Fiscaal voordeel rechtsbijstandsverzekering staat op de helling: wat is het nut van zo’n verzekering?

De toegenomen complexiteit van de samenleving vergroot de kans op juridische geschillen. Een degelijke verzekering is daarom geen overbodige luxe.

Een contract dat niet is nagekomen, een onlinebestelling die onvolledig of stuk is geleverd, een aanvaring met een werkgever. Er zijn talloze situaties die kunnen uitdraaien op een juridisch geschil. Maar vaak nemen mensen de stap niet omdat ze hun rechten en plichten niet goed kennen en omdat ze opzien tegen de stress en de kosten ervan.

De rechtsbijstandsverzekering komt daaraan tegemoet. De meeste mensen kennen het concept via hun auto- of familiale verzekering. Daarin is vaak een stukje rechtsbijstand inbegrepen, maar die is eerder gering. “Autopolissen zijn vaak beperkt tot de eigen wagen. Rechtsbijstandsverzekeringen rond verkeer en mobiliteit hebben een bredere dekking. Daarin zitten ook steps, deelauto’s en huurauto’s. Je bent beschermd als voetganger en vliegtuigpassagier, kortom als deelnemer aan het verkeer”, geeft Erik Vanpoucke als voorbeeld. Hij is de CEO van de rechtsbijstandsverzekeraar Euromex.

Heel scala

“De samenleving wordt steeds ingewikkelder, waardoor de kans op juridische geschillen groeit”, zegt Carine De Cneef, verantwoordelijke bij Providis, de rechtsbijstandsverzekeraar van AG Insurance. E-commerce is daar een voorbeeld van, met onlinebestellingen kan veel misgaan. Hetzelfde met reizen. Dat zijn allemaal mogelijke contractuele geschillen waarin consumenten zich te weinig bewust zijn van hun rechten, maar waar ze zich wel tegen kunnen verzekeren, zeggen alle verzekeraars met wie we spraken.

Er bestaat een heel scala aan rechtsbijstandsverzekeringen waarmee je bijna elk aspect van je privéleven kunt afdekken. “We zien bijvoorbeeld regelmatig dossiers over arbeidsongevallen waarin er een discussie met de arbeidsongevallenverzekeraar is over wat al dan niet gedekt is. Zo weigerde een maatschappij tussenbeide te komen in een zaak over een politiemedewerker die na de aanslagen op Zaventem leed aan posttraumatisch stresssyndroom. Wij zijn tot in de rechtbank moeten gaan om een tussenkomst af te dwingen”, vertelt Erika van Dyck, de CEO van de rechtsbijstandsverzekeraar DAS.

“Wij komen ook vaak tussenbeide in geschillen waar de tegenpartij een andere verzekeraar is”, gaat ze verder. “Na de overstromingen in Wallonië bijvoorbeeld gingen veel mensen niet akkoord met de vergoeding die hun brandverzekeraars voorstelden. De slachtoffers konden via hun rechtsbijstand een tegenexpertise laten uitvoeren.”

Los van de bestaande verzekeringsformules moeten rechtsbijstandsverzekeraars snel inspelen op nieuwe maatschappelijke trends. “We moeten onze producten continu aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen, zoals deelsteps, elektrische fietsen, het klimaat of de opkomst van e-commerce”, zegt Erik Vanpoucke.

Preventie

Alle rechtsbijstandsverzekeraars werken op dezelfde manier. “Zo’n 20 procent van onze dossiers gaat over strafrechtelijke verdediging, vooral in de politierechtbank. Daarin betalen we het ereloon van de advocaat die de klant vrij heeft gekozen”, zegt Erik Vanpoucke. “In de overige 80 procent treden we niet alleen op als betaler, maar ook als juridischebijstandsverlener. Dat kan gaan van heel eenvoudige geschillen, zoals een boom die te dicht bij een perceelgrens staat, tot heel ingewikkelde dossiers, zoals een ontslag, een bouwgeschil of een echtscheiding.”

In feite komt daar nog een stap voor, want rechtsbijstandsverzekeraars doen veel aan preventie en bewustmaking. “Onze eerste rol is adviseren. We willen onze klanten zo goed mogelijk op de hoogte brengen van risico’s, zodat er geen conflict of geschil kan ontstaan”, legt Carine De Cneef uit. Dat advies kan heel breed gaan. “Met de afschaffing van de terugdraaiende teller bij zonnepanelen hebben veel klanten bij ons geïnformeerd wat hun rechten waren en of ze de digitale meter konden weigeren”, zegt Erik Vanpoucke.

