden reizen vanuit een veilige locatie om minder risico te lopen. We zetten ook een plan B op voor als het ernstig mis zou lopen, met een evacuatieplan en een optie om ter plaatse onder te duiken als een veilige evacuatie niet mogelijk zou zijn.”
Als het toch komt tot een ontvoering met financieel motief, wat typeert die?
DOHERTY. “Het is een gemengd beeld. Sommige zijn van het opportunistische soort, waarbij iemand slachtoffer wordt door ‘verkeerde plaats, verkeerde tijd’ en omdat hij of zijn er welvarend uitziet. Daarnaast heb je de meer geplande ontvoeringen door professionele kidnappers. Die gaan meer methodisch te werk. Ze zoeken naar zwakke plekken in de routines van potentiële slachtoffers, bijvoorbeeld bij hen thuis, op hun werkplek of de route daartussen. Of ze richten zich op een van hun kinderen of iemand anders in de familie of werkomgeving die ze als hefboom kunnen gebruiken. Zodra de ontvoering gebeurd is, houden ze hun slachtoffers onder streng toezicht. Ontvoerders aarzelen niet om geweld te gebruiken. Zulke methodische types doen niet aan opportunisme maar willen er zo zeker mogelijk van zijn dat ze iets van losgeld betaald krijgen.”
Als je tegen ontvoerders zegt dat je niet zult betalen, zal het slecht aflopen. Maar in de meeste gevallen is het kwestie van tot een akkoord te komen over een bedrag en de juiste toon aan te slaan
Hoeveel kan dat bedragen?
DOHERTY. “Het belangrijkste om in zulke zaken voor ogen te hebben is dat er geen prijs staat op een mensenleven. Als je tegen ontvoerders zegt dat je niet zult betalen, zal het slecht aflopen. Maar in de meeste gevallen is het kwestie van tot een akkoord te komen over een bedrag en de juiste toon aan te slaan. Zij hebben iets te verkopen en wij willen dat kopen. Alle ontvoeringen die we bij S-RM in de jongste negen jaar heeft behandeld ,zijn goed afgelopen.”
Er bestaan verzekeringen die ontvoeringsrisico’s dekken. Wat moeten we daarover weten?
DOHERTY. “Dat zijn zeer vertrouwelijke verzekeringspolissen waarvan heel weinig mensen binnen een organisatie of familie op de hoogte zijn.”
Wat gebeurt er wanneer zo’n polis wordt geactiveerd? Welke rol speelt uw bedrijf?
DOHERTY. “Een beperkte groep van mensen kan de polis activeren via een daarvoor bestemd telefoonnummer. Binnen de vijftien minuten krijgen ze van ons een telefoontje zodat we meteen de eerste risico’s in kaart kunnen brengen. Wij wijzen onmiddellijk een consultant toe aan de zaak en sturen binnen de 24 uur iemand om de klant persoonlijk bij te staan. Ons advies en onze diensten zijn volledig in lijn met de wetten en regels, maar indien nodig zoeken we de grenzen op om een slachtoffer veilig en snel terug te brengen.”
De ontvoerders zullen in een hoog tempo eisen stellen, deadlines inroepen, druk uitoefenen, dreigen met geweld enzovoort. Wij helpen de naasten van slachtoffers daar doorheen
Waar bestaat jullie adviesrol precies uit?
DOHERTY. “We bereiden de betrokkenen voor op de emotionele achtbaan waar ze voor staan in de daaropvolgende dagen of weken. De ontvoerders zullen in een hoog tempo eisen stellen, deadlines inroepen, druk uitoefenen, dreigen met geweld enzovoort. Wij helpen de naasten van slachtoffers daar doorheen, we helpen hen koelbloedig blijven, want de ontvoerders zullen hen onder druk zetten om financieel het onderste uit de kan te halen. Wij baseren ons advies en begeleiding op onze eigen ervaringen in zulke zaken, op de meest recente best practices en onze kennis van het betrokken land of regio. Wij helpen onze klanten dat proces te begrijpen en hoe zich daarin te redden.”
Hoe verloopt de daaropvolgende onderhandeling?
DOHERTY. “Die verloopt in fases. Wanneer de ontvoerders contact opnemen willen we als allereerste een bewijs van leven, dan weten we dat we met de juiste mensen spreken. Kidnappers beseffen ook dat ze dat moeten geven. Verder zeg ik liever niet te veel over de gebruikte methodes en aanpak. Ik wil mogelijke tegenpartijen daar geen inzichten over geven. Maar die aanpak is holistisch en gaat breder dan enkel de onderhandeling over het losgeld.”
