‘Sparen gaat nog meer pijn doen’

Negatieve rentevoeten verzwakken het financiële systeem, en een zwak financieel systeem bemoeilijkt het herstel van de economie. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Het is een kwestie van tijd voor een Belgische bank een negatieve rente aanrekent op spaarboekjes. Wettelijk gezien mag dat (nog) niet, maar een beetje bank zou de wetgeving kunnen omzeilen door links of rechts extra kosten aan te rekenen, en voilà, een negatief spaarrendement is uw deel. Dat lijkt misschien heel contra-intuïtief en is psychologisch moeilijk verteerbaar, maar er is geen wet van Meden en Perzen die de rente verbiedt onder nul te gaan. Cash brengt altijd 0 procent op en 0 procent lijkt daarom de ondergrens, maar aan het bijhouden van cash zijn ook kosten verbonden. Mensen zullen daarom niet massaal hun geld afhalen als de spaarrente onder nul duikt. Spaargeld parkeren bij een bank wordt straks een dienst waarvoor je moet betalen. Welkom in de wondere wereld van negatieve rentevoeten, met Mario Draghi als uw gastheer. De voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB) is begonnen met de opkoop van overheidsobligaties en zal de rentevoeten nog lager jagen.

Onstuitbare negatieve rente

Het universum van negatieve rentevoeten dijt intussen verder uit. De centrale banken zijn ermee begonnen door de commerciële banken een negatieve rente aan te rekenen op het geld dat ze bij de centrale banken parkeren. De ECB rekent de banken 0,2 procent aan. Ook op de financiële markten is de negatieve rente aan een onstuitbare opmars bezig. De rendementen van steeds meer obligaties op steeds langere looptijden duiken onder nul. Ongeveer een kwart van de uitstaande Europese overheidsobligaties afficheert een negatief rendement, goed voor een uitstaand bedrag van zo’n 2000 miljard euro. Een aantal bedrijfsobligaties flirt zelfs met het nulpunt. Bedrijven als Nestlé, Roche, General Electric of Philip Morris worden er rijker van als ze nu geld ophalen. De spaarrekening is de volgende in het rijtje.

De ECB doet wat ze volgens haar mandaat moet doen. In een wereldeconomie waar er te veel gespaard en te weinig besteed wordt, is de fabricatie van negatieve rentes noodzakelijk om de economie een doorstart te geven. Maar de nevenschade is groot. Negatieve rentevoeten verzwakken het financiële systeem, en een zwak financieel systeem bemoeilijkt het herstel van de economie. De ECB zit in een lastig parket. Ze verzwakt de instellingen die ze in de gaten moet houden. Wanneer fluit de ECB zichzelf terug?

Pijn van de spaarder

Bij heel lage rentevoeten wordt het voor de banken steeds moeilijker een deftige rentemarge te verdienen, winst te maken en kapitaalbuffers op te bouwen. Het advies van de centrale banken aan de banken is daarbij vrij cynisch: verhoog de commerciële rentemarges – wat de banken al gedaan hebben – en reken uw kosten nog beter door aan de klant. De spaarder voelt de bui ongetwijfeld al hangen.

Daar eindigt de pijn van de spaarder niet. De werknemers en werkgevers die een deel van de verschuldigde lonen opsparen via een groepsverzekering zijn andere slachtoffers van negatieve rentes. Het gewaarborgde rendement (van 3,25 % en 3,75 %) op deze groepsverzekeringen is niet langer houdbaar. Voor de bestaande contracten is er in principe geen probleem, omdat verzekeraars die verplichtingen hebben afgedekt hebben met voldoende renderende beleggingen. Maar op nieuwe inleg en op nieuwe contracten een rendement van minstens 3,25 procent waarborgen als tienjarig Belgisch overheidspapier 0,6 procent opbrengt? Dat is op langere termijn onhaalbaar, tot wanhoop van de werkgevers, want zij — en niet de verzekeraars – moeten het verschil bijpassen.

Groepsverzekeringen

Er zijn nog voor ruim 10 miljard euro aan groepsverzekeringen en voor bijna 20 miljard euro aan individuele levensverzekeringen met een gewaarborgd rendement van 4,5 procent of meer. Nieuwe stortingen in deze contracten worden problematisch. “Het is de erfenis van deze overeenkomsten die op dit ogenblik het grootste risico inhoudt voor de Belgische verzekeringssector”, zegt de Nationale Bank in haar jaarverslag. Wie het schandalig vindt dat de verzekeraars een aanpassing van de gewaarborgde rentevoeten willen, moet Ethias feliciteren met de First-rekening die tot in der eeuwigheid een vast rendement aanbood en het bedrijf aan de rand van de afgrond bracht. Bij groeps- en levensverzekeringen dringt zich dus een gewaarborgde rente op die meedeint met de marktrente. En voor politici de verzekeraars de les spellen, kijken ze het beste eens hoeveel pensioenreserves zij hebben aangelegd via gezonde overheidsfinanciën en het betaalbaar maken van de vergrijzing. Want als de negatieve rentes op één maat zijn gesneden, dan op die van de overheden die te diep in de schulden zitten.