Rijk en arm hebben recht op juridisch advies

Een geschil juridisch proberen op te lossen is geen pretje, en de kosten kunnen hoog oplopen. Veel mensen schrikken er dan ook voor terug om de stap naar de rechter te doen. De start-up Welexit wil de drempel tot juridisch advies en het gerecht verlagen.

Stel, u huurt een appartement en plots ziet u in een van de kamers een vochtplek. Uw eerste reflex is de huisbaas op de hoogte te brengen. Een brief sturen is formeel en traag, dus u belt en hij of zij belooft snel iemand te sturen om het vochtprobleem op te lossen.

Alleen wordt die belofte niet ingelost en wordt het vochtprobleem met de weken erger. U blijft uw huisbaas meermaals per week bellen, maar krijgt alleen loze beloftes als antwoord.

Na drie maanden besluit u de huur niet meer te betalen tot het probleem is opgelost. Enkele dagen later krijgt u een aangetekend schrijven in de bus met een oproepingsbrief om voor de vrederechter te verschijnen omdat uw huurbaas zijn huur opeist en een ontbinding van het huurcontract vraagt.

Veel mensen weten niet waarop of waaraan, wanneer ze onverwacht in zo’n juridisch geschil terechtkomen. Vaak weten ze niet wat hun rechten of plichten zijn of bij wie ze terechtkunnen voor juridisch advies. Vaak contacteren ze geen advocaat omdat de idee leeft dat die heel duur zal zijn.

“Of je rijk of arm bent, je zou altijd de mogelijkheid moeten hebben om te weten wat je rechten en plichten zijn in een juridische situatie”

Yizhaq Kricheli, advocaat en oprichter-CEO van Welexit

Stappenplan juridisch advies

De koepelvereniging van advocaten, advocaat.be, heeft tips over hoe je een advocaat kiest en waar je op moet letten.

– Vooraleer een advocaat te raadplegen kan het nuttig zijn te kijken welke juridische adviesverlening gratis beschikbaar is. Die zogenoemde eerstelijnshulp kan men per regio vinden op de website advocaat.be. Het kan gaan om advieslijnen die men kan bellen of bureaus voor juridische bijstand waar men langs kan gaan. Die eerste lijn zoekt mee uit of verder advies van een advocaat nodig is.

– Daarna is het belangrijk te weten waarvoor men een advocaat in de arm kan nemen. Dat gaat breder dan enkel vertegenwoordiging in een rechtbank. Die juridische verdediging is vaak de laatste stap. Nog voor die stap kunnen advocaten ingeschakeld worden om te adviseren, bemiddelen of onderhandelen. Sommigen hebben daarvoor speciale opleidingen gevolgd.

– Daarnaast moet de advocaat die men zoekt bekwaam zijn in het rechtsgebied waar het geschil over gaat. In geval van een misdrijf moet die thuis zijn in het strafrecht. Wanneer het om een eigendomskwestie gaat, moet die kennis hebben van contractrecht.

– Voorts zijn sommige advocaten gecertificeerd in bepaalde deelgebieden van het recht, zoals jeugdrecht of bemiddeling. Dat kunnen criteria zijn om op te zoeken.

– Een advocaat kan haar of zijn ereloon op verschillende manieren bepalen en is daar vrij in. Het kan een gewoon uurtarief zijn, maar ook een percentage van de waarde van de zaak, een vast bedrag of een dat afhangt van het uiteindelijke resultaat.

– Onder bepaalde voorwaarden, zoals de hoogte van het gezinsinkomen, kan men een beroep doen op een gratis pro-Deo-advocaat. Meer uitleg daarover krijgt u van het bureau juridische bijstand van een uw gerechtelijk arrondissement.

Overweldigd

“Het voorbeeld dat u beschrijft, heb ik al meermaals zien gebeuren”, vertelt Yizhaq Kricheli, advocaat en oprichter-CEO van Welexit, een platform dat mensen met juridische vragen in contact brengt met advocaten. “Je vertrekt van een situatie waarin je volledig gelijk hebt en in je recht bent, maar komt terecht in de slechtst mogelijke positie om je rechten voor de rechtbank te verdedigen. Je huurbaas kan immers zeggen dat hij nooit op de hoogte is gesteld van het probleem en je hebt daar geen enkel tegenbewijs voor.”