Hoezo?
DOHERTY. “Wij begeleiden klanten ook met crisiscommunicatie, intern en extern met andere belanghebbenden of politiediensten. We doen ook aan reputatiebeheer als dat nodig is. Daarnaast hebben we een wereldwijd netwerk van partners voor bijkomende zaken zoals evacuaties, medische of psychologische bijstand enzovoort. Wij en de partners die wij aansturen, staan onze klanten met drie dingen bij: veilig onderkomen, beveiligd transport en persoonlijke bescherming. In de afgelopen periode hebben we bijvoorbeeld evacuaties uit Israël, Libanon en de Westelijke Jordaanoever georganiseerd. Dan moet je alle opties afwegen: evacueren via de lucht, via land of ter plaatse onderduiken tot een van die twee opties weer mogelijk is.”
In de jongste twee jaar zijn onze responsactiviteiten met 70 tot 80 procent gestegen tegenover de jaren voordien. We zien elk jaar een stijging, maar nu was die exponentieel. Wij behandelen gemiddeld zo’n 90 gevallen per jaar.
Hoe lang duren ontvoeringen?
DOHERTY. “Degene die enkel op losgeld zijn gericht, duren op hun kortst enkele dagen, maar normaal gezien is het twee tot zes weken. Die met terroristische insteek zijn heel anders. De kortste die ik ooit meemaakte was achttien maanden en de langste zes jaar.”
Hoe gaat u om met de emoties die komen kijken bij zulke zaken?
DOHERTY. “Ieder van ons gaat daar op haar of zijn eigen manier mee om. Mensen die niet goed in zulke omstandigheden functioneren, komen niet in deze job terecht. Wanneer een zaak is afgelopen, onthechten wij ons daar heel snel van. We zijn er goed in om ons een probleem toe te eigenen, alsof het over een van onze eigen dierbaren zou gaan, maar nadien kijken we niet meer om en houden we ook geen contact meer met de mensen die we hebben geholpen. We doen wel een uitgebreide debriefing met de slachtoffers om te weten of er nog andere gijzelaars zijn en om een inschatting te kunnen maken of het voor het bedrijf of organisatie een eenmalig voorval was en of ze hun risicobeheer moeten aanpassen.”
Zijn de ontvoeringsrisico’s vergroot in al die jaren dat u erin actief bent?
DOHERTY. “In de jongste twee jaar zijn onze responsactiviteiten met 70 tot 80 procent gestegen tegenover de jaren voordien. We zien elk jaar een stijging, maar nu was die exponentieel. Wij behandelen gemiddeld zo’n 90 gevallen per jaar. Let wel, slechts 20 procent van de ontvoeringen wordt gerapporteerd. Dus de gevallen die bekend zijn, zijn maar het topje van de ijsberg.”
In de meeste westerse landen is het wettelijk verboden om bij terroristisch gemotiveerde ontvoeringen losgeld te betalen
Vanwaar die stijging?
DOHERTY. “De geopolitieke risico’s zijn toegenomen. In de afgelopen achttien maanden vonden er wereldwijd meer dan zestig verkiezingen plaats, soms op plekken waar de minste vonk voor allerlei onrust kan zorgen zoals rellen, waardoor je moet evacueren. De volatiliteit is in veel delen van de wereld aanzienlijk gestegen.”
Behalve ontvoering voor louter financieel motief, zijn er ook terroristisch geïnspireerde motieven. In welk opzicht zijn die verschillend?
DOHERTY. “Daar zijn soms ook financiële motieven aan gekoppeld en wordt er losgeld gevraagd, maar daar spelen ook andere motieven mee zoals legitimiteit, de wens om door een overheid erkend te worden, de vrijlating van gevangenen of het omgooien van overheidsbeleid. Het belangrijkste verschil is de wet. In de meeste westerse landen is het wettelijk verboden om in dergelijke gevallen losgeld te betalen.”
En is dat bij andere gevallen wel toegestaan?
DOHERTY. “Ja, bij niet-terroristische gevallen is het niet verboden om losgeld te betalen, behalve in Italië en Singapore. Wat wij doen is volkomen wettelijk. Wij hebben maar een doel, de veilige terugkeer van de ontvoerde, wat de kosten ook zijn. Ons doel is niet om verzekeraars geld te besparen op losgeld. Het draait alleen maar om levens redden.”
