‘Het effect van massa’s geld op het spaarboekje dreigt zelfs negatief te worden’

Luc Aben, hoofdeconoom van Van Lanschot Bankiers, pleit voor een hervorming van de fiscale vrijstelling op het spaarboekje, “want een fiscaal voordeel op niks, is nu eenmaal niks”. Ook het stakingsrecht is aan herziening toe: “Rechten worden afgesproken binnen een bepaalde context. Verandert de omgeving, dan is er nood aan nieuwe afspraken.”

In december en januari kwam er weer een paar miljard euro bij op de Belgische spaarboekjes, ondanks de ultralage spaarrente. Denkt u dat de fiscale vrijstelling voor intresten op een spaarboekje op de schop moet?

Luc Aben: “De fiscale vrijstelling voor het spaarboekje is een verworven recht uit het verleden. Goed bedoeld toentertijd, maar uiteindelijk een boemerang in het gezicht. Net zoals de fiscale stimulans voor het woningbezit dat bijvoorbeeld is. Die leidt enkel maar tot duurder onroerend goed. Per saldo is het effect dus nul. In het beste geval. Want het effect van de massa’s geld op het spaarboekje dreigt zelfs negatief te worden. Het zijn immers middelen die moeilijk inzetbaar zijn voor de financiering van groeibevorderende investeringen. Hervormen dus. Gezien de lage rente, is het daar vandaag meer dan ooit het moment voor. Want een fiscaal voordeel op niks, is nu eenmaal niks.”

Vorige week sloten de loodsen de hele week de haven van Antwerpen voor grote containerschepen. Ze eisten en kregen een extra premie voor de behandeling van die schepen. Hoe groot is de (reputatie)schade die dergelijke acties met zich meebrengen? Moeten dergelijke acties kunnen, of dringt zich een hervorming of een inperking van het stakingsrecht op?

Aben: “Iedereen heeft het recht z’n ongenoegen te uiten. Laat ons dat democratisch recht koesteren. Maar tegelijk moeten we in dit land toch eens nadenken over de manier waarop we dat doen. Mochten we met onze internationale concurrentiepositie eenzelfde toppositie bekleden als met het aantal stakingsdagen, de werkloosheid zou de helft bedragen. Het argument van ‘het verworven recht’ laten vallen, zou al een begin zijn. Verworven rechten bestáán niet. Rechten worden afgesproken binnen een bepaalde context. Verandert de omgeving, dan is er nood aan nieuwe afspraken. Die je samen maakt. Vanuit het besef dat we allemaal hetzelfde belang hebben. Werknemers, ondernemers, politici en burgers. Een belang dat niet gediend is bij een structureel conflictmodel.

Constructieve overlegmodellen in het buitenland tonen aan dat het ook anders kan. Ook daar bestaat het fundamentele stakingsrecht. Maar het besef allemaal in dezelfde boot te zitten, maakt van dat staken een slechts ultiem onderhandelingswapen. Dergelijke mentaliteit is de enige heilzame weg. Weigeren we die te nemen, dan dreigen we als land en als economie op enig moment misschien wel over te moeten gaan tot een ‘staking van betaling’.”

Deze week staat er een belangrijke rentevergadering van de Europese Centrale Bank gepland. Vorige week werd al druk vergaderd over mogelijke maatregelen die de banken niet in de problemen brengen zoals de negatieve rente. Bestaan er alternatieven? Wat zal de ECB volgens u doen? En zal de markt opnieuw ontgoocheld reageren?

Aben: “Geconfronteerd met afbrokkelende inflatiecijfers, zal de ECB het monetaire gaspedaal deze week wellicht dieper intrappen. Door banken nog wat forser te penaliseren als ze geld op hun ECB-rekening stallen. Of door maandelijks nog wat meer waardepapier in te slaan met ‘gedrukt geld’. Zal het helpen? Misschien verzwakt het ECB-beleid de euro, wat onze export extra zuurstof geeft.

Maar zorgt de geldpers voor méér innovatie? Voor hervormingen gericht op groei? Voor investeringen in méér productiviteit? Nee, integendeel. Het alsmaar ruimere geldbeleid beknot het globale innovatieve vermogen van onze economie. Ondernemingen die bij een normale kostprijs van geld al lang dood en begraven zouden zijn, kunnen nu toch overleven. Onvoldoend performante landen kunnen hun financieringsgat al te goedkoop opvullen. Daarnaast komt het businessmodel van cruciale sectoren als verzekeraars, banken of pensioenfondsen onder druk. Een ruim geldbeleid is OK om een economie zuurstof te geven gedurende een aanpassingsproces. Maar dan moet dat proces wel worden opgepakt. Wat niet de taak van de ECB is. Daar hebben we politici voor.”