Kricheli startte met Welexit omdat hij mensen vaak overweldigd zag worden wanneer ze plots met juridische eisen geconfronteerd worden. “Ofwel reageren ze heel emotioneel, omdat zo’n brief van een advocaat of deurwaarder heel bedreigend overkomt. Of ze hebben de fut niet om erop te reageren, schuiven het op de lange baan en maken zo het probleem alleen maar groter. Dan krijg je onbetaalde boetes of facturen die oorspronkelijk 100 euro bedroegen, maar door de gerechtskosten tot 600 euro aandikken”, vertelt hij.

Veel juridisch leed kan worden vermeden als mensen in zulke gevallen snel en laagdrempelig contact hebben met een advocaat. Daar kunnen ze hun eerste vragen aan stellen en die kan hen van hun rechten en plichten op de hoogte stellen. Maar veel mensen zoeken veel te laat of helemaal geen juridisch advies.

De drempel om juridisch advies te zoeken is te hoog, zegt Yizhaq Kricheli. “Meer dan 80 procent van de juridische noden wordt niet aangepakt omdat mensen niet aangespoord worden om juridisch advies in te winnen”, zegt hij. De drempel is ook vaak financieel van aard.

“Vaak denken mensen dat advocaten duur zijn, dus is er geen prikkel om er een te benaderen”, legt Kricheli uit. “Met ons platform geven we hen de mogelijkheid om snel, binnen de drie uur, voor een relatief klein bedrag, een advocaat te spreken die bij hen in de buurt werkt en kennis heeft van de materie waarover ze vragen hebben.” Voor 29 euro kunnen deelnemers op Welexit een van de aangesloten advocaten twintig minuten spreken. Het platform is opgericht in 2019. Er zijn 150 advocaten op actief en er werden al 3.500 consultaties op georganiseerd.

Het financiële aspect zou geen drempel mogen zijn om juridisch advies in te winnen. “Of je rijk of arm bent, je zou altijd de mogelijkheid moeten hebben om te weten wat je rechten en plichten zijn in een juridische situatie”, zegt de Welexit-oprichter.

Alleen is het heel lastig om op voorhand te weten hoeveel een advocaat zal kosten. “Vooraf een bedrag afspreken is moeilijk, tenzij het om een standaardzaak gaat zoals een echtscheiding in onderling overleg. Bij andere zaken kun je dat niet bepalen. Je weet op voorhand niet of je advocaat zal moeten reageren op een antwoordbrief van de tegenpartij van tien of van veertig pagina’s, of dat de zaak in beroep zal gaan of niet”, zegt Kricheli.

Leven is recht

De situaties die tot een juridische kwestie kunnen ontaarden zijn eindeloos. Het kan gaan van een geschil met een werkgever, tot een onenigheid in de familie, een probleem met een dienst of product, een lek in een huis of een misdrijf in het verkeer.

De statistieken liegen er niet om. Doorsneemensen hebben 11 procent kans per jaar om in situaties terecht te komen met een of ander juridisch haakje. Dat stelt een rapport van de Wetswinkel, een vzw die laagdrempelig juridisch advies verleent. Het grootste deel van die mensen, 80 procent, zet stappen om die situatie te verhelpen, door bijvoorbeeld advies in te winnen bij vrienden of familie. Een beperkt deel van hen raadpleegt een advocaat of consumentenorganisatie. En slechts 10 procent van al die gevallen eindigt voor de rechtbank.

De ervaring van de Wetswinkel geeft ook inzicht in het type zaken waar mensen juridisch advies voor zoeken. Zo’n 40 procent komt er voor relatie- en familiezaken, 15 procent voor huurzaken, 10 procent voor eigendomszaken en 35 procent voor overige situaties, leert het rapport.

Aangezien die brede reikwijdte van mogelijke geschillen werkt het team achter Welexit aan een nog meer doorgedreven democratisering van het recht. “We hebben een chatbot ontwikkeld, mylittlelawyer.be, waaraan mensen al hun juridische vragen kunnen stellen. Die zal daar met behulp van de onderliggende artificiële intelligentie op antwoorden”, vertelt Kricheli.

Elke situatie moet natuurlijk juridisch vertaald worden naar de rechten en plichten van de verschillende partijen die erbij betrokken zijn. Op basis daarvan kan iemand beslissen om al dan niet juridische stappen te nemen. “Veel levenskwesties zijn juridische kwesties. De wet is een interpretatie van het leven en bestaat om de wrijvingen in de samenleving te regelen en te beheren”, zegt Yizhaq Kricheli daarover.