Waarom de Belgische spaarder nog geen belegger is

De Belgische particulieren plaatsten in 2017 ongeveer 5 miljard euro extra op hun spaarrekening. Dat leert een rondvraag van Trends bij acht banken. Verschillende banken meldden dat de populariteit van beleggingen in de lift zitten, maar dat maakt van spaarders nog geen beleggers.

Eerst de feiten. Bij BNP Paribas Fortis en ING staat zo’n 6 miljard euro minder op de gereglementeerde spaarrekeningen dan een jaar geleden. Het gaat om het spaargeld van kmo’s en rechtspersonen. Bij BNP Paribas Fortis gebeurde een omzetting van gereglementeerde spaarrekeningen – met daarop 5,2 miljard euro van die kleine bedrijven – naar niet-gereglementeerde spaarrekeningen. Die miljarden zitten nu niet meer in de cijfers.

Het is een truc die KBC al in 2016 toepaste om de spaarrente voor die bedrijven naar of onder nul te kunnen doen zakken. Voor gereglementeerde spaarrekeningen is dat verboden, want daar geldt voor de basisrente een minimum van 0,01 procent en voor de getrouwheidspremie van 0,1 procent. Er zijn een 30-tal verschillende spaarrekeningen bij verschillende banken die slechts die wettelijke minimumvergoeding bieden.

ING België greep minder drastisch in. Bij die bank kwam er een begrenzing van het maximale bedrag op gereglementeerde spaarrekeningen voor bedrijven. Daardoor schreven rechtspersonen begin januari 2017 volgens de bank 851 miljoen euro over van hun spaar- naar hun zichtrekeningen.

1. Particulieren hebben meer geld op spaarboekjes

Gecorrigeerd voor al die kunstgrepen aan de bedrijvenkant zou er zowel bij BNP Paribas Fortis als bij ING een stijging van het bedrag op de spaarboekjes zijn (zie tabel). Bij de andere banken is er een stabilisering of een stijging van de spaarinlagen. Enkel AXA Bank, Bpost Bank en Record Bank spreken van een lichte daling. Bij AXA Bank speelt een eenmalig element mee. Eind 2016 maakten heel wat klanten gebruik van een terugkoopactie van AXA voor de Crest20-levensverzekeringen. Het geld van de terugkoop van die levensverzekering stond eind 2016 nog op de boekjes, maar werd begin 2017 in andere producten geïnvesteerd.

In totaal kwam er vorig jaar ongeveer 5 miljard euro bij op de Belgische spaarboekjes. Die toename ligt in lijn met de stijgingen in 2016 en 2015. Belfius verwacht dat de Belgische spaarmarkt in 2018 in volume nog zal groeien “door een grotere tewerkstelling, een gestegen reëel beschikbaar inkomen per persoon en mogelijk nog een lichte stijging van de spaarquote” en dat ondanks “het feit dat de rente ook in 2018 niet sterk zal stijgen”. Ook BNP Paribas Fortis verwacht dat de spaarinlagen “geleidelijk blijven toenemen” omdat er weinig vastrentende, veilige alternatieven zijn “door de aanhoudend extreem lage marktrentevoeten”.

Door de lage rente op spaarboekjes vond niet iedereen het de voorbije jaren de moeite waard geld over te schrijven naar de spaarrekening. “We stellen vast dat de consument in 2015 en 2016 veel meer geld aanhield op zijn zichtrekening en minder doorstortte naar zijn spaarrekening. De consument vond in 2017 een beetje de weg naar de spaarrekeningen terug , maar de saldi op de zichtrekeningen blijven hoog”, zegt een woordvoerder van Nagelmackers. “De business- en institutionele klanten gebruiken bovendien hun geld om investeringen te doen.”

2. Ook beleggingen zitten in de lift

Verschillende banken melden dat de klanten meer beleggen. Zowel AXA Bank, Record Bank als Bpost Bank merken een verhoogde interesse in beleggingsproducten en een omzetting van een deeltje van het spaargeld naar beleggingen. “Door de aanhoudend lage rentevoeten zijn klanten meer en meer op zoek naar alternatieve beleggingsvormen”, zegt een woordvoerder van Record Bank. “Er is een opvallende verschuiving van het klassieke sparen naar beleggingen zoals fondsen of tak23-levensverzekeringen”, klinkt het bij Bpost Bank.

