Frankrijk wil spaargeld mobiliseren voor strijd tegen klimaatopwarming. Hoe zit dat in België?

Terwijl politici in België de ene na de andere ballon oplieten om de banken te dwingen de spaarrente op te trekken, is er in Frankrijk gedebatteerd over een nieuw spaarboekje dat het klimaat moet helpen redden.

In België moeten spaarders al blij zijn met een basisrente van 1 procent op hun spaarrekening. Voorlopig biedt de internetbank MeDirect met 1,2 procent de hoogste rente op een gereglementeerde spaarrekening. Boven op de rente kunnen spaarders nog een getrouwheidspremie opstrijken, als ze hun geld langer dan een jaar bij dezelfde bank laten staan. Er is in ons land geen enkele spaarboekje waarbij de som van de rente en de premie hoger dan 2,5 procent uitkomt.

Die lage spaarrente is veel politici een doorn in het oog, maar de meeste voorstellen worden door het bankentoezicht afgeschoten omdat ze risico’s voor de stabiliteit van het bankensysteem inhouden. In september komt wel een staatsbon uit, met een looptijd van één jaar en een verminderde roerende voorheffing van 15 in plaats van 30 procent, die de concurrentie met het spaarboekje moet aangaan. Met de eigen e-deporekening wil de Belgische overheid die concurrentie niet aangaan, want de rente van die rekening werd in april geplafonneerd op 2,5 procent bruto. Daar blijft netto slechts 1,75 procent van over.

Franse spaarboekjes brengen meer op

De Fransen doen dat anders. Franse spaarders krijgen op een Livret A en een Livret de développement durable et solidaire (LDD) sinds februari een rente van 3 procent. Er is wel een plafond voor die spaarrekeningen en er kan maar één rekening van elke soort geopend worden. Op het Livret A kan maximaal 22.950 euro gestort worden, op het LDD maximaal 12.000 euro. Het geld van die spaarboekjes wordt gecentraliseerd bij de overheidsbank Caisse des dépôts et consignations en wordt gebruikt voor sociale woningen en stadsvernieuwing. Daarnaast is er nog een speciaal spaarboekje voor mensen met weinig inkomen, het Livret d’épargne populaire (LEP), met een dubbel zo hoge rente van 6 procent.

Op 21 juli heeft het Franse parlement vlak voor het zomerreces beslist nog een vierde spaarinstrument in het leven te roepen. Het zogenoemde plan d’épargne avenir climat (PEA climat) moet privéspaargeld mobiliseren om de transitie naar een groene Franse industrie te helpen financieren. Ouders zullen het spaarplan kunnen openen voor hun kinderen bij de geboorte. De kinderen zullen pas op hun achttiende verjaardag het geld er weer kunnen afhalen.

Hoe ziet het Franse klimaatspaarplan eruit?

Oorspronkelijk was het idee dat de staat bij elke opening van zo’n klimaatspaarplan 50 tot 500 euro zou storten, maar dat idee haalde de uiteindelijke wettekst niet door het hoge kostenplaatje voor de Franse staat. Er is geen gegarandeerde rente, maar de wetgever gaat ervan uit dat het rendement hoger zal liggen dan bij het Livret A, omdat het om een belegging over meerdere jaren gaat. Er is ook geen kapitaalgarantie zoals bij het spaarboekje. De bedoeling is dat de beheerders van het spaarplan het geld steeds voorzichtiger gaan beleggen voor de kinderen die de leeftijd van 18 jaar naderen, om zo het kapitaal te garanderen.

Er zou 66 miljard euro per jaar nodig zijn om de uitstoot van broeikasgassen door Frankrijk tot nul te reduceren tegen 2050. Alleen al voor de industrie zouden voor zo’n 50 miljard euro investeringen per jaar nodig zijn, waarvan 30 miljard euro voor de meest vervuilende sites in Frankrijk. Voor die transitie wil de Franse overheid het Franse spaargeld mobiliseren, enkele duizenden miljarden euro’s, waarvan meer dan 500 miljard euro op de gereglementeerde spaarboekjes staat en 1.900 miljard euro in levensverzekeringen zit. Met het PEA climat hoopt de Franse overheid 1 miljard euro te capteren voor klimaatoplossingen.

Hoe kunnen Belgen hun centen inzetten voor vergroening?

In België staat er ongeveer 300 miljard euro op spaarboekjes. Slechts twee banken, VDK en Triodos, bieden in België spaarboekjes aan die voldoen aan de criteria van het Belgische Towards Sustainability-label, een keurmerk voor duurzame spaar- of beleggingsproducten. Net als in Frankrijk zijn de intresten op spaarboekjes vrijgesteld van belasting tot 980 euro per persoon. Boven dat intrestplafond is in principe 15 procent roerende voorheffing verschuldigd op de intresten. Dat is nog steeds minder dan het normale belastingtarief van 30 procent.

Duurzame beleggingsfondsen en verzekeringsproducten

De Belgen hebben een kleine 280 miljard euro in verzekeringsproducten en 260 miljard euro in beleggingsfondsen. Daar is er meer keuze voor mensen die hun geld willen inzetten in de strijd tegen de klimaatverandering. Op de website van Towards Sustainability kunnen mensen per type product zoeken en filteren op basis van criteria die zij belangrijk vinden, zoals de maximale blootstelling aan fossiele brandstoffen.

Groene obligaties

Steeds meer bedrijven geven ook groene obligaties uit, om projecten te financieren met een positieve impact op klimaat of milieu. Kleine beleggers kunnen rechtstreeks intekenen, of beleggen via fondsen die in obligaties investeren die de vergroening van de economie helpen te financieren. Ook die fondsen kunnen beleggers gemakkelijk terugvinden op de website van Towards Sustainability, als ze zoeken op de term green bond.

Een studie van de Nationale Bank van België toonde eind vorig jaar wel aan dat ons land enigszins achterloopt op de buurlanden, waar een ruimere keuze is en groene obligaties een groter deel van de obligatieportefeuilles uitmaken. Behalve groene obligaties zijn er ook sociale of duurzame obligaties, waarvan het geld gaat naar projecten met een maatschappelijke impact of met een mix van groene en sociale doelstellingen.

Geen fiscale prikkels

In tegenstelling tot onze zuiderburen zijn er in ons land nog geen fiscale prikkels om verzekeraars, vermogensbeheerders of pensioenfondsen te stimuleren een meer duurzame beleggingspolitiek te voeren. Ook de spaarders worden niet financieel geprikkeld om voor groene spaar- of beleggingsproducten te kiezen.

Behalve het fiscaal voordeel voor de spaarboekjes moedigt de Belgische overheid de Belgen wel fiscaal aan om te sparen voor een aanvullend pensioen via de werkgever (tweede pijler van het pensioen) of op eigen houtje aan pensioensparen te doen (derde pijler van het pensioen). Voor de tweede pijler van het pensioen is er meer dan 100 miljard euro geïnvesteerd, voor de derde pijler spreken we ongeveer over half zoveel geld. De meeste beheerders van pensioengeld zijn wel enigszins bezig met duurzaamheid, maar alles kan altijd beter. Voor de mensen die aan het einde van de rit recht hebben op een pensioenkapitaal is het ook niet altijd even duidelijk wat met hun geld is gebeurd.