De afschaffing van het 500 eurobiljet is aan de orde. Professor economie Leo Van Hove (VUB) waarschuwde al in 1996, samen met Jef Vuchelen, dat de Europese Centrale Bank (ECB) met dat biljet vooral de zwarte economie tegemoet zou komen.
Van Hove pleitte voor 50 euro als hoogste coupure. Ondertussen zijn er 965 miljoen biljetten van 500 euro gedrukt. Daarvan zijn er nog 614 miljoen in circulatie, goed voor 306,8 miljard euro of ruim 28 procent van de totale waarde aan eurobiljetten. Bruno Leijnse
Wat zijn de voordelen van coupures met zo’n hoge waarde?
Van Hove: “Voor de Europese Centrale Bank? Voor een gegeven vraag moet ze een kleiner aantal biljetten drukken. Ze krijgt dezelfde inkomsten met lagere productiekosten en schept dus een hogere winst voor zichzelf en de nationale centrale banken. Mijn punt is altijd geweest dat een centrale bank niet puur aan winstmaximalisatie mag denken. Ze moet maatschappelijke verantwoordelijkheid hoog in het vaandel voeren. Zoals uitvoerig gedocumenteerd, zijn grote biljetten uiterst handig voor betalingen of transfers in het criminele milieu en voor betalingen voor perfect legale goederen of diensten, die onder de radar van de fiscus willen blijven.”
Meer dan 40 procent van de 500 eurobiljetten is in de periode 2009-2011 gedrukt.
Van Hove: “Aardig wat mensen waren het vertrouwen in de banken kwijt. Ze potten een deel van hun vermogen thuis op. Vandaar de grotere vraag naar biljetten van 500 euro. De centrale banken zijn die gewoon tegemoet gekomen.”
Het 500 eurobiljet zou worden geschrapt op een moment dat negatieve intresten op spaargeld niet ondenkbaar zijn. Is dat een voorbereiding?
Van Hove: “Ik betwijfel of de ECB zo happig is op negatieve intrestvoeten voor particulieren. Dat zou een consumptielogica invoeren waarmee beleidsmakers niet echt ervaring hebben.”
Hoe haal je die biljetten uit de markt?
Van Hove: “Zoals ik het begrijp, ligt de beslissing puur bij de ECB. In een ‘conservatief/voorzichtig’ scenario zou die kunnen beslissen geen nieuwe biljetten meer in omloop te brengen en de bestaande biljetten in te houden naarmate ze terugkomen bij de nationale centrale banken. Dat duurt jaren. Sneller zou zijn om de intrekking bij de commerciële banken en de cash-in-transitbedrijven te leggen. Echt vlug is het afkondigen dat de 500 eurobiljetten vanaf een bepaalde datum geen wettig betaalmiddel meer zijn. Dat komt dus neer op het terugroepen van de biljetten. Maar ook dan zou de ECB een termijn moeten respecteren, zeker omdat er biljetten buiten de eurozone circuleren.”
Een schrapping zou de euro kunnen verzwakken.
Van Hove: “Klopt. Houders zouden kunnen overstappen naar bijvoorbeeld Zwitserse biljetten. Dat effect zou ik niet overroepen. Die 306,8 miljard is een aardig bedrag, maar niet tegenover een ruime maatstaf voor de totale geldhoeveelheid zoals M3 (10.838 miljard in december, nvdr).”
Belastingontduikers, criminelen en terroristen zullen andere betaalmiddelen zoeken. Bitcoins? Prepaid kredietkaarten? Goud, diamant?
Van Hove: “In de eerste plaats zullen ze gewoon andere biljetten kiezen wegens de brede aanvaarding en het lage gewicht. Het 200 eurobiljet, bijvoorbeeld – in mijn ogen moet de ECB dat meteen ook afschaffen – of coupures van andere munten. Alternatieven hebben nadelen. Bitcoins zijn niet waardevast en worden voorlopig beperkt aanvaard. Controleren hoeveel er op een prepaid kredietkaart staat is niet vanzelfsprekend. Betalingen ermee laten sporen na. Goud is zwaar en de echtheid en waarde van diamanten is moeilijk in te schatten. Het is geen toeval dat die biljetten van 500 euro zo populair zijn.”