Beleggingsplannen

In 2016 was er al een verdubbeling van het aantal beleggingsplannen bij KBC en “die trend zette in 2017 onverminderd voor”. Beleggingsplannen zijn plannen waarbij spaarders met mondjesmaat en op regelmatige basis spaargeld in beleggingsfondsen kunnen investeren. Bij AXA Bank zijn er vandaag drie keer zoveel beleggingsplannen als een jaar geleden. Bij Nagelmackers gaat het om relatief beperkte bedragen die in de periodieke spaarplannen terechtkomen. “Daarnaast zien we een behoorlijke toename in private banking. Bestaande klanten storten bij en nieuwe klanten vinden hun weg naar Nagelmackers.”

Gemengde fondsen

“De belangstelling voor gemengde fondsen en aandelenfondsen nam het afgelopen jaar sterk toe. We spreken van een toename met meer dan 20 procent in het beheerde vermogen”, klinkt het verder bij KBC. Bij BNP Paribas Fortis was er zelfs een groei van de beleggingsfondsen met 22 procent. “Steeds meer wordt belegd in gemengde beleggingsfondsen, die meerdere activaklassen gecombineren, en dan vooral in defensieve strategiefondsen”, merkt de grootste bank van het land op. Ook bij andere banken vielen vooral flexibele, gemengde en wereldwijd gespreide fondsen in de gratie van de klanten.

Duurzame fondsen

BNP Paribas Fortis en KBC zien nog een trend: de opkomst van duurzaam beleggen. Bij KBC verdubbelde het belegde vermogen in duurzame fondsen vorig jaar. Bij BNP Paribas Fortis gebeurt “het leeuwendeel van de nieuwe intekeningen bij fondsen met een SRI-label. SRI staat voor Socially Responsible Investing. Thema’s als water, klimaatzorg en hernieuwbare energie zetten hun opmars voort.”

Tak23-levensverzekeringen

Bij BNP Paribas Fortis was de opvallendste trend in de retailbank de stijgende populariteit van tak23-verzekeringen. Ook bij Belfius zaten beleggingsverzekeringen in de lift. Wanneer beleggingsfondsen in een levensverzekeringscontract worden ondergebracht, worden ze tak23-fondsen.

“Daarin werd liefst 77 procent meer belegd bij BNP Paribas Fortis dan in de eerste elf maanden van 2016. Tak 23 is belangrijker geworden dan tak 21.De groei was het meest uitgesproken voor de contracten zonder kapitaalbescherming. Het positieve klimaat op de aandelenmarkten heeft daarin zeker een rol gespeeld, maar wellicht ook het gunstige fiscale regime, waardoor de belegger ontsnapt aan een roerende voorheffing van 30 procent in ruil voor een forfaitaire verzekeringstaks van 2 procent op de gestorte nettopremie.”

Conclusie

“Sparen en beleggen zijn niet noodzakelijk verbonden vaten, waarbij het ene stijgt als het andere daalt”, merkt een woordvoerder van ING België terecht op. Het lijkt erop dat vooral de producten die tussen sparen en het ‘echte’ beleggen in vallen, uit de gratie zijn. De banken verkopen almaar minder kasbons, termijnrekeningen en tak21-levensverzekeringen met een gegarandeerd rendement. Het geld van die producten gaat ofwel richting het spaarboekje ofwel richting meer risicovolle beleggingen.

Er komen almaar meer obligaties op vervaldag van de massa Belgische bedrijven die in 2011, 2012 en 2013 met de hoed rondgingen bij de Belgische particulieren. Ook andere interessante vastrentende beleggingen liepen af, zoals de Leterme-bon op vijf jaar (een staatsbon met een hoge brutocoupon van 4 procent en een verlaagde roerende voorheffing).

Omdat er weinig interessante en relatief veilige alternatieven te vinden zijn, komen die centen vaak ook op de spaarrekeningen terecht. Het spaarboekje met een depositogarantie van de staat, een minimumrente, een vrijstelling van de intresten tot 940 euro en een verlaagde voorheffing van 15 procent voor intresten boven dat plafond oogt nog altijd een pak interessanter dan de meeste vastrentende spaaralternatieven.