Waarom de Belgische singles nog altijd het zwaarst belast worden

Cijfers van OESO leren dat de belastingdruk in België daalt, maar de singles worden nog steeds het zwaarst belast. “Al heb ik wel de indruk dat de geesten rijp zijn voor een beleid dat rekening houdt met alleenstaanden”, zegt Carla Dejonghe, de voorzitter van vzw All1.

Ons land telde vorig jaar met 54 procent de hoogste gemiddelde belastingdruk voor alleenstaande werknemers zonder kinderen. Ons land gaat daarmee ruimschoots landen als Duitsland (49,4 procent), Hongarije (48,2) en Frankrijk (48,1) vooraf. De gemiddelde belastingdruk voor getrouwde koppels met twee kinderen en één werkende ouder klokte in ons land af op 38,6 procent.

Overheid kan niet blind blijven

Volgens Dejonghe kan de overheid niet langer blind blijven voor een van de opvallendste demografische ontwikkelingen van de laatste decennia: het toenemend aantal alleenstaanden. In Vlaanderen zijn ze bijna met 1 miljoen. “Alle studies tonen aan dat die groep de komende decennia nog fors zal toenemen. Of zoals Le Nathalie Blanc het stelt in haar boek Solo: of de maatschappij de ogen opent of niet, singles are here to stay“, zegt Dejonghe.

Al lijken almaar meer politici wel aandacht te hebben voor de fiscale behoeften van alleenstaanden. Zo krijgen alleenstaande Mechelaars in de loop van dit jaar een een geschenkbon van 25 euro in de bus. De singles van de Dijlestad worden zo gecompenseerd voor de hoge afvaltaks die ze betalen. Die bon komt overeen met een korting van 4 procent op de totale jaarlijkse belastingbijdrage van een single aan de stad.

De Brussels minister van Financiën Guy Vanhengel (Open Vld) heeft in 2015 al enkele maatregelen genomen die alleenstaanden een financieel duwtje in de rug geven. Zo heeft hij de registratierechten verlaagd in ruil voor de afschaffing van de Brusselse woonbonus.

“De Brusselse fiscale hervorming toont aan dat het niet per se hoeft te gaan om fiscale maatregelen die specifiek op alleenstaanden zijn gericht”, verduidelijkt Dejonghe. “De afschaffing van de forfaitaire gewestbelasting is een goede zaak voor elke Brusselaar. Maar die forfaitaire belasting was vooral nadelig voor alleenwoners.” In Brussel werd in 2016 ook de 1 procent agglomeratietaks op de personenbelasting afgeschaft. Dit jaar wordt die personenbelasting nog eens met 0,5 procent verminderd”

Ook andere gewesten zetten stappen

Brussel is niet het enige gewest dat zijn fiscale beleid meer en meer probeert af te stemmen op alleenstaanden. Het Vlaams Gewest heeft op 1 juli 2015 de schenkingsrechten op onroerende goederen fors verlaagd. Het Brussels en het Waals Gewest zijn in 2016 gevolgd. “Dat is een goede zaak voor alleenstaanden. Het biedt hen de mogelijkheid de torenhoge successierechten voor een nalatenschap aan derden te omzeilen”, klinkt het.

Daarnaast wil de Vlaamse regering nieuwe samenlevingsvormen ondersteunen. Het Vlaams Parlement nam in oktober 2015 een voorstel van resolutie aan om nieuwe woonvormen, zoals co-housing, mogelijk te maken. Ook in Brussel staat iets soortgelijks in de steigers. Daar maakt de regering werk van een samenhuislabel. “Vanaf 2017 moet dat label zowel eigenaars als medehuurders geruststellen over de financiële gevolgen van samenhuizen. De overheid kan er op die manier ook op vertrouwen dat in een woning met dat label niet aan huisjesmelkerij wordt gedaan”, verduidelijkt Dejonghe.

Ze is er bovendien van overtuigd dat de gewestelijke regeringen ook aan andere regels kunnen sleutelen. “Net zoals de gewesten de schenkingsrechten hebben verlaagd, zouden ze ook werk moeten maken van lagere successierechten”, aldus Dejonghe. In 2015 stelde Vanhengel voor dat iedereen één niet-familielid kan aanduiden dat tegen het familietarief kan erven. “Al moet daar natuurlijk een politieke meerderheid voor worden gevonden.”

Vlaams minister van Begroting Bart Tommelein (Open Vld) wil eveneens sleutelen aan de erfbelasting. Werkgroepen hebben van de minister de opdracht gekregen die aanzienlijke verschillen met erfgenamen in rechte lijn weg te werken, onder meer omdat erfgenamen via allerlei omwegen of ontduiking die belasting proberen te ontlopen.

Federale regering blijft achter

Al is er volgens de voorzitter van All1 nog veel werk aan de winkel. Vooral de federale regering moet volgens haar een tandje bijsteken. “Ze zou een systeem moeten uitwerken waarbij ze bij de burgerlijke stand van de gemeente een apart adres per huishouden in een samenhuisverband invoert”, gaat ze verder. “Zo zouden twee alleenstaanden die samen een woning huren om de kosten te delen, officieel kunnen worden erkend als twee aparte eenpersoonshuishoudens.”

Dejonghe kijkt ook in de richting van de personenbelasting. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) wijst erop dat Belgische alleenstaande zonder kinderen het zwaarst wordt belast van alle OESO-lidstaten. Een alleenstaande zonder kind droeg vorig jaar 54 procent van zijn brutoloon af. “De oorzaak daarvan is de belastingvrije som”, verduidelijkt de voorzitter van All1. Die is hetzelfde voor gezinnen en alleenstaanden.

“Dat is niet altijd zo geweest”, benadrukt Dejonghe. Tot het aanslagjaar 2004 kregen alleenstaanden een hoger belastingvrije som, doordat ze een kleinere financiële draagkracht hadden. Sinds 2005 heeft de federale regering, op verzoek van het Grondwettelijk Hof, die regeling geschrapt. Daardoor ging een belangrijk fiscaal voordeel van alleenstaanden verloren. Dejonghe: “Mijn voorstel luidt: verhoog de belastingvrije som dan voor alle belastingplichtigen. Dat is wel conform de grondwet.”

Singlesreflex

In 2013 lanceerde Dejonghe de singlesreflex. Die laat de regeringen bij elke beleidsmaatregel stilstaan bij de vraag wat het effect ervan is op mensen die alleen wonen. Zij is zeer tevreden dat het idee van een singlesreflex een breder draagvlak krijgt en door verschillende politieke partijen wordt overgenomen.

“Het is alleen een beetje verwarrend als één partij mijn definitie van ‘singlesreflex’ toekent aan de term ‘singlestoets’ en een andere partij wel de term ‘singlesreflex’ gebruikt, maar er een andere invulling aan geeft”, besluit Dejonghe.