‘Vandaag heb je zelfs niet meer het recht om een belastingaangifte in te dienen’

Vroeger had je aangifteplicht, nu heb je zelfs niet meer het recht om een aangifte in te dienen, zegt Jef Wellens, fiscalist bij Wolters Kluwer.

Meer dan de helft van alle belastingplichtigen hoeft dit jaar geen belastingaangifte in te dienen. Ze krijgen een ‘voorstel van vereenvoudigde aangifte’ (VVA). Dat bevat in principe alle voor de belastingbetaler relevante aangiftegegevens, samen met een voorlopige belastingberekening. Op basis van het voorstel wordt de definitieve belastingaanslag gevestigd. De belastingbetaler leunt rustig achterover en hoeft niets te doen.

Zo zou het moeten zijn.

Het aantal VVA’S stijgt van 3,2 miljoen vorig jaar naar 3,9 miljoen dit jaar. Maar dat is niet per se goed nieuws, want ook het aantal fouten in de VVA’s stijgt gevoelig. Naast de jaarlijks terugkerende fouten – vergeten kind ten laste, handicap of gift – zijn dat nieuwe fouten zoals leninguitgaven die niet of niet juist vermeld zijn in de VVA. De minister van Financiën banaliseert de foutenlast door te benadrukken dat slechts 10 procent van de belastingplichtigen zijn VVA corrigeert. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het voorstel voor de overige 90 procent correct is. Een stille meerderheid reageert gewoon niet en laat na zijn foute of onvolledige VVA recht te zetten. Die passiviteit is een probleem, zeker nu het voorstel van aangifte onder de radar blijft. Dit jaar zijn 1,5 miljoen VVA’s niet meer per post verstuurd. De belastingbetaler moet ze maar vinden in zijn digitale TaxBox. Door die onzichtbaarheid valt de belangrijkste trigger weg om het voorstel te controleren. Ook de federale ombudsman vindt dat gebrek aan transparantie een probleem.

Eigenlijk is het hallucinant. Omdat twee aangifterubrieken door de fiscus niet vooraf kunnen worden ingevuld, terwijl de belastingbetaler die wel degelijk moet gebruiken, is per definitie al minstens een derde van de VVA’s gebrekkig. Het zijn de rubriek waar de vrijstelling van dividenden wordt gevraagd en de rubriek om mee te delen dat er meerdere effectenrekeningen zijn. Een massa belastingbetalers moet die rubrieken gebruiken, maar doet dat dus de facto niet. De VVA schiet zo compleet zijn doel voorbij.

Wie nog een aangifte indient, heeft tot 22 oktober de tijd als hij de klus toevertrouwt aan een boekhouder, belastingconsulent of accountant. Door ons complexe belastingsysteem doen velen – lang niet allemaal zelfstandigen – een beroep op zo’n mandataris. Krijg je een voorstel van aangifte, dan is de deadline onverbiddelijk 16 juli. Van de 700.000 nieuwe VVA’s zijn er 113.000 aangiftes die vorig jaar nog in oktober via een mandataris werden ingediend. Nu moeten die allemaal worden nagekeken en gecorrigeerd vóór 17 juli. Veel belastingplichtigen en hun mandatarissen voelen zich zo – in coronatijden – op snelheid gepakt.

Maar ook dat is volgens de minister geen probleem: fouten en vergetelheden kunnen altijd later nog, na ontvangst van het aanslagbiljet, worden rechtgezet met een bezwaarschrift. Zet dus maar een kruis over de administratieve vereenvoudiging waarvoor de VVA bedoeld is. Want het achteraf via een tijdrovende bezwaarprocedure rechttrekken van een fiscaal scheve situatie, is administratief veel belastender, zowel voor de belastingbetaler als voor de fiscus, dan het correct indienen van een gewone aangifte.

Eigenlijk zijn er nauwelijks nog verschillen tussen de gewone Tax-on-web-aangifte en het voorstel van aangifte. Beide zijn vooraf ingevuld, beide moeten worden gecorrigeerd en aangevuld door de belastingplichtige. Beide bevatten een voorcalculatie van de belasting, in de VVA automatisch opgenomen, in Tax-on-web een muisklik ver. De Tax-on-web-aangifte moet nog worden ondertekend. Voor de VVA geldt ‘zwijgen is instemmen’, waardoor de sense of urgency ontbreekt om de gegevens te controleren. Het enige verschil is dus een digitale handtekening, en die zou bij een VVA beter ook worden gevraagd. Maar dan is het natuurlijk geen VVA meer.

De voordelen van een VVAwegen niet op tegen de nadelen. En je kunt er niet omheen, want de VVA wordt je door de strot geduwd. Tot vorig jaar kon je je nog uitschrijven uit de groep van belastingbetalers die een VVA ontvangen. Maar de wetgever heeft die mogelijkheid merkwaardig genoeg afgeschaft. Vroeger had je aangifteplicht, nu heb je zelfs niet meer het recht om (eind oktober) een aangifte in te dienen. Eigenlijk is dat de wereld op zijn kop.