‘De Staat van de Banken 2017’: Weet u waarvoor uw spaargeld wordt gebruikt?
Uit het meest recente rapport van Fairfin, de vzw die mensen wil informeren over duurzaam omgaan met geld, blijkt dat enkel Triodos Bank, en in mindere mate Van Lanschot en vdk bank, slagen voor de duurzaamheidstest.
In haar meest recente rapport ‘De Staat van de Banken 2017’, houdt de vzw Fairfin de werking van 18 Belgische banken tegen het licht. De focus ligt daarbij op de duurzaamheid van hun investeringsbeleid, de mate waarin ze bijdragen aan de reële economie en de risico’s die ze nemen met het geld dat ze bij spaarders ophalen.
Fossiele brandstoffen, mijnbouw en wapens
Om de nodige opbrengsten te genereren voor spaarders en voor zichzelf, doen banken investeringen waarvan ze hopen dat die, al dan niet op termijn, winstgevend zullen zijn. Dat gebeurt onder meer door leningen toe te kennen aan bedrijven of door zelf te beleggen in aandelen of obligaties.
Fairfin onderzocht in welke mate de banken in ons land in hun zoektocht naar lucratieve investeringen rekening houden met thema’s als mensen- en arbeidsrechten, het klimaat en wapenhandel.
‘De Staat van de Banken 2017’ schetst niet bepaald een rooskleurig beeld. Terwijl Triodos Bank, Van Lanschot en vdk bank volgens Fairfin het meest duurzame investeringsbeleid kunnen voorleggen, blijft de omschakeling naar een maatschappelijk verantwoorde werking bij verschillende banken veelal beperkt tot goede voornemens.
Zo toont het onderzoek van Fairfin onder meer aan dat BNP Paribas, ING en KBC tussen 2014 en 2016 samen tientallen miljarden euro’s pompten in de sector van fossiele brandstoffen. Ook de investeringen van de Belgische banken in de mijnbouwsector zijn een doorn in het oog van de vzw. In haar rapport verwijst Fairfin onder meer naar een onderzoek dat begin dit jaar werd gepubliceerd.
De Italiaanse wapenproducent Leonardo werd tussen 2013 en 2016 voor miljoenen euro’s gefinancierd door Belfius, BNP Paribas, Deutsche Bank en KBC. – ‘De Staat van de Banken 2017’
Daaruit bleek dat BNP Paribas (4505,3 miljoen euro), Deutsche Bank (2684,8 miljoen euro), ING (2084,2 miljoen euro) en KBC (638,9 miljoen euro) tussen 2011 en 2016 massaal investeerden in het omstreden mijnbouwbedrijf Glencore, dat in verband wordt gebracht met schendingen van de mensenrechten, dwang- en kinderarbeid, watervervuiling en belastingontwijking.
Ten slotte haalt Fairfin in ‘De Staat van de Banken 2017’ ook studies aan die de banden tussen verschillende Belgische banken en de (kern)wapenhandel blootleggen. Zo werd de Italiaanse wapenproducent Leonardo, die militaire uitrustingen verkoopt aan landen die bekendstaan voor schendingen van de mensenrechten, volgens de vzw tussen 2013 en 2016 voor miljoenen euro’s gefinancierd door Belfius, BNP Paribas, Deutsche Bank en KBC.
De activiteiten van onze banken ogen dus allesbehalve fraai. Sebastien Mortier, onderzoeker bij Fairfin, zegt dan ook dat in België nog te weinig sprake is van een echt duurzaam financieel systeem. “Bij een grote groep banken is een duurzaam investeringsbeleid totaal afwezig. Bij de banken die wel vooruitgang boeken, gaat de omschakeling traag en moeizaam.”
‘Bij een grote groep banken is een duurzaam investeringsbeleid totaal afwezig.’ – Sebastien Mortier, Fairfin
“Bovendien zijn de meeste banken weinig consequent”, aldus Mortier. “BNP Paribas biedt bijvoorbeeld duurzame beleggingsproducten aan, maar hanteert zelf een allesbehalve duurzame investeringspolitiek. Bij ING is de situatie dan weer precies tegenovergesteld.”
Mortier hoopt dan ook op meer ambitie en inspanningen bij banken en ziet vooral in pensioensparen een gat in de markt. “Pensioensparen is voor veel mensen de eerste en enige vorm van beleggen. Met vdk bank, Belfius en Argenta zijn er maar drie banken die enigszins, maar nog te beperkt, inzetten op een duurzaam product voor pensioenspaarders.”
Maatschappelijke meerwaarde
Fairfin gaat in haar rapport ook na in welke mate de Belgische banken door middel van kredietverlening bijdragen aan de reële economie. Er werd gekeken naar het percentage van de totale activa dat bestaat uit leningen aan bedrijven en particulieren. Bij (relatief) kleine banken zoals Triodos Bank, Beobank, Argenta, Crelan, Europabank, Axa, ABK en de Bank J. Van Breda bestaat meer dan 70 procent van de activa uit leningen aan bedrijven en particulieren. Zij kregen van Fairfin dan ook een goede beoordeling, in tegenstelling tot de grootbanken in ons land.
“Grootbanken bewegen, in hun drang naar winstgevendheid, nog altijd te veel weg van de basisdienst die banken moeten uitvoeren, namelijk het omzetten van spaardeposito’s in leningen die de maatschappij ten goede komen”, zegt Sebastien Mortier. “In plaats daarvan begeven ze zich richting, al dan niet speculatieve, beleggingen.”