Als er een dossier wordt opgestart, is de eerste stap bij alle verzekeraars dezelfde. “In eerste instantie zoeken we altijd naar een minnelijke oplossing. Daar heeft iedereen baat bij en dat gaat veel sneller dan wanneer er een rechtszaak van zou komen”, vertelt Carine De Cneef. De verzekeraars hebben de juridische expertise in huis om hun klanten bij te staan in de zoektocht naar een oplossing. “Ons doel is altijd om een geschil minnelijk te regelen. In 90 procent van de gevallen lukt dat ook”, zegt ook Erik Vanpoucke.

Maar als de klant niet akkoord gaat met het advies van de verzekeraar of de voorgestelde oplossing met de tegenpartij, heeft die het recht een advocaat te raadplegen. “Soms is ons advies negatief, als de klant geen verhaal en geen grond voor een rechtszaak heeft. Maar zelfs daarna heeft zij of hij recht op een tweede opinie van een advocaat. Die kosten betalen wij”, zegt Erika Van Dyck.

Een rechtsbijstandsverzekering verlaagt daarmee de drempel om juridisch advies in te winnen aanzienlijk voor particulieren. “Veel potentiële juridische geschillen gaan over weinig geld. Maar voor een advocaat betaal je al gauw 150 euro per uur. Dat is een enorme horde, waardoor mensen vaak geen juridisch advies inwinnen en een zaak laten vallen”, zegt Erika Van Dyck.

Leidt die lagere drempel tot meer gerechtelijke geschillen? “We merken heel weinig misbruik of conflictdrang. Uiteindelijk wil niemand een juridisch geschil, ook al is dat verzekerd, want dat betekent onenigheid en stress. Van de honderd polissen worden jaarlijks vier tot vijf dossiers opgestart. Dat is een schadefrequentie van een goede 4 procent, wat maakt dat de rechtsbijstandsverzekering betaalbaar blijft”, zegt Erik Vanpoucke.

Fiscaal voordeel op de helling

Voormalig minister van Justitie Koen Geens (cd&v) heeft in 2019 gezorgd voor een belastingvermindering voor de rechtsbijstandsverzekeringen. Polishouders kunnen 40 procent van hun jaarpremie met een maximum van 124 euro in mindering brengen op hun belastingen. Niet alle rechtsbijstandpolissen komen in aanmerking voor dat fiscale voordeel. Dat zijn veelal de meer uitgebreide. Die kosten tussen 300 en 600 euro, maar ze maken tegelijkertijd de familiale, de auto- en de brandverzekeringen goedkoper, omdat de rechtsbijstand daarin kan worden geschrapt. Dat leidt doorgaans tot een besparing van 80 tot 120 euro. Voor rechtsbijstandspolissen geldt een wachttijd, afhankelijk van het type geschil.

Met de fiscale aftrekbaarheid van de rechtsbijstandsverzekering had Geens twee doelen. Hij wilde het gerecht toegankelijker maken en tegelijk hoopte hij de werkdruk op het gerechtelijke apparaat te verlichten via de minnelijke regelingen waar de meeste rechtsbijstandsdossiers op uitdraaien.

Maar dat fiscale voordeel staat op de helling. Het is niet opgenomen in het hervormingsvoorstel over de personenbelasting van de huidig minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v). “Daarmee wordt de democratisering weer weggehaald”, zegt Carine De Cneef. “We lossen 80 procent van de zaken op, zonder een beroep te doen op het gerecht. Dat is een goede zaak voor Justitie en de overheid”, voegt Erika van Dyck toe.

De uitgebreide rechtsbijstandsverzekering is in ons land weinig bekend. “Ongeveer 25 procent van de Belgische gezinnen heeft er een. 90 procent heeft een familiale verzekering, die ook niet verplicht is. Er is dus nog veel marge”, zegt Erik Vanpoucke. In 2017 bedroegen de premies voor rechtsbijstand, die voor voertuigen niet meegerekend, 213 miljoen euro in België. In 2021 was dat gestegen tot 276 miljoen. “Ik verwacht dat het zoals bij de hospitalisatieverzekering zal gaan. Die is ondertussen een basisproduct voor heel wat middeninkomensgezinnen.”