De impact van de centrale banken op het dagelijks leven

De Europese centrale bankiers marcheren in de ene richting en de Amerikaanse in de andere. Daarvan zullen we allemaal de gevolgen ondervinden. “2016 brengt een lagere spaarrente en een hogere hypotheekrente”, voorspelt Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING België.

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft extra maatregelen genomen om de inflatie aan te wakkeren. De voorbije maanden schommelde de inflatie in de eurozone rond het nulpunt. De doelstelling van een inflatie van 2 procent is dus nog veraf. Het lijkt een goede zaak dat het leven niet duurder wordt, maar dat is het niet. Consumenten worden niet aangespoord vandaag iets te kopen, als ze dat morgen ook nog kunnen doen. Bedrijven krijgen weinig stimulansen om te investeren en slagen er minder gemakkelijk in prijsstijgingen door te voeren. Daardoor dreigt de economie te sputteren, met banenverlies tot gevolg.

Terwijl de Europese Centrale Bank (ECB) er alles aan doet om de rente laag te houden, maakt de Amerikaanse centrale bank zich klaar om haar richtinggevende rentetarief op te trekken. Het beleid van de centrale banken grijpt in op het leven van iedereen. Dit zijn vier gevolgen.

1) Sparen brengt minder op

KBC verlaagde afgelopen dinsdag de basisrente op zijn klassieke spaarboekje naar 0,05 procent. Het absolute minimum van 0,01 procent dat minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) heeft vastgelegd, komt stilaan in zicht. De getrouwheidspremie, waar spaarders recht op hebben als ze een jaar van hun spaarcenten blijven, zit al op het wettelijke minimum van 0,1 procent. De grootbank verwees in haar persbericht naar “het aanhoudend lage renteklimaat”, dat een rechtstreeks gevolg is van het beleid van de ECB.

Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING België, verwacht het komende jaar nog meer verlagingen van spaarrentes. Vooral bij de internetbanken is daar nog marge voor. “Banken beleggen spaargeld met een looptijd van twee tot vier jaar. Steeds meer veilige beleggingen op zo’n korte termijn brengen niets of zelfs een negatieve rente op.” Belgische overheidsobligaties met een looptijd tot vijf jaar hebben zelfs een negatieve rente.

Als de rente op overheidsobligaties weer begint te stijgen, zullen de spaarders dat nog niet meteen voelen. Vanden Houte: “Er is dan wel een bodem voor de rente op spaarboekjes, maar de beleggingen van de banken brengen nog altijd minder en minder op. Dat betekent dat de kredietmarges van de banken krimpen. Als de rente begint te stijgen, zullen veel banken wellicht wachten met het optrekken van de spaarrentes tot hun marges weer op een normaal niveau zitten.”

2) Lenen op lange termijn duurder

Tot nu konden we altijd maar goedkoper lenen. De Belgen hebben de voorbije jaren massaal hun hypotheken geherfinancierd, tegen rentevoeten waar we vijf jaar geleden enkel van konden dromen. Ook een kleine auto kopen op afbetaling met een jaarlijks kostenpercentage van 0 procent kon plotseling. “Ik vermoed dat er zelfs bedrijven zijn, met leningen met een vlottende rente, die vandaag geld van de bank krijgen. Het zijn uitzonderingen, maar in sommige oude leencontracten bedraagt de rente slechts enkele tientallen basispunten boven het een of andere rentetarief dat vandaag negatief is”, weet Vanden Houte.

De ECB wil krediet nog goedkoper maken om bedrijven aan het investeren te krijgen en consumenten aan het spenderen. Het is niet zeker dat de particulier daar nog veel van zal merken. Banken gaan niemand betalen om een lening bij hen af te sluiten. “In sommige landen als Denemarken en Zwitserland hebben de banken de marges op hun leningen verhoogd, waardoor ze het effect van de algemene rentedaling gedeeltelijk tenietdoen”, zegt Vanden Houte. “Ze doen dat omdat ze veel minder kunnen verdienen met het herbeleggen van spaargeld. Als een bank de rente op spaarproducten negatief maakt, zullen de mensen het geld onder hun matras stoppen. Dan maken ze liever de kredieten wat duurder om in totaal winstgevend te blijven.”

De ECB slaagde er in het verleden goed in de rentevoeten op korte termijn te controleren, maar de lange termijn wordt door andere factoren beïnvloed. “Door alle maatregelen zullen de inflatieverwachtingen op lange termijn stilaan beginnen te stijgen. Die hogere inflatieverwachting resulteert in een hogere lange rente. Daarnaast kan er een besmetting zijn van de stijgende rentevoeten in de Verenigde Staten. In het verleden bracht een beweging van de Amerikaanse rente op tien jaar in Europa doorgaans een minder sterke beweging van de tienjaarsrente in dezelfde richting teweeg”, stelt Vanden Houte.

De econoom vertelt er wel bij dat het “heel uitzonderlijk” is dat de Amerikaanse en de Europese centrale bankiers de rente in verschillende richtingen sturen. “Omdat de Europese Centrale Bank elke maand voor 60 miljard euro obligaties koopt, kan ze misschien een rem zetten op de stijging van de langetermijnrente.”

3) Geld moet meer rollen

Spaarders moeten al vrij veel risico nemen om meer rendement te halen dan met een spaarrekening. Sommige mensen trekken misschien naar de beurs, maar voor de meeste Belgen is de drempel om in aandelen te beleggen nog altijd hoog. Het enige alternatief is consumptie. Als spaarzaam leven niet meer rendeert voor de toekomst, dan kunnen we onze spaarcenten evengoed opsouperen.

Vanden Houte: “De ECB hoopt met haar beleid de consumptie aan te zwengelen. Maar het kan best zijn dat het in eerste instantie een averechts effect sorteert. Vooral oudere mensen leven soms voor een deel van de inkomsten uit hun spaargeld. Als hun spaarcenten minder opbrengen, zullen ze voorzichtigheidshalve minder geld uitgeven.”

“We hebben ook al gemerkt dat de Belgen geen geld van hun spaarboekje halen omdat de rente zakt. Ze doen dat als ze vertrouwen hebben in de economische en hun financiële situatie, en geen werkloosheid vrezen. Als het economische herstel doorzet, kunnen we verwachten dat de Belgen in 2016 mondjesmaat geld van hun spaarboekjes halen en meer uitgeven. Maar ik verwacht niet dat er plots massaal veel geld van de spaarrekeningen zal worden afgehaald.”

4) Verre reizen en producten uit andere werelddelen worden duurder

De ECB schrikt steeds meer buitenlandse beleggers af, die door de historisch lage rente hun obligaties in euro en meteen ook hun euro’s verkopen. Daardoor wordt een euro in andere munten minder waard. Vanden Houte: “De verzwakking van de euro is positief voor de concurrentiepositie van de bedrijven in de eurozone. Tegelijk voeren we via de import van producten ook een stukje inflatie in. Door de muntontwaarding hier stijgen voor ons de prijzen van goederen en diensten uit andere werelddelen.”