‘Een bank heeft de mogelijkheid om door haar beleid de richting aan te geven die de samenleving uit gaat.’ – Sebastien Mortier, Fairfin
Verdienmodel onder druk
Bij de conclusies van Fairfin valt natuurlijk wel een bedenking te maken. Het verdienmodel van banken staat onder druk: door de lage rente die de ECB oplegt, valt in de financiële markten weinig winst te maken met het toekennen van traditionele leningen, terwijl banken wel nog altijd een minimumrente moeten betalen op deposito’s. De klassieke, maatschappelijke functie van banken is met andere woorden weinig winstgevend.
Is het in die context niet naïef om te verwachten dat banken kieskeurig zijn in hun financieringspolitiek en bovendien ook de winsten laten liggen die te rapen vallen met beleggingen?
Hoewel Mortier de uitdagingen voor banken onderkent, vormen ze volgens hem geen excuus om duurzaamheid niet op de agenda te zetten, wel integendeel. “Ten eerste beperkt de maatschappelijke rol van een bank zich niet tot die van tussenpersoon voor investeringen. Een bank heeft de mogelijkheid om door haar beleid de richting aan te geven die we als samenleving uit willen.”
‘Enkel in een kortetermijnvisie staat duurzaamheid haaks op winstgevendheid.’ – Sebastien Mortier, Fairfin
“Ten tweede is een investering in duurzaamheid op lange termijn ook financieel de beste keuze. Het is onbegrijpelijk dat er banken zijn die in de huidige klimaatcontext nog in fossiele brandstoffen investeren in plaats van in hernieuwbare energie. Hetzelfde geldt voor de keuze tussen kredietverlening aan betrouwbare bedrijven en beleggingen in risicovolle producten. Enkel in een kortetermijnvisie staat duurzaamheid haaks op winstgevendheid.”
Koerswijziging
Soms slaagt Fairfin er met zijn onderzoek in een koerswijziging los te maken bij banken: zo verkocht KBC, naar aanleiding van informatie uit ‘Dirty Profits’, een eerder rapport van Fairfin, al zijn aandelen van de wapenproducent Hanwha Techwin.
Maar meestal primeren de commerciële belangen van de investeringen op de ethische bezwaren. “Het geval met Glencore is wat dat betreft veelzeggend” , aldus Mortier, die vooral hoopt op een bewustwording en mentaliteitswijziging bij beleggers. “Steeds meer particuliere en institutionele beleggers hechten belang aan de manier waarop banken met hun spaargeld omspringen.”
“Het is dan ook de bedoeling van Fairfin om, onder meer via de Bankwijzer, onze onlinetool, zoveel mogelijk mensen er toe aan te zetten hun bank hierover aan te spreken en indien nodig over te stappen naar een financiële instelling die wel specifiek op duurzaamheid inzet.”
Risico’ s
Naast de duurzaamheid van de investeringen en de bijdrage aan de reële economie gaat Fairfin in ‘De Staat van de Banken’ ook dieper in op de risico’s die banken nemen. In dat opzicht berekende de vzw voor iedere bank de verhouding tussen het eigen vermogen en de totale passiva. Hoe hoger dat percentage, hoe beter een bank gewapend is om eventuele tegenslagen op te vangen met eigen middelen, zonder dat het geld van spaarders in het gedrang komt.
Ook op die test scoren de grootbanken in ons land niet goed. Met percentages rond 5 procent blijven ze ruimschoots onder de norm van 10 procent die door de vzw wordt vooropgesteld. Heel wat kleinere banken, zoals Triodos Bank en Van Lanschot, halen die norm dan weer wel.
‘Alle banken in ons land voldoen aan de opgelegde kapitaalvereisten.’ – Cynthia Van Hulle, KU Leuven
Professor Cynthia Van Hulle, verbonden aan de onderzoeksgroep Finance van de faculteit economie en bedrijfswetenschappen aan de KU Leuven, relativeert evenwel het belang van een hoog eigen vermogen bij banken. “Het is evenzeer belangrijk te focussen op hun risicomanagement en op de wijze waarop banken ongunstige marktomstandigheden kunnen doorstaan.”
“Vooral banken die op grote schaal investeren in echt risicovolle financiële producten houden het best een hoog eigen vermogen aan. Na de financiële crisis is de regelgeving daarover echter aanzienlijk verscherpt. Alle banken in ons land voldoen nu ook aan de opgelegde kapitaalvereisten”, aldus Van Hulle.
Mortier bevestigt dat de banken volgens de regel voldoende buffers voorzien, maar verdedigt de aanpak van Fairfin. “De manier waarop het risicogehalte van de activa van banken wordt bepaald is zeer controversieel. Banken mogen immers zelf aangeven hoe risicovol hun leningen en beleggingen zijn. Hun werking aftoetsen aan de hand van het eigen vermogen is dus geen overbodige luxe.”
Fairfin is een vzw die onderzoek voert naar de plaats die duurzaamheid krijgt in het beleid van de banken in ons land en is een van de initiatiefnemers van de Bankwijzer. Met die tool kunnen mensen de werking van banken beoordelen aan de hand van een aantal duurzaamheidsthema’s. Voor ‘De Staat van de Banken 2017’ voerde FairFin onderzoek naar 18 financiële instellingen actief in België: ABK Bank, Argenta, AXA Bank, Bank J. Van Breda & Co., Belfius, Beobank, BNP Paribas, bpost bank, Crelan, Deutsche Bank, Europabank, Groupe CPH, ING, KBC, Keytrade Bank, Triodos Bank, Van Lanschot en vdk bank. Zelf haalt Fairfin haar middelen voornamelijk uit overheidssubsidies, giften en eigen inkomsten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier